Romeinse invloed in Kaukasisch Albanië
Kaukasisch Albanië was het gebied van het huidige Azerbeidzjan. Het was vier eeuwen lang, rond de tijd van Christus, een cliëntstaat van het Romeinse Rijk. De invloed van het Romeinse Rijk op de regio begon in de eerste eeuw voor Christus en duurde tot ongeveer 250 na Christus. Rond 299 na Chr. was Albanië weer enkele jaren een "nominale" vazalstaat van keizer Diocletianus.
Rome controleerde Kaukasisch Albanië slechts als een cliënt- of vazalstaat. Het was nooit in staat om het volledig tot een deel van het Romeinse Rijk te maken, als een "provincie" (zoals gebeurde met zijn buurland Armenië).
In deze eeuwen bracht Rome het christendom naar de Kaukasische Albanezen, met een westerse culturele invloed die heeft voortgeduurd tot in het hedendaagse Azerbajdzjan. Ook al zijn maar weinig Azerbajdzjanen vandaag de dag christen, het schrift dat zij gebruiken is het Romeinse alfabet.
Een tweede en laatste invloed kwam van het Oostromeinse Rijk toen keizer Heraclius in 627 AD met hulp van de Gokturken van het West-Turkse Khaganaat, in de Derde Perzo-Turkse Oorlog, de controle over Kaukasisch Albanië wist te verwerven.
Het "(Kaukasische) Albanië" (nu Azerbeidzjan geheten) tijdens de Romeinse veroveringen door keizer Trajanus, nabij Armenië.
Geschiedenis
Er was een blijvende relatie tussen Kaukasisch Albanië en het oude Rome. In 65 v. Chr. trok de Romeinse generaal Pompeius, die net Armenië en Iberië had onderworpen en Colchis had veroverd, aan het hoofd van zijn leger Albanië binnen. Door de dorre provincie Cambysenē (Kambičan) - kort daarvoor door de Albanezen van de Armeniërs veroverd - trok hij in de richting van de Kaspische Zee.
Bij het doorwaden van de Alazan rivier kwam hij in aanvaring met de troepen van Oroezes, koning van Albanië, en versloeg hen uiteindelijk. Pompeius verzekerde zich van de controle over de Albanezen tot bijna aan de Kaspische zee alvorens terug te keren naar Anatolië.
Maar de Albanezen, beïnvloed door het Parthische Rijk, kwamen niet langzaam in opstand tegen Rome: in 36 v. Chr. zag Marcus Antonius zich genoodzaakt een van zijn luitenants te sturen om een eind te maken aan hun opstand. Zober, die toen koning van Albanië was, capituleerde en Albanië werd zo - althans in naam - een "Romeins protectoraat", waarmee een staat van vazalage begon die bijna drie eeuwen duurde.
Een koning van Albanië komt voor in de lijst van dynastieën wier ambassadeurs door Augustus werden ontvangen.
In 35 n. Chr. gingen koning Pharasmanes van Iberië en zijn broer Mithridates, met steun van Rome, de confrontatie aan met de Parthen in Armenië: de Albanezen bleken doeltreffende bondgenoten, die bijdroegen tot de nederlaag en de tijdelijke verdrijving van de Parthen.
Keizer Nero bereidde in 67 n.C. een militaire expeditie voor in de Kaukasus: hij wilde de barbaarse Alanen verslaan en voor Rome alle noordelijke kusten van de Zwarte Zee veroveren, van het huidige Georgië-Azerbeidzjan tot wat nu Roemenië-Moldavië is, maar zijn dood verhinderde dit.
Achtereenvolgens was Vespasianus vastbesloten het volledige gezag van Rome in de Kaukasus tot aan de Kaspische Zee te herstellen en te versterken.
De aanwezigheid van een detachement van het Legio XII Fulminata op enkele kilometers van de kust van die zee (69 km ten zuiden van Bakoe) wordt bevestigd door een inscriptie die tussen 83 en 96 n. Chr. in de regeerperiode van Domitianus werd opgesteld.
In 75 n. Chr. was XII Fulminata in de Kaukasus, waar keizer Vespasianus het legioen heen had gestuurd om de geallieerde koninkrijken van Iberië en Albanië te steunen.
In Azerbeidzjan is een inscriptie gevonden die luidt: IMP DOMITIANO CAESARE AVG GERMANICO LVCIVS IVLIVS MAXIMVS LEGIONIS XII FVL, Onder imperator Domitianus, Caesar, Augustus Germanicus, Lucius Julius Maximus, Legio XII Fulminata.
Sommige historici beweren dat de eigenlijke nederzetting Ramana bij Baku mogelijk werd gesticht door de Romeinse troepen van Lucius Julius Maximus van "Legio XII Fulminata" in de eerste eeuw na Christus en zijn naam ontleent aan het Latijnse Romana.
Tot de feiten die deze hypothese staven, behoren de militaire topografische kaart van de Kaukasus die in 1903 door de Russische overheid werd gepubliceerd en waarop de naam van de stad als "Romana" wordt weergegeven, verschillende Romeinse kunstvoorwerpen die in de regio Absheron werden gevonden en ook oude inwoners die naar de stad verwijzen als "Romani".
Bovendien ligt Ramana in een gebied dat perfect geschikt is voor een Romeins "castrum" om de nabijgelegen haven van Bakoe te controleren, op de commerciële zeeroute (via de Kaspische Zee) tussen de Kaukasus en de vlakten van Centraal-Azië.
Ondanks de groei van de Romeinse invloed bleef Albanië in commercieel en waarschijnlijk ook cultureel contact met Perzië, maar met Trajanus in 114 AD was de Romeinse controle over Kaukasisch Albanië bijna volledig met de hoogste sociale niveaus volledig geromaniseerd.
Ook de prinsen van de Kaukasische stammen, de Albani, de Iberi....of er nu aan onderworpen (door Trajanus)
Tijdens het bewind van de Romeinse keizer Hadrianus (117-138) werd Albanië binnengevallen door de Alanen, een Iraanse nomadische groep.
Deze invasie bevorderde een alliantie tussen Rome en de Albanezen die onder Antoninus Pius in 140 n.C. werd versterkt. De Sassaniërs bezetten het gebied rond 240 n.Chr. maar na enkele jaren herwon het Romeinse Rijk de controle over Kaukasisch Albanië.
In 297 n.C. werd in het verdrag van Nisibis bepaald dat het Romeinse protectoraat over Kaukasisch Iberië en Kaukasisch Albanië opnieuw zou worden ingesteld. Vijftig jaar later verloor Rome echter het gebied dat sindsdien meer dan twee eeuwen lang een integrerend deel van het Sassanische Rijk bleef.
Aan het einde van de zesde eeuw werd het grondgebied van Albanië opnieuw het toneel van oorlogen tussen Sassanisch Perzië en het Byzantijnse/Oost-Romeinse Rijk. Tijdens de derde Perzisch-Turkse oorlog vielen de Khazaren (Gokturken) Albanië binnen, en hun leider Ziebel riep zichzelf in 627 AD uit tot Heer van Albanië onder de heerschappij van de Romeinen Heraclius, en hief een belasting op kooplieden en de vissers van de rivieren Kura en Araxes, die "in overeenstemming was met het landoverzicht van het koninkrijk van Perzië". De Albanese koningen behielden hun heerschappij door de regionale machten eer te betonen.
Kaukasisch Albanië werd later veroverd door de Arabieren in 643 AD, tijdens de Islamitische verovering van Perzië.
Kaukasisch Albanië (het huidige Azerbeidzjan) was rond 300 n.Chr. een vazal van het Romeinse Rijk (binnen de rode lijn de "Vazalstaten" van Rome: Albanië, Iberië en Armenië)
Romeinse erfenis
Rome heeft een enorme culturele erfenis nagelaten aan het huidige Azerbajdzjan: niet alleen het Latijnse alfabet en de westers georiënteerde samenleving van de hedendaagse Azerbajdzjanen, maar zelfs - zoals in Armenië en Georgië - het christelijke geloof (ook al zijn er eigenlijk maar weinig gelovigen).
Volgens Movses Kaghankatvatsi begon het christendom in Kaukasisch Albanië al in de 1e eeuw zijn intrede te doen, precies toen de Romeinen hun eerste controle over Albanië uitoefenden. De eerste christelijke kerk in de regio werd gebouwd door St. Eliseus, een discipel van Thaddeus van Edessa, in een plaats genaamd Gis en wordt verondersteld de hedendaagse "Kerk van Kish" te zijn.
Nadat Armenië onder Romeinse invloed het christendom als staatsgodsdienst had aangenomen (301 AD), ging de Kaukasische Albanese koning Urnayr naar de zetel van de Armeense Apostolische Kerk om het doopsel te ontvangen van de heilige Gregorius de Verlichter, de eerste "patriarch van Armenië".
Het christendom bereikte zijn bloeiperiode aan het einde van de vijfde eeuw onder Vachagan de Vrome (regeerde 487-510 n.Chr.), die - onder invloed van Byzantijnse priesters - in Kaukasisch Albanië een campagne tegen de afgodendienst op touw zette en het Perzische Zoroastrisme ontmoedigde. Na de Moslim invasies in de 7e eeuw zijn de oorspronkelijke Christenen bijna verdwenen uit het huidige Azerbajdzjan. De enige overgebleven Kaukasische Albanezen zijn de Udi, die het christelijke geloof van hun door de Romeinen beïnvloedde voorouders in ere houden. De laatste 7000 Udi wonen voornamelijk in het dorp Nij van de regio Kabala en Oguz (het vroegere Vartashen), maar enkelen zijn te vinden in de hoofdstad Bakoe.
De "Kerk van Kish" in noord Azerbeidzjan
Vragen en antwoorden
V: Waar lag het Kaukasische Albanië?
A: Kaukasisch Albanië lag in het huidige Azerbeidzjan.
V: Hoe lang was Kaukasisch Albanië een cliëntstaat van het Romeinse Rijk?
A: Het Kaukasische Albanië was rond Christus' tijd vier eeuwen lang een cliëntstaat van het Romeinse Rijk.
V: Werd Albanië door Rome bestuurd als een provincie zoals Armenië?
A: Nee, Rome controleerde het Kaukasische Albanië alleen als een cliënt- of vazalstaat. Het was nooit in staat om het volledig tot een deel van het Romeinse Rijk te maken, zoals een provincie (zoals gebeurde met het buurland Armenië).
V: Welke culturele invloed bracht Rome naar de Kaukasische Albanezen?
A: Rome bracht het christendom naar de Kaukasische Albanezen, met een westerse culturele invloed die heeft voortgeduurd tot in het huidige Azerbeidzjan.
V: Zijn er tegenwoordig veel christenen in Azerbeidzjan?
A: Ook al zijn er vandaag de dag maar weinig Azerbeidzjanen christen, het schrijfsysteem dat zij gebruiken is het Romeinse alfabet.
V: Wat was de tweede en laatste invloed op Kaukasisch Albanië?
A: De tweede en laatste invloed op Kaukasisch Albanië kwam van het Oost-Romeinse Rijk toen keizer Heraclius in 627 na Christus met hulp van de Gokturken van het West-Turkse Khaganaat de controle over de regio kon overnemen in de Derde Perso-Turkse Oorlog.
V: Hoe lang duurde de invloed van Rome en het Oost-Romeinse Rijk op Kaukasisch Albanië?
A: De invloed van Rome op Kaukasisch Albanië duurde vier eeuwen rond de tijd van Christus, terwijl het Oost-Romeinse Rijk de controle over de regio overnam in 627 na Christus en de invloed zich vanaf dat moment voortzette.
