Obsidiaan

Obsidiaan is een natuurlijk vulkanisch glas dat voorkomt als een soort stollingsgesteente. Het ontstaat wanneer lava met een hoog silicagehalte (SiO2 ) snel afkoelt en stolt zonder tijd voor kristalgroei. Omdat er geen kristalstructuur is, kunnen de randen van obsidiaanbladen bijna moleculair dun zijn, wat leidt tot het oude gebruik als pijlpunten en het moderne gebruik als chirurgische scalpelbladen.

  Obsidiaan.  Zoom
Obsidiaan.  

Een stuk regenboog obsidiaan.  Zoom
Een stuk regenboog obsidiaan.  

Glass Mountain, een grote obsidiaan stroom bij de Medicine Lake Vulkaan.  Zoom
Glass Mountain, een grote obsidiaan stroom bij de Medicine Lake Vulkaan.  

Tegen de klok in van boven: obsidiaan, puimsteen en rhyoliet (lichte kleur)  Zoom
Tegen de klok in van boven: obsidiaan, puimsteen en rhyoliet (lichte kleur)  

Oorsprong en eigenschappen

Obsidiaan is mineraalachtig, maar niet kristallijn. Het is donker van kleur, zoals basalt. Het bestaat voornamelijk uit SiO2 (siliciumdioxide), meestal 70% of meer.

Obsidiaan duurt niet eeuwig. Het is metastabiel: het verandert heel langzaam. Na verloop van tijd wordt het glas fijnkorrelige kristallen. Geen enkele obsidiaan is dus ouder dan het Krijt. Het breekt sneller af als er water aanwezig is. Obsidiaan heeft weinig water, maar neemt het op als het in grondwater zit.

Meestal donker, maar de kleur varieert door de aanwezigheid van verschillende materialen. IJzer en magnesium geven de obsidiaan meestal een donkergroene tot bruine tot zwarte kleur. Enkele monsters zijn bijna kleurloos. In sommige stenen produceren kleine kristallen een sneeuwvlokpatroon (sneeuwvlokobsidiaan). Het kan gaspatronen bevatten die effecten veroorzaken zoals een gouden glans (glansobsidiaan) of een regenboogglans (regenboogobsidiaan).

 

Historisch gebruik

Obsidiaan werd in de steentijdculturen gewaardeerd omdat het, net als vuursteen, kon worden verspaand tot handbijlen, scherpe messen of pijlpunten.

Precolumbiaanse Meso-Amerikanen gebruikten obsidiaan vaak. Het werd bewerkt voor gereedschap en decoratieve voorwerpen. Het werd ook gepolijst om er vroege spiegels van te maken. Meso-Amerikanen maakten ook een soort zwaard met obsidiaanbladen in een houten behuizing. Het wapen, een macuahuitl genoemd, kon vreselijke verwondingen veroorzaken, omdat het de scherpe snede van een obsidiaanblad combineerde met de rafelige snede van een gekartelde rand.

Inheemse Amerikanen verhandelden obsidiaan in heel Noord-Amerika. Elke vulkaan en in sommige gevallen elke vulkaanuitbarsting produceert een onderscheidbare soort obsidiaan. Zo kunnen archeologen de herkomst van een bepaald artefact traceren. Obsidiaan kan in Griekenland worden geïdentificeerd als afkomstig van verschillende eilanden in de Egeïsche Zee. Obsidiaankernen (onbewerkte brokken) en klingen werden over grote afstanden landinwaarts vanaf de kust verhandeld.

Moderne archeologen hebben een dateringssysteem ontwikkeld om de leeftijd van obsidiaan artefacten te berekenen aan de hand van het watergehalte in het object.

 Obsidiaan pijlpunt.  Zoom
Obsidiaan pijlpunt.  

Voorval

Obsidiaan kan worden gevonden waar hoge silicaatuitbarstingen hebben plaatsgevonden. Er zijn vaste obsidiaanstromen in de caldera's van Newberry Volcano en Medicine Lake Volcano in de Cascade Range in het westen van Noord-Amerika, en bij Inyo Craters ten oosten van de Sierra Nevada in Californië. Yellowstone National Park heeft een berghelling met obsidiaan tussen Mammoth Hot Springs en het Norris Geyser Basin. Afzettingen zijn te vinden in veel andere westelijke staten van de VS, waaronder Arizona, Colorado, Texas, Utah, Oregon en Idaho. Obsidiaan komt ook voor in Armenië, Turkije, Italië, Mexico, IJsland, Griekenland en Schotland.

 

Huidig gebruik

Obsidiaan wordt gebruikt bij hartchirurgie, omdat goed bewerkte obsidiaanmessen een snijvlak hebben dat vele malen scherper is dan chirurgische scalpels van hoogwaardig staal, waarbij de rand van het lemmet slechts ongeveer 3 nm breed is. Zelfs het scherpste metalen mes heeft een gekarteld, onregelmatig lemmet als het onder een voldoende sterke microscoop wordt bekeken. Onder een elektronenmicroscoop is een lemmet van obsidiaan nog glad en gelijkmatig. In een onderzoek werd vastgesteld dat obsidiaan bij een groep ratten smallere littekens, minder ontstekingscellen en minder granulatieweefsel veroorzaakte.

Obsidiaan wordt ook gebruikt voor sierdoeleinden en als edelsteen. Hij heeft de eigenschap dat hij er anders uitziet naargelang de manier waarop hij wordt geslepen. Wanneer hij in één richting wordt geslepen is hij prachtig gitzwart; wanneer hij in een andere richting wordt geslepen is hij glinsterend grijs.

 Varken gesneden in sneeuwvlok obsidiaan, 10 centimeter lang. De markeringen zijn sferulieten.  Zoom
Varken gesneden in sneeuwvlok obsidiaan, 10 centimeter lang. De markeringen zijn sferulieten.  


AlegsaOnline.com - 2020 / 2023 - License CC3