Viola da gamba
De viola da gamba (rijmt op "mijl") is een snaarinstrument dat met een strijkstok wordt bespeeld. De viola da gamba was een populair instrument van de 15e tot de 18e eeuw. De kleine violen worden op de schoot gehouden, de grotere tussen de knieën, waaraan ze de naam "viol da gamba" ontleenden, wat beenviool betekent. De strijkstok wordt met de palm van de hand naar boven gehouden: andersom dan bij de huidige strijkstokhouding voor violen, altviolen of cello's. De viola da gamba is een zacht klinkend instrument. Toen de vioolfamilie in de 17e eeuw populair werd en de mensen naar concerten in grote concertzalen en naar opera's begonnen te gaan, werden de violen minder belangrijk. Ze werden nooit in orkesten gebruikt.
Een tekening met violen van verschillende afmetingen, uit Michael Praetorius' Syntagma musicum (1618)
Beschrijving
Violen zijn gemaakt van hout, en zijn vergelijkbaar met de vioolfamilie. De meeste violen hebben zes snaren, hoewel dit aantal door de eeuwen heen wel varieerde. De snaren zijn gemaakt van darm, en zijn niet zo strak als bij een viool. De toets heeft frets zoals bij een gitaar, maar ook die zijn van darm. Ze waren rond de toets gebonden, en konden worden bewogen om te stemmen. Deze fretten helpen de speler om de juiste plaats voor zijn vingers te vinden. Soms was de bovenkant van de krullen op de toets prachtig versierd. De instrumenten hebben schuin aflopende schouders en een vlakke rug. De viola da gamba heeft, net als de vihuela waaruit hij is voortgekomen, een brug die platter is dan de brug van een moderne viool. Dit maakt het gemakkelijker akkoorden te spelen. De strijkstok is convex van vorm, terwijl een vioolstrijkstok concaaf is.
Maten
Violen werden in verschillende maten gemaakt. Een stel violen van verschillende grootte - misschien vier of vijf instrumenten - werden soms samen in een kist (grote kist) bewaard, vandaar dat ze een "violenkist" werden genoemd. Wanneer ze samen werden bespeeld, sprak men van een "consort van violen". Een consort bestond gewoonlijk uit ten minste één diskant-, tenor- en basinstrument. Een "gebroken consort" betekende een mengeling van verschillende instrumenten: violen, blokfluiten enz. Luit en basgamba werden vaak samen bespeeld. Ze werden gestemd in kwarten, met een grote terts in het midden.
De snaren van een basgamba (gelijkwaardig aan de cello in de moderne vioolfamilie) zijn gestemd (vanaf de laagste noot, bijna twee octaven onder de centrale C, naar boven) op D - G - C - E - A -D. De tenorgamba werd vaak viola da gamba (letterlijk: "viool van het been") genoemd. Het was de meest populaire maat voor solomuziek en veel componisten schreven sonates voor de viola da gamba. De grootste viola da gamba werd de violone genoemd. Hij ontwikkelde zich tot de moderne contrabas. Daarom is de contrabas een beetje anders van vorm dan de viool, altviool en cello. Sommige contrabassisten houden de strijkstok tegenwoordig met de palm (binnenkant) van de hand naar boven gericht, zoals violisten.
Geschiedenis
|
|
| ||||
| Problemen met het beluisteren van dit bestand? Zie media help. | |||||
|
|
| ||||
| Problemen met het beluisteren van dit bestand? Zie media help. | |||||
|
|
| ||||
| Problemen met het beluisteren van dit bestand? Zie media help. | |||||
|
|
| ||||
| Problemen met het beluisteren van dit bestand? Zie media help. | |||||
De viool was populair in de huizen van rijke mensen, en aan het koninklijk hof. Tijdens het bewind van Elizabeth I en, later, Koning Charles I schreven componisten als William Byrd, John Dowland, Orlando Gibbons, John Jenkins en William Lawes vioolmuziek. Solosonates werden geschreven door vele componisten waaronder Marin Marais, Johann Sebastian Bach, en Karl Friedrich Abel. Enkele van de laatste en grootste fantasieën voor vioolconsort werden geschreven door Henry Purcell.
Na het midden van de 18e eeuw vergat men de viola da gamba tot in de 20e eeuw, toen er een nieuwe belangstelling voor oude muziek ontstond en mensen als Arnold Dolmetsch ze opnieuw begonnen te maken, zodat renaissance- en barokvioolmuziek kon worden gespeeld. Vandaag de dag zijn er veel verenigingen voor mensen die geïnteresseerd zijn in het bespelen van de viool.
Er zijn nu veel verenigingen voor mensen met belangstelling voor de viola da gamba. Een van deze verenigingen, de Viola da Gamba Society, heeft wereldwijd leden. Sommige moderne componisten hebben ook voor de viool geschreven, zoals John Tavener, Sally Beamish, Thea Musgrave, Tan Dun en Poul Ruders. Er is een groep genaamd Fretwork die vioolmuziek uitvoert.
Violone of grote basgamba. Schilderij van Sir Peter Lely, ca. 1640, in Nederland geboren Engelse schilder uit de baroktijd. Het instrument is erg groot, nogal Italiaans van vorm en het heeft vierkante schouders en moderne F-gaten.
Vragen en antwoorden
V: Wat is een viool?
A: Een viola da gamba is een snaarinstrument dat met een strijkstok bespeeld wordt.
V: Wanneer was de viola da gamba populair?
A: De viola da gamba was populair van de 15e tot de 18e eeuw.
V: Hoe worden kleine violen vastgehouden?
A: Kleine violen worden op de schoot gehouden.
V: Hoe worden grotere violen vastgehouden?
A: Grotere violen worden tussen de knieën vastgehouden, waaraan ze de naam "viol da gamba" te danken hebben.
V: Hoe wordt de strijkstok vastgehouden als men viool speelt?
A: De strijkstok wordt met de palm van de hand naar boven gehouden, andersom dan tegenwoordig bij violen, altviolen of cello's.
V: Wat betekent "viol da gamba"?
A: "Viol da gamba" betekent een beenviool.
V: Waarom werden de violen minder belangrijk?
A: De violen werden minder belangrijk toen de vioolfamilie in de 17e eeuw populair werd en mensen naar concerten in grote concertzalen en naar opera's begonnen te gaan.
