Hendrik II (1133–1189) – koning van Engeland, graaf van Anjou
Hendrik II (1133–1189) — invloedrijke koning van Engeland en graaf van Anjou; hervormer van rechtspraak, echtgenoot van Eleonora van Aquitanië en bouwer van het machtige Angevische rijk.
Hendrik II van Engeland, ook bekend als Hendrik II Curtmantle (Le Mans, Frankrijk, 5 maart 1133 - Chinon, Frankrijk, 6 juli 1189) was een van de machtigste vorsten van de 12e eeuw. Hij was graaf van Anjou, graaf van Maine, hertog van Normandië, hertog van Aquitaine (door huwelijk met Eleanor van Aquitanië), hertog van Gascogne, graaf van Nantes, Heer van Ierland en – op verschillende momenten – heer van grote delen van Wales, Schotland en West-Frankrijk. Zijn bezittingen in Engeland en op het Europese vasteland vormen wat historici vaak het Angevijnse Rijk noemen; Hendrik besteedde veel aandacht aan zowel zijn Franse als zijn Engelse belangen.
Afkomst, opkomst en kroning
Hendrik was de zoon van Geoffrey V, graaf van Anjou en keizerin Matilda, dochter van koning Hendrik I van Engeland. Door deze afstamming hief hij aanspraak op de Engelse troon in de langdurige strijd met koning Stephen. In 1152 trouwde hij met Eleanor van Aquitanië, een huwelijk dat zijn grondgebied en politieke macht enorm vergrootte. Na jaren van verwikkelingen en onderhandelingen werd in 1153 in de praktijk een regeling getroffen (de verdragen die soms als de Vrede van Wallingford of Winchester worden aangeduid) en na de dood van Stephen I werd Hendrik in 1154 formeel tot koning van Engeland gekroond (19 december 1154).
Regering en bestuurshervormingen
Hendrik II staat bekend om zijn ingrijpende hervormingen van het koninklijk bestuur en de rechtspraak. Hij beperkte de macht van de grootgrondbezittende baronnen die tijdens Stephens bewind toegenomen was en versterkte het centrale koninklijk gezag. Belangrijke maatregelen en ontwikkelingen in zijn regering zijn onder meer:
- Juridische hervormingen: onder Hendrik ontstond de basis voor het Engelse common law. In 1166 werden onder meer het proces door de jury en het gebruik van koninklijke rechters uitgebreid. De Assize of Clarendon (1166) en de daaropvolgende wetten bevorderden het systeem van presenterende jury's (voorlopers van latere grand juries) en het optreden van itinerante rechters.
- Centraal financieel beheer: hij ontwikkelde effectievere methoden van belastingheffing en inning, en versterkte instituties die aan de basis stonden van het koninklijk financieel apparaat.
- Administratieve professionalisering: Hendrik benoemde betrouwbare ambtenaren en rechters, verminderde willekeur door lokale machthebbers en zorgde voor een regelmatiger bestuur over zijn uitgestrekte bezittingen.
Conflict met de kerk: Thomas Becket
Een van de grote conflicten uit zijn regeerperiode ging over de verhouding tussen koninklijk gezag en kerkelijk recht. Hendrik benoemde Thomas Becket tot kanselier en vervolgens tot aartsbisschop van Canterbury, in de verwachting dat Becket het gezag van de kroon zou steunen over clerus en kerkelijke processen. In plaats daarvan ontwikkelde Becket zich tot fel verdediger van de kerkelijke privileges. De spanningen liepen hoog op en culmineerden in 1170 in de moord op Becket in Canterbury, een gebeurtenis die Hendriks reputatie ernstig schaadde. Becket werd snel heilig verklaard en Hendrik voerde later publieke boetedoening uit om zijn schuldgevoel te betuigen.
Buitenlands beleid, opstanden en Ierland
Hendrik voerde een actief buitenlands beleid om zijn gezag in Frankrijk en de Britse Eilanden te behouden. Zijn huwelijk met Eleanor van Aquitanië gaf hem grote macht in Zuidwest-Frankrijk, maar leidde ook tot spanningen met koningen van Frankrijk. In 1171-1172 ondernam hij een militaire expeditie naar Ierland en kreeg daar de titel Heer van Ierland, waarmee hij Engelse controle in Ierland verstevigde.
Zijn zoon Henry the Young King (gezalfd en gekroond naast zijn vader maar zonder zelfstandige macht) en zijn andere zonen – onder wie Richard en Johannes – kwamen later meerdere keren in opstand tegen hem. De grote opstand van 1173–1174, gesteund door Hendriks vrouw Eleanor en door de Franse koning, toonde de moeilijkheden van het bestuur over een zo uitgestrekt rijk. Hendrik slaagde er echter in de opstanden neer te slaan en zijn macht te herstellen.
Persoonlijkheid, talen en cultuur
Hoewel Hendrik II koning van Engeland was, leerde hij de Engelse taal nooit; hij en zijn hof spraken Normandisch Frans, de taal die de Normandische elite sinds 1066 gebruikte. Hendrik was goed opgeleid en sprak vloeiend Latijn, de schrijftaal van bestuur en kerk in Europa. Veel officiële documenten en wetten werden in het Latijn opgesteld.
Familie en opvolging
Hendrik en Eleanor kregen meerdere kinderen die in politieke allianties en conflicten van groot belang waren. Tot zijn kinderen behoorden onder anderen de latere koningen Richard (de Leeuwenhart) en Johannes (later koning Johan), evenals andere zonen die als vorsten of huwelijkskandidaten grote invloed op Europa uitoefenden. De interne conflicten binnen zijn familie, met name de opstanden van zijn zonen, waren een terugkerend probleem.
Dood en nalatenschap
Hendrik II stierf op 6 juli 1189 in Chinon. Hij liet een enorm, maar ook moeilijk beheersbaar, bezit na: zijn zoon Richard volgde hem op als koning van Engeland. Hendriks nalatenschap is complex: hij wordt geprezen om zijn bestuurlijke en juridische hervormingen die de basis legden voor het Engelse koninkrijk en het rechtssysteem, maar zijn bewind kende ook gewelddadige conflicten met kerk en familie en leidde tot blijvende politieke spanningen in zowel Engeland als Frankrijk.
Hendrik II, koning van Engeland
Gevolgen voor de openbare orde
Henry had een enorme impact op Law and Order. Henry was ongelukkig met het feit dat de wet niet overal in Engeland op dezelfde manier werd toegepast, en zijn veranderingen hielpen bij de ontwikkeling van het gewoonterecht. Dit was de manier waarop de wetten in alle steden en dorpen op dezelfde manier zouden worden toegepast, zodat iedereen gelijk en eerlijk werd behandeld. Om dit te doen, heeft Henry een aantal veranderingen aangebracht:
- Gemaakte rechters die het land doorkruisen en oordelen over de zaken van mensen die beschuldigd worden van het overtreden van de wet. Dit betekende dat alle misdaden werden beoordeeld door de Koning of zijn rechters, en niet door de plaatselijke bevolking die bevooroordeeld of beïnvloed zou kunnen worden.
- Toegestaan dat de rechters de boetes van de straffen voor kleine misdrijven innen, die dan aan de Koning zouden worden gegeven.
- Proces door de jury gecreëerd. Dit betekende dat een aantal lokale mannen, meestal 12, de zaak van iemand die van een misdrijf wordt beschuldigd, zouden beoordelen. Als ze geloofden dat hij schuldig was, werd hij gestraft en als ze geloofden dat hij onschuldig was, werd hij vrijgelaten.
Trial by Jury werd een veiliger alternatief voor Ordeals, wat kan leiden tot letsel of de dood. In 1215, nadat Paus Innocentius III priesters verbood om toezicht te houden op beproevingen, werden de processen van de Jury de meest gebruikelijke manier om criminelen te veroordelen.
Een van de grote gebeurtenissen die gebeurde terwijl Henry regeerde was de moord op Thomas Becket. Henry en Becket waren oude vrienden die in conflict kwamen toen Becket de aartsbisschop van Canterbury werd. Hun geschil ging over de rol van de kerk in Engeland. Becket probeerde de macht van de kerkelijke rechtbanken te vergroten, die hun macht hadden verloren toen Henry grote veranderingen in het rechtssysteem had aangebracht. Vier ridders doodden Becket in de kathedraal van Canterbury. De legende zegt dat de ridders Henry hadden horen zeggen: "Wie zal mij bevrijden van deze turbulente (opstandige) priester?"
Henry's eerste zoon, William, graaf van Poitiers, stierf als baby. In 1170 werd de vijftienjarige zoon van Henry en Eleanor, Henry, tot koning gekroond (een andere reden voor Henry's ruzie met Thomas Becket, die het niet eens was met de kroning van Henry). De jonge Hendrik heeft nooit geregeerd en staat niet op de lijst van koningen en koninginnen van Engeland; hij werd bekend als Hendrik de Jonge Koning zodat hij niet verward werd met zijn neef Hendrik III.
Henry en zijn vrouw, Eleanor van Aquitaine, hadden vijf zonen en drie dochters: William, Henry, Richard, Geoffrey, John, Matilda, Eleanor en Joan. Henry probeerde Eleanor's land van haar (en van hun zoon Richard) af te pakken. Dit leidde tot een conflict tussen Henry aan de ene kant en zijn vrouw en zonen aan de andere kant.
Henry had ook veel kinderen buiten zijn huwelijk, waaronder William de Longespee, graaf van Salisbury, wiens moeder Ida was, gravin van Norfolk; Geoffrey, aartsbisschop van York, zoon van een vrouw genaamd Ykenai; Morgan, bisschop van Durham; en Matilda, abdis van Barking.
Henry had voortdurend strijd en gevechten tegen de Franse koning Lodewijk VII van Frankrijk, maar ook veel conflicten met zijn eigen vrouw en zonen. Zijn wettige kinderen waren, zei hij, "de echte bastaarden". Toen ze niet met elkaar vochten, vochten ze met Hendrik. Eerst vochten Richard en de jonge Hendrik met hun vader voor het bezit van het beloofde land. Ze werden verslagen en zwaar beboet. Later leidden Eleanor en de jonge Hendrik een burgeroorlog tegen koning Hendrik (1173/74). Deze Henry won ook, net. Richard versloeg uiteindelijk Hendrik in een gevecht om Anjou (1189). Richard had de hulp van Filips II, die nu koning van Frankrijk was.
Zwak, ziek en verlaten door iedereen behalve een onwettige zoon, stierf Henry in 1189 in Frankrijk op 56 jarige leeftijd. Hij regeerde 35 jaar en werd opgevolgd door Richard.
Vragen en antwoorden
V: Wie was Hendrik II van Engeland?
A: Hendrik II van Engeland, ook bekend als Hendrik II Curtmantle, was graaf van Anjou, graaf van Maine, hertog van Normandië, hertog van Aquitanië, hertog van Gascogne, graaf van Nantes, heer van Ierland en beheerste delen van Wales, Schotland en West-Frankrijk. Hij was de zoon van Geoffrey V en keizerin Matilda.
V: Wanneer trouwde hij met Eleanor?
A: Hij trouwde met Eleanor in 1152.
V: Welke taal sprak hij?
A: Zijn familie was in 1066 uit Normandië overgekomen en sprak dus Normandisch Frans. Hij was echter intelligent en goed opgeleid, zodat hij vloeiend Latijn kon spreken, de taal die in die tijd door hoogopgeleiden in Europa werd gebruikt.
V: Hoe kwam hij op de troon?
A: Zijn opvolging van de Engelse troon werd overeengekomen in 1153 en hij kwam uiteindelijk op de troon na de dood van Stefanus I in 1154.
V: Welke veldslagen voerden zijn kinderen?
A: Tot zijn kinderen behoorden de toekomstige koningen Richard, die later vele veldslagen zou leiden, en John.
V: Welke macht verminderde Hendrik tijdens zijn bewind? A: Tijdens zijn regering verminderde Hendrik de macht van de baronnen, die onder het bewind van Stefanus zeer machtig waren geworden.
V: Welke wet voerde Hendrik tijdens zijn bewind in? A: In 1166 voerde Hendrik een juryrechtspraak in als wet tijdens zijn regering.
Zoek in de encyclopedie