Die Wende

Beginnings

De gebeurtenissen in Wende maakten deel uit van de val van het communisme in heel Oost-Europa, bijvoorbeeld in Polen, Hongarije of Tsjecho-Slowakije. Al snel kwamen er hervormingen in die landen. In augustus 1989 opende Hongarije zijn grenzen met Oostenrijk, en veel toeristen uit Oost-Duitsland staken de grens over en vluchtten naar westerse landen.

In september mochten Oost-Duitsers niet meer naar Hongarije gaan. Al snel trokken steeds meer Oost-Duitsers naar de ambassades van West-Duitsland in Warschau en vooral in Praag. Al snel waren er meer dan 4.000 mensen in de Praagse ambassade. West-Duitsland kon bereiken dat Oost-Duitsland zijn mensen liet gaan. Op 30 september 1989 kwam de West-Duitse minister van Buitenlandse Zaken, Hans-Dietrich Genscher, naar Praag en vertelde de Oost-Duitsers in de tuin van de ambassade dat ze konden gaan. Ze reisden naar West-Duitsland met treinen die door de DDR reden. In de eerste dagen van oktober gingen nog meer Oost-Duitsers vanuit Praag naar West-Duitsland.

Maandag Demonstraties

In de DDR zelf werden enkele oppositionele groepen opgericht, bijvoorbeeld het Neues Forum ("Nieuw Forum"), de Demokratischer Aufbruch ("Democratisch ontwaken") of Demokratie Jetzt ("Democratie Nu").

Sinds oktober 1989 waren er veel demonstraties tegen de SED en voor democratie en mensenrechten. In de stad Leipzig kwamen de mensen elke maandag bijeen in een kerk die Nikolaikirche heet. Ze baden voor vrede en vrijheid, en daarna gingen ze naar buiten om te demonstreren. Deze demonstraties worden Montagsdemonstrationen ("Maandagdemonstraties") genoemd.

Op 7 oktober 1989 was er de 40ste "verjaardag" van de DDR. De SED hield grote feesten en festivals in Oost-Berlijn en andere steden. Tegelijkertijd protesteerden veel mensen op straat, en meer dan 1.000 van hen werden gearresteerd. In Plauen, in het zuiden van Oost-Duitsland, kwamen veel mensen bijeen voor een demonstratie. Twee dagen later, op 9 oktober, was er de volgende maandagdemonstratie in Leipzig. Ongeveer 70.000 mensen trokken vreedzaam door het stadscentrum, en de politie of de staatsveiligheid (Stasi) deden niets om hen tegen te houden.

Op 18 oktober besloten de belangrijkste leiders van de SED dat hun voorzitter, Erich Honecker, moest aftreden. Egon Krenz werd de nieuwe leider van de SED (Generalsekretär des Zentralkomitees der SED, "algemeen secretaris van het centraal comité van de SED") en staatshoofd (Staatsratsvorsitzender, "voorzitter van de Staatsraad"). Hij zei dat hij een "Wende" wilde beginnen, maar de demonstranten wilden nog steeds dat de SED alle macht uit handen gaf.

Demonstratie in Plauen op 30 oktober 1989

De Val van de Muur

Op 4 november was er een zeer grote demonstratie op de Alexanderplatz in Oost-Berlijn. Meer dan 400.000 mensen namen eraan deel, en de demonstratie was live te zien op de Oost-Duitse televisie.

De regering van de DDR besprak een nieuwe wet over reizen naar West-Duitsland en andere landen. In de avond van 9 november 1989 was er een persconferentie met de perschef van het Centraal Comité van de SED, Günter Schabowski. Vlak voor die persconferentie had Egon Krenz aan Schabowski een vel papier over de nieuwe reiswet gegeven. Voordat de persconferentie werd beëindigd, stelde een journalist uit Italië Schabowski een vraag over de vrijheid van reizen. Schabowski las zijn blad voor, waarop stond dat iedereen het land moet kunnen verlaten en terugkomen wanneer hij of zij dat wil. Op de vraag wanneer deze regel van kracht zou moeten worden, antwoordde Schabowski "onmiddellijk" en "onmiddellijk".

Veel mensen zagen deze persconferentie op TV, en de West-Duitse massamedia berichtten dat de DDR "onmiddellijk" de grenzen wilde openen. Dus gingen meer en meer Oost-Duitsers naar de Muur om te zien of dit waar was. Toen ze zagen dat de Muur nog steeds gesloten was, werden ze bozer en bozer. Na 23.00 uur werd de grens geopend bij één grenspost, bij de Bornholmer Straße, en al snel volgden de andere grensposten. In die nacht gingen veel mensen naar West-Berlijn en terug. In de volgende dagen en weken bezochten duizenden mensen West-Duitsland.

Schabowski's persconferentie op 9 november 1989


Oost-Duitse reizigers op weg naar West-Duitsland, 12 november 1989

"Ronde Tafels" en het einde van de Stasi

Op 13 november 1989 werd Hans Modrow de nieuwe minister-president van Oost-Duitsland. Hij richtte een Ronde Tafel voor politieke besluiten op. Aan de ronde tafel zaten leden van de SED en haar massa-organisaties, van oppositionele groeperingen en van de kerken. Ook in steden en dorpen werden vele andere ronde-tafelconferenties opgericht.

Veel mensen in de DDR waren nog steeds bang voor het Ministerie van Staatsveiligheid, dat bekend stond als de "Stasi". Modrow veranderde de naam van het ministerie in Amt für Nationale Sicherheit ("Bureau voor Nationale Veiligheid"; AfN). Het AfN begon met het vernietigen van de documenten die zij in de loop der jaren hadden verzameld. De oppositionele krachten wilden dat de documenten bewaard bleven, en daarom bezetten zij in december 1989 en januari 1990 alle Stasi-kantoren in het land. De laatste was het Stasi-hoofdkwartier in Oost-Berlijn op 15 januari 1990.

Vrije verkiezing

Op 18 maart 1990 werden vrije verkiezingen gehouden voor het parlement van Oost-Duitsland, de Volkskammer ("Volkskammer"). Deze verkiezingen werden gewonnen door de Allianz für Deutschland ("Alliantie voor Duitsland"), een groep partijen die wilden dat de DDR door West-Duitsland zou worden geannexeerd. De belangrijkste partij van de Alliantie was de CDU, en hun voorzitter, Lothar de Maizière, werd de nieuwe minister-president van de DDR. De nieuwe regering zette het herenigingsproces in gang, dat uiteindelijk op 3 oktober 1990 werd afgesloten.