Hadrosauriërs (eendensnaveldinosauriërs): kenmerken & verspreiding
Hadrosauriërs: kenmerken van de eendensnavel, honderden wangtanden, groottevariatie en verspreiding in Noord‑Amerika, Europa en Azië tijdens het late Krijt.
Hadrosauriërs (wat "lompe hagedissen" betekent) waren de familie van plantenetende eendensnaveldinosauriërs. Zij waren de meest voorkomende dinosaurussen.
Hadrosaurussen varieerden in grootte van 3 tot 20 meter. Zij hadden hoornachtige, tandeloze snavels en honderden wangtanden in de flanken van hun kaken. De eendensnaveldinosauriërs hadden de meeste tanden; zij hadden tot ongeveer 960 wangtanden. Hadrosaurussen leefden in het late Krijt, en hun fossielen zijn gevonden in Noord-Amerika, Europa en Azië.
Belangrijkste kenmerken
Hadrosauriërs hadden enkele opvallende aanpassingen die hen efficiënte planteneters maakten:
- Bek en wangtanden: de harde, tandeloze snavel werd gebruikt om vegetatie af te knippen. Achter de snavel bevond zich een complexe set van rangschikkingen tanden, vaak genoemd een "dental battery", waarmee ze plantaardig materiaal konden malen en vermalen.
- Kaakbeweging: hun kaken konden een schurend, zijdelings-slijpend bewegingspatroon maken, wat effectiever was voor het verteren van vezelrijk plantaardig voedsel dan een simpele op-en-neer beweging.
- Velvoorraad: fossiele huidafdrukken tonen dat veel hadrosauriërs kleine, keiharde schubben hadden met soms grotere knobbels; er is geen concreet bewijs voor uitgebreide veren bij de grote soorten.
- Groottevariatie: van kleine soorten van enkele meters tot zeer grote vormen van ongeveer 15–20 meter lengte.
Variatie in kopvormen en kappen
Hadrosauriërs worden vaak in twee hoofdgroepen verdeeld: de crested soorten (vaak Lambeosaurinae genoemd) met holle, vaak ingewikkelde knobbels of kappen op de kop, en de niet-crested of massievere soorten (vaak Saurolophinae genoemd) zonder zulke holle crests. De holle kappen konden dienen voor visuele herkenning, soortonderscheid en waarschijnlijk ook als resonantiekamers om geluiden te versterken—een mogelijke manier van communicatie binnen kuddes.
Voortbeweging en gedrag
Hadrosauriërs konden zowel binnen als buiten hun vier poten lopen: ze waren facultatief tweebenig en vierbenig. Bij snel lopen of rennen stonden ze vaak op twee poten, bij grazen of langzaam lopen meestal op vier. Veel bewijs wijst op sociaal leven: fossielen tonen vaak groepen en massale vergrafingen. Er zijn ook aanwijzingen voor kolonies van nesten en ouderzorg; bekende voorbeelden uit de paleontologie laten zien dat jongen in groepen leefden en dat sommige soortgenoten voor hun jongen zorgden.
Leefomgeving en verspreiding
Hadrosauriërs kwamen veel voor in riviervlaktes, kustvlakten en overstromingsgebieden waar veel planten beschikbaar waren. Hun fossielen zijn met name rijk in gesteentelagen uit het late Krijt (Campanian–Maastrichtian). Ze zijn bekend uit Noord-Amerika, Europa en Azië, waar ze vaak samenleefden met andere dinosauriërgroepen.
Voortplanting en ontwikkeling
Vondsten van nesten, eieren en jonge hadrosauriërs laten zien dat sommige soorten in kolonies nestelden en dat de jongen snel groeiden. Bij bepaalde soorten is bewijs gevonden dat ouders voor de jongen zorgden of dat jongen in groepen werden gevoed en beschermd.
Fossielen en wetenschappelijke betekenis
Hadrosauriërs hebben een zeer compleet fossielenbestand achtergelaten, inclusief skeletten, huidafdrukken en nesten. Daardoor leveren ze veel belangrijke informatie over anatomie, groei, gedrag en ecologie van dinosauriërs. Hun gespecialiseerde tandvervanging en kauwmechanismen maken hen een interessant onderwerp voor studies naar dieet en evolutie van plantenetende dinosauriërs.
Voorbeelden van bekende geslachten zijn o.a. Edmontosaurus, Parasaurolophus, Corythosaurus, Lambeosaurus en Maiasaura—elke soort toont variatie in kopvorm, grootte en levenswijze binnen deze succesvolle groep.
Tenslotte verdwenen de hadrosauriërs samen met veel andere dinosauriërs bij de massale uitsterving aan het einde van het Krijt, maar hun rijke fossielen blijven cruciaal om het leven in die periode te begrijpen.
De hadrosaurussen
Kenmerken
Hadrosaurussen hadden een stijve staart die waarschijnlijk werd gebruikt voor het evenwicht. Ze hadden hoefvormige nagels aan hun voeten, en een hobbelige huid. Ze liepen op twee poten, met hun staart en hoofd in een horizontale positie. Ze kunnen op alle vier de poten gelopen hebben tijdens het grazen. Hadrosauriërs leefden waarschijnlijk in de buurt van water en trokken naar hooggelegen gebieden om eieren te leggen. Vroeger dacht men dat ze handen met zwemvliezen hadden, maar dit was een artefact van het fossilisatieproces.
Het is zeer interessant dat, zoals Bakker zegt, de eendenbekken zo algemeen waren, maar toch geen duidelijke verdediging hadden tegen de grote carnivoren. Misschien waren de organisatie van de kudde en hun loopsnelheid voldoende. Hun eetgerei moet een voordeel zijn geweest ten opzichte van andere herbivoren.
Een uitzonderlijk fossiel
Een van de meest complete hadrosaurusspecimens werd in 1999 gevonden in de Hell Creek Formatie van Noord-Dakota en staat bekend als "Dakota". Dit fossiel is zo goed bewaard gebleven dat wetenschappers zijn spiermassa hebben kunnen berekenen en hebben ontdekt dat hij gespierder was dan eerder werd gedacht, waardoor hij waarschijnlijk in staat was roofdieren als Tyrannosaurus rex te ontlopen.
Dit gemummificeerde hadrosaurusfossiel is compleet met huid (niet alleen huidafdrukken), ligamenten, pezen, en mogelijk enkele inwendige organen. Het wordt geanalyseerd in 's werelds grootste CT-scanner, die wordt geëxploiteerd door de Boeing Co. De machine wordt gewoonlijk gebruikt voor het opsporen van gebreken in space shuttle-motoren en andere grote objecten, maar voorheen niet zo groot als deze. Onderzoekers hopen dat de technologie hen zal helpen meer te weten te komen over de gefossiliseerde binnenkant van het schepsel.
Zij vonden een spleet van ongeveer een centimeter tussen elke wervel, wat erop wijst dat er een schijf of ander materiaal tussen kan hebben gezeten, waardoor meer flexibiliteit mogelijk was en wat betekent dat het dier in feite langer was dan in een museum wordt getoond. Huidafdrukken zijn gevonden van de volgende hadrosaurussen: Edmontosaurus annectens, Corythosaurus casuarius, Brachylophosaurus canadensis, Gryposaurus notabilis, Parasaurolophus walkeri, Lambeosaurus magnicristatus, Lambeosaurus lambei, Saurolophus osborni, en Saurolophus angustirostris.
Twee clades
- Er zijn twee duidelijk verschillende clades te zien. De ene, de Hadrosaurines (soms ook Paralophosurines genoemd), had stevige kuiven of geen kuiven, en was groter. De Lambeosaurines hadden holle kammen en waren kleiner.
Lambeosaurines hadden smallere snavels dan hadrosaurines, hetgeen suggereert dat Lambeosaurus en zijn verwanten zich selectiever konden voeden dan hun breedgesnavelde, kuifloze soortgenoten.
Voorbeelden
- Edmontosaurus
- Hadrosaurus
- Maiasaura
- Corythosaurus
- Lambeosaurus
- Parasaurolophus
- Shantungosaurus
Vragen en antwoorden
V: Wat is een Hadrosaurus?
A: Hadrosauriërs zijn een familie van plantenetende dinosauriërs met een eendensnavel die de meest voorkomende dinosauriërs waren in het lange Boven-Krijt.
V: Wat betekent de term "Hadrosaurus"?
A: De term "Hadrosaur" betekent "grote hagedissen".
V: Wat is het groottebereik van Hadrosauriërs?
A: Hadrosauriërs varieerden in grootte van 3 tot 20 meter.
V: Wat voor soort tanden hadden Hadrosauriërs?
A: Hadrosauriërs hadden honderden wangtanden in de zijkanten van hun kaken en hadden de meeste tanden van alle dinosauriërs, met tot ongeveer 960 wangtanden.
V: Wanneer leefden Hadrosauriërs?
A: Hadrosauriërs leefden tijdens het late Krijt.
V: Waar zijn de fossielen van Hadrosauriërs gevonden?
A: Fossielen van Hadrosauriërs zijn gevonden in Noord-Amerika, Europa en Azië.
V: Zijn Hadrosauriërs herbivoren of carnivoren?
A: Hadrosauriërs zijn herbivoren, wat betekent dat ze alleen planten aten.
Zoek in de encyclopedie