Karlheinz Stockhausen

Leven

Stockhausen werd geboren in de buurt van Keulen. Zijn vader was een dorpsonderwijzer. Zijn moeder werd in 1933 in een sanatorium geplaatst, waar ze in 1942 overleed. Ze werd daar waarschijnlijk vermoord omdat de nazi's vonden dat geesteszieken niet mochten leven.

Stockhausen was een jonge man tijdens de oorlog. Hij volgde een opleiding tot leraar en werd tewerkgesteld in een militair hospitaal in de buurt van het leger. Zijn vader stierf tijdens de oorlog. Na de oorlog ging hij zonder ouders op een boerderij werken. Daarna, in 1947, ging hij studeren aan de Keulse Musikhochschule. Hij speelde piano in bars en clubs en hij improviseerde op de piano als hij speelde voor de goochelshows van een goochelaar. Hij dacht erover om schrijver te worden.

In die tijd kwamen veel belangrijke Duitse componisten elke zomer bijeen in Darmstadt. De cursus heette Darmstadt Holiday Course for New Music. Stockhausen ging er in 1951 heen. Daar voerde hij wat moderne muziek uit en ontmoette hij belangrijke mensen zoals de muziekcriticus en filosoof Theodor Adorno. Hij hoorde de muziek van Messiaen en ging kort na zijn huwelijk naar Parijs om bij Messiaen te studeren. In Parijs ontmoette hij Pierre Boulez en Pierre Schaeffer die bezig was met musique concrète. Hij experimenteerde met verschillende geluiden die slaginstrumenten kunnen maken, en begon elektronische muziek te componeren. Toen hij terugging naar Keulen werkte hij in een studio voor elektronische muziek waar hij communicatietheorie studeerde. Tegen die tijd waren Stockhausen, Boulez en Nono de belangrijkste componisten van avant garde of experimentele muziek.

Stockhausen maakte van Keulen een belangrijk centrum voor elektronische muziek. Hij hielp ook de Darmstadt Summer Courses tot een beroemd centrum voor moderne muziek te maken. Hij nodigde John Cage niet uit om er in 1958 een lezing te geven.^[] Dit leidde tot meningsverschillen met Boulez en Nono.^[] In 1967 trouwde Stockhausen in Californië met zijn tweede vrouw, die schilderes was. In de jaren zestig kocht hij land op het platteland bij Keulen en liet daar een huis bouwen. Stockhausen ontwierp het huis niet zelf, want hij was geen architect.

Stockhausen was inmiddels wereldberoemd. Hij toerde door de Verenigde Staten en vele andere landen met een kleine groep musici die moderne muziek ten gehore brachten. Zijn muziek werd niet alleen beluisterd door liefhebbers van klassieke muziek, maar werd ook onderdeel van de populaire jeugdcultuur. Zijn foto stond op de voorkant van de plaat Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band van de Beatles. De platenmaatschappij Deutsche Grammophon verkocht meer exemplaren van zijn muziek dan van enige andere moderne componist behalve Stravinsky. ^[]

In de jaren zeventig werd Stockhausen nog populairder. Dat kwam deels omdat andere muziek, net als de andere kunsten, in de jaren zestig politiek en zeer links was geworden, wat de mensen boos maakte. Het was ook deels omdat het publiek een afwisseling wilde van muziek die erg ingewikkeld was, en Stockhausens muziek was veel eenvoudiger geworden. Zijn populairste composities zijn Tierkreis (1974-75) en In Freundschaft (1977). Stockhausen brak met zijn uitgever en begon zijn muziek zelf uit te geven. Van 1977 tot 2003 componeerde Stockhausen Licht, een reeks van zeven opera's genoemd naar de dagen van de week.

Stockhausen stierf aan hartfalen op 5 december 2007 in Kuerten.

Zijn muziek

In sommige studentenwerken gebruikte Stockhausen een twaalftoonscompositie. Hij raakte geïnteresseerd in Messiaen en zijn compositie Kreuzspiel toont Messiaens invloed. In Kontra-Punkte (1953) begint de muziek met heel kleine stukjes gespeeld door tien instrumenten. Geleidelijk komen deze kleine stukjes samen en aan het eind concentreert de muziek zich op de piano.

Vanaf 1953 hield hij zich serieus bezig met elektronische muziek. Hij dacht dat elektronische muziek de muziek van de toekomst zou worden.^[] Zijn Gesang der Jünglinge is een meersporenwerk met 5 sporen (later teruggebracht tot 4). Gruppen is een werk voor drie orkesten en drie dirigenten. Ze zitten in verschillende delen van de concertzaal en spelen tegelijkertijd in verschillende snelheden. Zijn pianowerk Klavierstück XI (Pianostuk elf) vertoont geen enkele invloed van John Cage. De muziek is geschreven op een groot vel papier en de pianist beslist tijdens het spelen naar welk deel van de muziek hij vervolgens gaat en hoe hij het gaat spelen. Dit betekent dat elke uitvoering van het werk anders is. Dit is geen "toevallige" muziek, maar "mobiele" muziek.

Hij bleef experimenteren met nieuwe ideeën. Kontakte is een werk voor piano, percussie en elektronische muziek (de tape is vooraf voorbereid). Hij componeerde "live elektronische" muziek vanaf de jaren 1960. Dit betekent dat hij elektronica gebruikt om de klank van normale instrumenten die versterkt worden te veranderen. Zijn operacyclus Licht begon in 1977 en duurde 26 jaar om te voltooien. Er zijn zeven opera's: één voor elke dag van de week. Een deel van de muziek hiervoor bevat microtonale toonladders, waarbij de noten zo gestemd zijn dat ze minder dan een halve toon uit elkaar liggen.