Klassieke muziek

Betekenis van "classic"

Het woord "klassiek" betekent meestal: een kunst die zo goed is dat zij altijd door toekomstige generaties zal worden genoten. Het is iets dat een model is geworden voor toekomstige kunstenaars. De periode van het oude Griekenland en Rome staat bekend als de Klassieke Periode omdat de mensen vele eeuwen later terugkeken naar die oude beschavingen en dachten dat ze perfect waren. In de recente Europese geschiedenis stond de 18e eeuw bekend als de Klassieke Periode omdat musici, kunstenaars, schrijvers en filosofen zich lieten inspireren door de kunstvormen van de Klassieke Periode van het oude Griekenland en Rome. Iets dat een "klassieker" is, is daarom iets dat altijd als iets groots zal worden herinnerd. Beroemde boeken, zoals de romans van Charles Dickens, worden "klassiekers" genoemd. "Klassieke muziek" betekent dan ook meestal muziek die niet snel zal worden vergeten nadat ze is geschreven, maar waarvan waarschijnlijk nog vele toekomstige generaties zullen genieten.

Contrast met popmuziek en jazz

Hoewel mensen soms denken dat klassieke muziek het tegenovergestelde is van popmuziek, kan ze toch erg populair zijn. Zoals alle soorten muziek kan ook klassieke muziek in veel verschillende stemmingen verkeren: blij, droevig, eng, vredig, bedachtzaam, eenvoudig enz. Mozart schreef zijn serenades en divertimentos om mensen op feestjes te vermaken. Klassieke muziekstukken kunnen heel kort zijn, maar ook heel lang, als een groot, muzikaal verhaal. Een symfonie van Mahler of Sjostakovitsj kan bijna een uur duren, en een opera is een hele avond vermaak.

Klassieke muziek verschilt ook van jazz omdat echte jazz geïmproviseerd is. De verschillen zijn echter niet altijd duidelijk. Klassieke muziek is vaak geïnspireerd door jazz, en jazz door klassieke muziek. George Gershwin schreef muziek die zowel jazz als klassiek is. Ook klassieke muziek kan geïmproviseerd worden. De grote componisten Bach, Mozart en Beethoven improviseerden vaak lange stukken muziek op het orgel, klavecimbel of piano. Soms schreven ze deze improvisaties op. Het waren in feite composities die in één keer werden gecomponeerd.

Religieuze en niet-religieuze muziek

In de westerse landen werd een grote hoeveelheid muziek geschreven voor de christelijke eredienst in kerken en kathedralen. Dit wordt "gewijde" (religieuze) muziek genoemd. Alle andere muziek is "wereldlijke" muziek. Het woord "wereldlijk" betekent dingen die niet heilig zijn. Heilige en wereldlijke muziek hebben elkaar in de loop van de muziekgeschiedenis op vele manieren beïnvloed. De wereldlijke muziek werd grotendeels beïnvloed door de dans, en dit veranderde op zijn beurt de stijl van de bange muziek. Bijvoorbeeld: de kerkmuziek van de 16e eeuwse componist Giovanni da Palestrina heeft niets te maken met dansmuziek, maar zowel de gewijde als de wereldlijke muziek van Johann Sebastian Bach twee eeuwen later zit vol dansritmes. Op sommige momenten in de muziekgeschiedenis zijn er verschillende stijlen van componeren geweest voor gewijde en voor wereldlijke muziek. Claudio Monteverdi gebruikt twee verschillende stijlen voor zijn kerkelijke en voor zijn niet-kerkelijke muziek. Toen componisten experimenteerden met nieuwe manieren om muziek te schrijven, deden ze dat meestal met wereldlijke muziek, en de gewijde muziek haalde dat later in.

Poznan Kathedraal Koor

Gebruik van de term "klassieke muziek"

De term "klassieke muziek" werd pas aan het begin van de 19e eeuw gebruikt. Men begon toen over klassieke muziek te spreken om de grote componisten zoals Bach, Mozart en Beethoven te prijzen. In de 20e eeuw werden veel verschillende manieren van componeren gebruikt, waaronder muziek die werd gespeeld door elektronische instrumenten of zeer moderne muziek waarbij vreemde geluiden werden gebruikt (experimentele of "avant garde" muziek), bijvoorbeeld de muziek van John Cage. Sommige mensen vinden dat dit soort muziek niet echt als "klassieke muziek" kan worden omschreven.

Gebruikte instrumenten

Klassieke muziek kan voor instrumenten of voor de stem zijn. Het symfonie-orkest is de meest gebruikelijke groep instrumenten voor het spelen van klassieke muziek. Het bestaat uit vier families van instrumenten: de strijkinstrumenten met violen, altviolen, cello's en piano, de houtblazers met fluiten, hobo's, klarinetten en fagotten en verwante instrumenten van verschillende grootte, de koperblazers met trompet, trombone, tuba en hoorn, en de percussie-instrumenten met bijna altijd pauken en vele andere mogelijke instrumenten die worden aangeslagen of geschud. Dit is heel wat anders dan een typische rockband met een drummer, een gitarist, een of twee zangers en een elektrische bas en keyboard. Instrumenten die klassieke muziek spelen worden gewoonlijk niet elektronisch versterkt.

Hetzelfde geldt voor de stem. Zangers kunnen sopranen, alten, tenoren of bassen zijn, afhankelijk van hun stembereik. Hun stemmen worden niet versterkt. Vooral operazangers moeten zeer krachtige stemmen ontwikkelen die over het orkest heen te horen zijn en tot achter in het operahuis kunnen worden gehoord.

De instrumenten die in de klassieke muziek worden gebruikt, hebben zich in verschillende tijden ontwikkeld. Enkele van de vroegste waren bekend in de Middeleeuwse muziek. De trombone en de triangel zijn in honderden jaren nauwelijks veranderd, maar de vioolfamilie ontwikkelde zich uit volksinstrumenten zoals vedels en verving geleidelijk de violen om de basis te vormen van het moderne orkest. Dit gebeurde tegen het begin van de 17e eeuw, de tijd waarin de opera werd uitgevonden.

In het algemeen zijn muziekinstrumenten luider geworden naarmate concertzalen groter werden. Violen zijn luider dan altviolen. Moderne violen zijn luider dan de violen uit het begin van de 17e eeuw, vooral omdat ze metalen snaren hebben in plaats van darmsnaren. De piano ontwikkelde zich uit het clavichord, dat zeer stil was. De houtblazers ontwikkelden zich uit renaissance-instrumenten, terwijl de klarinet in het midden van de 18e eeuw werd uitgevonden, en de saxofoon en de tuba nog later kwamen. Moderne trompetten klinken veel helderder dan de rechte trompetten uit de 18e eeuw.

Vorm (shape) van klassieke muziekstukken

De meeste populaire muziek is gebaseerd op de liedvorm, maar klassieke muziek kent veel verschillende vormen, waarvan sommige over een lange tijdsspanne kunnen worden gebruikt om grote composities te maken. Klassieke muziek kan vele vormen hebben, waaronder de symfonie, het concerto, het oratorium, de opera, de sonate, de fuga of een combinatie van dansbewegingen, zoals suites. In veel van de langere composities worden korte melodieën ontwikkeld en veranderd in de loop van het stuk. Beethovens Vijfde Symfonie is een goed voorbeeld van een stuk dat zich ontwikkelt van slechts vier noten tot een groot stuk van ongeveer een half uur.

Muzikale opleiding en algemeen gebruik van klassieke muziek

Mensen die goed willen zijn in het uitvoeren van klassieke muziek moeten jarenlang hard oefenen. Zij hebben normaal gesproken een formele opleiding aan een muziekschool of conservatorium en krijgen les van bekende muziekleraren.

Klassieke musici besteden vaak veel tijd aan het zorgvuldig nadenken over muziekstukken, vooral over muziekstukken die zij uitvoeren. Ze bestuderen zaken als harmonie en contrapunt om te begrijpen hoe de componisten dachten toen ze het stuk in elkaar zetten. Wanneer zij op deze manier naar muziekstukken kijken, wordt dit "muzikale analyse" genoemd. Mensen die gespecialiseerd zijn in het denken en schrijven over muziek worden soms hoogleraar of docent muziek aan een universiteit.

Klassieke muziek is vaak te horen in de populaire cultuur. Ze wordt gebruikt als achtergrondmuziek voor films, televisieprogramma's, advertenties en zelfs voor de beltoon van mobiele telefoons. De meeste mensen in de westerse wereld herkennen veel klassieke melodieën, misschien zelfs zonder zich daarvan bewust te zijn. Sommige klassieke muziekstukken zijn enorm populair geworden, bijvoorbeeld het lied Nessun dorma uit de opera Turandot van Giacomo Puccini, dat werd gezongen door de drie tenoren Luciano Pavarotti, Plácido Domingo en José Carreras, en werd gebruikt als de themamuziek voor het wereldkampioenschap voetbal van 1990. Hierdoor werden veel mensen die nooit in opera geïnteresseerd waren, er nieuwsgierig naar.

Schets van de geschiedenis van de klassieke muziek

Middeleeuwen

De geschiedenis van de klassieke muziek begon pas echt in de late Middeleeuwen. Muziek geschreven voor de kerk was bijna altijd vocaal (zang), omdat men dacht dat instrumenten slecht waren. Dit omdat de duivel ze bespeelde, en omdat ze werden gebruikt om te dansen. Er was veel dansmuziek, maar het meeste daarvan is verloren gegaan omdat het nooit werd opgeschreven.

Middeleeuwse componisten die vandaag de dag worden herdacht zijn Léonin, Pérotin en Guillaume de Machaut

Renaissance

De Renaissance was van de 15e eeuw tot de 17e eeuw. In deze periode nam het componeren van muziek, zowel geestelijke als wereldlijke, enorm toe. In Europa werden veel grote kathedralen gebouwd en componisten schreven muziek voor deze kathedralen, meestal vocale muziek. Ook wereldlijke muziek werd zeer populair, vooral liederen en madrigalen, die soms door instrumenten werden begeleid.

De grootste componisten uit deze periode zijn: Giovanni da Palestrina, Orlando di Lasso, Thomas Tallis en William Byrd.

Barok

De barokperiode liep van ongeveer de 17e eeuw tot het midden van de 18e eeuw. In deze tijd ontstond het moderne orkest, min of meer zoals wij dat kennen. Het was ook de tijd waarin de opera werd uitgevonden. De meeste musici werkten ofwel voor de kerk ofwel voor rijke mensen die hun eigen orkesten hadden. Velen van hen begonnen ook voor operahuizen te werken.

De grootste componisten van deze tijd zijn: Claudio Monteverdi, Heinrich Schütz, Henry Purcell, Antonio Vivaldi, George Frideric Händel, Johann Sebastian Bach, Domenico Scarlatti en Georg Philipp Telemann.

Klassieke periode

De jaren tussen 1760 en 1825 staan bekend als de Klassieke periode. Componisten dachten veel na over de vorm van hun stukken en werden beïnvloed door de klassieke kunst van de oude Grieken en Romeinen. De symfonie werd uitgevonden en verschillende vormen van kamermuziek waaronder het strijkkwartet.

De grootste componisten zijn: Joseph Haydn, Wolfgang Amadeus Mozart, Christoph Willibald Gluch, en Ludwig van Beethoven.

Romantische periode

Van 1820 tot 1910 stond bekend als de Romantische periode. Componisten bleven de vormen gebruiken die in de 18e eeuw waren uitgevonden, maar ze vonden ook dat persoonlijk gevoel en emotie heel belangrijk waren. Muziek voor orkest vertelde soms een verhaal (programmamuziek). Musici die hun instrumenten briljant bespeelden (zoals Paganini) werden als helden vereerd. Beethoven en Schubert behoren in veel opzichten zowel tot deze periode als tot de Klassieke periode. Het was een tijd waarin er veel veranderingen in de maatschappij plaatsvonden. Na de oorlogen die Napoleon had gevoerd, waren er niet zo veel heersende aristocratische families meer. Er was veel gevoel van nationalisme toen landen zich verenigden. Muziek uit de 19e eeuw is vaak nationalistisch: componisten schreven muziek die typisch was voor hun eigen land.

Enkele van de grootste componisten zijn: Ludwig van Beethoven, Franz Schubert, Hector Berlioz, Frédéric Chopin, Robert Schumann, Felix Mendelssohn, Anton Bruckner, Johannes Brahms, Pjotr Iljitsj Tsjaikovski, Edward Elgar, Gustav Mahler en Richard Strauss.

20e eeuw

Wat bekend staat als klassieke muziek uit de 20e eeuw (of "moderne muziek") is muziek vanaf ongeveer 1910. In deze tijd hadden veel componisten het gevoel dat alles al gedaan was door de componisten uit het verleden, dus wilden ze nieuwe manieren van componeren vinden. Met name Claude Debussy, Arnold Schönberg en Igor Stravinsky vonden nieuwe manieren om muziek te schrijven die niet noodzakelijk tonaal (in een bepaalde toonsoort) was. Klassieke muziek werd beïnvloed door jazz, vooral door Amerikaanse componisten. Later in de eeuw experimenteerden mensen als Pierre Boulez en Karlheinz Stockhausen op vele andere manieren, onder meer met elektronische muziek (bandrecorders e.d.). De componisten van vandaag hebben sommige van deze ideeën gecombineerd om hun eigen stijl te ontwikkelen.

Enkele van de belangrijkste componisten zijn: Claude Debussy, Jean Sibelius, Maurice Ravel, Arnold Schönberg, Igor Stravinsky, Béla Bartók, Aaron Copland, Benjamin Britten, Dmitri Sjostakovitsj, Leonard Bernstein, Philip Glass, Dmitri Kabalevski, James MacMillan, Judith Weir, Peter Maxwell Davies

Een vroeg voorbeeld van geschreven muziek: manuscript van een stuk van de middeleeuwse componist Guillaume de Machaut

Conclusie

Het is nooit mogelijk geweest om precies te zeggen wat onder "klassieke muziek" wordt verstaan. Veel verschillende soorten muziek beïnvloeden elkaar. Sinds 1970 is het nog moeilijker geworden om duidelijke scheidslijnen te trekken tussen rock, pop, klassiek, folk, jazz en wereldmuziek. Hieruit blijkt dat klassieke muziek, net als andere soorten muziek, zich blijft ontwikkelen en een afspiegeling is van de maatschappij waaruit zij voortkomt.