Lady Macbeth van het Mtsensk District
Lady Macbeth van het district Mtsensk (Russisch: Леди Макбет Мценского уезда) is een opera van de Russische componist Dmitri Sjostakovitsj. Het is een van de belangrijkste Russische opera's van de 20e eeuw. De woorden voor de opera (het "libretto") werden geschreven door Alexander Preis die ze baseerde op een verhaal van de Russische schrijver Nikolai Leskov. De opera heeft niets te maken met Shakespeare's toneelstuk Macbeth, behalve dan dat het gaat over een vrouw als Lady Macbeth die in de verleiding komt om een moord te plegen.
Lady Macbeth van het district Mtsensk in het Teatro Comunale Bologna, december 2014, Svetlana Sozdateleva als Katerina L'vovna Izmailova, Regisseur Dmitry Bertman, Helikon Opera Moskou.
Geschiedenis van de opera
Lady Macbeth van het Mtsensk District was de tweede opera die Sjostakovitsj schreef. Hij werd voor het eerst opgevoerd op 22 januari 1934 in het Leningrad Maly Theater. Het was een groot succes en veel mensen kwamen luisteren.
Sjostakovitsj leefde echter in moeilijke tijden. De dictator Josef Stalin maakte het creatieve mensen erg moeilijk. Hij vond dat muziek en alle andere kunsten hun land (de Sovjet-Unie) moesten loven en verheerlijken. Hij stond niet toe dat mensen hun eigen persoonlijke gevoelens uitten. Alles wat hem niet beviel werd "formalistisch" genoemd. Als Stalin iemand niet mocht, dan mocht die persoon niet werken. Ze konden zelfs naar de gevangenis in Siberië gestuurd worden, waar ze zeer slecht behandeld werden. Velen van hen stierven.
Stalin kwam luisteren naar een opvoering van Lady Macbeth van het Mtsensk District. Het beviel hem echter niet, en hij vertrok tijdens de voorstelling. Een paar dagen later verscheen er een artikel in de krant ''Pravda'' over de opera. De kop van het artikel was: "Chaos in plaats van muziek". Er stond in dat de opera vol afschuwelijke muziek en luidruchtige akkoorden zat. De opera mocht bijna dertig jaar lang niet meer worden opgevoerd in de Sovjet-Unie.
Sjostakovitsj moest heel voorzichtig zijn met wat hij zei, anders had hij in grote problemen kunnen komen. Hij sprak nooit in het openbaar over muziek en cultuur. In 1937 schreef hij zijn Symfonie nr. 5. De muziek in deze symfonie was gemakkelijker te begrijpen dan de muziek die hij tot dan toe had geschreven en die veel atonale muziek bevatte. Sjostakovitsj zei dat deze nieuwe symfonie van hem "het antwoord van een Sovjet-kunstenaar op alleen maar kritiek" was. Hij moest hiermee instemmen om te mogen blijven componeren. Later, in 1962, bracht hij enkele wijzigingen aan in de opera en noemde hij het Katerina Ismailova. Sinds zijn dood in 1975 wordt meestal de oorspronkelijke versie opgevoerd.
De opera vertelt het verhaal van een eenzame vrouw in het Rusland van de 19e eeuw, die verliefd wordt op een van de bedienden van haar man en tot moord wordt gedreven. Een deel van de muziek is beïnvloed door het expressionisme en het verismo. Na te zijn veroordeeld door Stalin werd de opera bijna dertig jaar lang verboden in de Sovjet-Unie.
Het verhaal
Katerina is eenzaam. Ze is getrouwd met een koopman, Zinovy, maar ze hebben geen kinderen. Haar schoonvader Boris is vreselijk tegen haar en verwijt haar dat ze geen kinderen heeft. Wanneer Zinovy voor zaken weggaat, dwingt Boris haar trouw te zweren (niet met een andere man te vrijen zolang haar man weg is). Een van de bedienden, Sergej, wordt echter haar minnaar. Als Boris dit ontdekt is hij woedend en slaat Sergej met de zweep en sluit hem op. Katerina vergiftigt Boris met paddestoelen. Als hij sterft, haalt ze de sleutel uit zijn zak en bevrijdt Sergej.
Katerina en Sergej gaan samen naar bed, maar Katerina heeft last van de geest van Boris. Als Zinovy terugkomt verstopt Sergei zich, maar Zinovy raadt wat er gebeurd is. Katerina en Sergej vermoorden Zinovy en verstoppen zijn lichaam in de kelder.
Katerina en Sergei trouwen. Een boer vindt Zinovy's lichaam in de kelder en gaat de politie halen. De politie arriveert, Katerina en Sergej proberen te ontsnappen maar worden gepakt en naar de gevangenis in Siberië gestuurd. Onderweg bedrijft Sergej de liefde met een ander meisje, Sonyetka. Als Katerina erachter komt duwt ze Sonyetka in een rivier tot haar dood en springt er uiteindelijk zelf in.
Kritiek
Het is moeilijk te achterhalen waarom Stalin besloot dat hij niet van de opera hield. Misschien was het omdat de politie voor schut werd gezet. Misschien omdat er mensen in werden opgevoerd die naar Siberië werden gestuurd. Misschien was het omdat Katerina veel mooie muziek zingt, terwijl de andere personages muziek hebben die hen vaak dom en grotesk doet lijken. Misschien dacht hij dat Sjostakovitsj kritisch was over de leiders van de Sovjet-Unie.
