Altruïsme | Een werkelijk altruïstische daad is iets dat volledig ten voordele van een ander wordt gedaan
Altruïsme (of onbaatzuchtigheid) is zorg voor het welzijn van anderen. Een werkelijk altruïstische daad is iets dat volledig ten voordele van een ander wordt gedaan, zonder zorg voor het eigenbelang. Het gaat meestal om het opofferen van iets (tijd, moeite of bezit), zonder de verwachting iets terug te krijgen (inclusief erkenning voor het geven). Het wordt in veel culturen als een deugd beschouwd en is een fundamenteel aspect van de meeste religies. Het is het tegenovergestelde van egoïsme.
Altruïsme verschilt van handelingen die worden verricht uit verantwoordelijkheid, loyaliteit of morele verplichting jegens een specifiek individu (zoals een god, een koning of een regering). Of "zuiver" altruïsme mogelijk is, wordt al duizenden jaren door geleerden besproken. Eén theorie zegt dat geen enkele daad van geven, helpen of opofferen kan worden omschreven als echt onbaatzuchtig, omdat de persoon er persoonlijke voldoening uit zal halen (dat wil zeggen een gevoel van voldoening dat hij iets goeds heeft gedaan voor een ander). Of deze theorie juist is, hangt af van de vraag of dergelijke gevoelens als "beloning" of "voordeel" kunnen worden aangemerkt.
Het woord "altruïsme" werd door de Franse filosoof Auguste Comte in het Frans gegeven als altruisme, voor een antoniem van egoïsme. Hij leidde het af van het Italiaanse altrui, dat op zijn beurt was afgeleid van het Latijnse alteri, dat "andere mensen" of "iemand anders" betekent.
Altruïsme in biologische waarnemingen in veldpopulaties van de dagorganismen is een individu dat een handeling verricht die ten koste gaat van zichzelf (bv. plezier en kwaliteit van leven, tijd, waarschijnlijkheid van overleving of voortplanting), maar waarvan een ander individu direct of indirect profiteert, zonder de verwachting van wederkerigheid of compensatie voor die handeling. Steinberg stelt een definitie voor van altruïsme in de klinische setting, namelijk "opzettelijke en vrijwillige handelingen die erop gericht zijn het welzijn van een andere persoon te verbeteren zonder tegenprestatie van externe beloningen". In zekere zin is het tegenovergestelde van altruïsme wrok; een wraakzuchtige actie schaadt een ander zonder eigen voordeel.
Het begrip altruïsme wordt al lang bestudeerd in de filosofie en de ethiek. De term werd oorspronkelijk in de 19e eeuw gebruikt door de socioloog en wetenschapsfilosoof Auguste Comte. Het is een belangrijk onderwerp geworden voor psychologen (vooral diegenen die evolutionaire psychologie bestuderen), evolutiebiologen en ethologen. De geleerden op elk gebied hebben verschillende ideeën over altruïsme ontwikkeld. Allen zijn het erover eens dat altruïsme de zorg is voor het welzijn van andere mensen en het handelen om hen te helpen.
Geven aan de armen wordt in veel culturen en religies beschouwd als een altruïstische daad.
Evolutionaire psychologie
In de studie van dierlijk gedrag wordt altruïsme gezien bij sociale dieren wanneer een individu zich vrijwillig opoffert voor een betere overleving van de groep. Er zijn verschillende theorieën over hoe dit gedrag tot stand is gekomen onder evolutie door natuurlijke selectie.
- Kindselectie is een theorie dat dieren en mensen altruïstischer zijn tegenover leden van hun eigen soort dan tegenover soorten die verderaf verwant zijn. Dit is in veel studies bevestigd. Zie ook: Eusocialiteit: Theorieën over sociale evolutie.
- Gevestigde belangen. Mensen zullen waarschijnlijk lijden als hun familie, vrienden of bondgenoten lijden. Het helpen van de eigen familie en vrienden kan daarom uiteindelijk het eigen ik ten goede komen. Dit gaat over samenwerking. Extreme zelfopoffering voor de groep kan gebeuren als iets de hele groep dreigt te doden.
- Wederzijds altruïsme. Iemand is eerder geneigd een ander te helpen als er een kans is dat de ander hem of haar ook zal helpen, onmiddellijk of op termijn. Dit heeft te maken met wederkerigheid. Veel mensen werken alleen samen als anderen ook meewerken. Reputatie kan hierbij belangrijk worden. Iemand met een goede reputatie inzake wederkerigheid heeft een grotere kans om hulp te krijgen, zelfs van personen met wie hij niet eerder directe interacties heeft gehad.
- Handicapprincipe. Daden van altruïsme worden vaak gebruikt om anderen te laten zien over welke vaardigheden men beschikt en tot welke middelen men toegang heeft. Dit kan voor anderen een signaal zijn dat de altruïst waardevol zou kunnen zijn als seksuele partner. Vrouwen vinden altruïstische mannen aantrekkelijke partners. Bij dieren is uit onderzoek gebleken dat goede jagers meer succes hebben bij het vinden van partners om zich mee voort te planten. Bij mensen doneren mensen die weten dat hun daden gezien zullen worden soms zelfs geld waarvan zij weten dat de ontvanger het niet nodig heeft, omdat dit hun reputatie ten goede komt.
Deze theorieën proberen te verklaren hoe de evolutie psychologische mechanismen heeft gevormd, zoals emoties, die altruïstisch gedrag aanmoedigen.
In het dierenrijk geven werkbijen blijk van altruïsme wanneer zij andere dieren aanvallen die de korf bedreigen. De bij steekt en injecteert gif. Als zij dit doet, sterft de bij, maar zij doet dit vrijwillig om de korf te verdedigen.
In religie
De meeste, zo niet alle, wereldreligies propageren onbaatzuchtigheid als een zeer belangrijke morele waarde. Het maakt deel uit van de centrale filosofieën van het boeddhisme, het christendom, het hindoeïsme, de islam, het jaïnisme, het jodendom en het sikhisme, evenals van vele andere religies.
Het boeddhisme leert liefde en mededogen voor alle levensvormen (ahimsa). Liefde is de wens dat alle wezens gelukkig zijn, en mededogen is de wens dat alle wezens vrij zijn van lijden. Het beschouwt alle levende wezens als gelijkwaardig. In tegenstelling tot de meeste andere religies geloven boeddhisten dat de gevolgen van onze daden niet voortkomen uit straffen op basis van een moreel oordeel, maar uit de wet van karma (kamma). Karma is de natuurlijke wet van oorzaak en gevolg. Volgens deze wet ervaren wij de gevolgen van wat wij veroorzaken: als u lijden veroorzaakt, zult u als natuurlijk gevolg daarvan lijden ervaren; als u geluk veroorzaakt, zult u als natuurlijk gevolg daarvan geluk ervaren. De meeste soorten karmas, met goede of slechte resultaten, zullen iemand in het wiel van samsāra houden; andere zullen iemand bevrijden naar nirvāna.
In het Soefisme wordt het idee van īthār (onbaatzuchtigheid) gedefinieerd als het verkiezen van anderen boven jezelf. Voor Soefi's betekent dit toewijding aan anderen en het volledig vergeten van de zorg voor zichzelf. Het leert opoffering ten behoeve van het grotere goed. De Islam beschouwt degenen die īthār beoefenen als de hoogste graad van deugdzaamheid. In īthār wordt de aandacht gericht op alles wat bestaat behalve het zelf.
Boeddhistische monniken verzamelen aalmoezen.
Gerelateerde pagina's
- Liefdadigheid (praktijk)
- Empathie
- Inclusieve fitness
- Filantropie
- Misantropie
- Theodice van onvrijheid
- Toleratie
- Egoïsme
Vragen en antwoorden
V: Wat is altruïsme?
A: Altruïsme is de zorg voor het welzijn van anderen. Het houdt in dat men iets opoffert, zoals tijd of bezit, zonder er iets voor terug te verwachten.
V: Wat is het verschil tussen altruïsme en handelen uit verantwoordelijkheid of verplichting?
A: Altruïsme verschilt van handelingen die worden verricht uit verantwoordelijkheid, loyaliteit of morele verplichting jegens een specifiek individu (zoals een god, een koning of een regering). Dit soort handelingen wordt gewoonlijk gemotiveerd door een verwachting van beloning of voordeel.
V: Wie heeft de term "altruïsme" bedacht?
A: De Franse filosoof Auguste Comte bedacht de term "altruïsme" in het Frans (altruisme) als antoniem voor egoïsme.
V: Wat stelt Steinberg voor als definitie van altruïsme?
A: Steinberg suggereert dat altruïsme wordt gedefinieerd als opzettelijke en vrijwillige handelingen die tot doel hebben het welzijn van een andere persoon te verbeteren zonder enige verwachting van externe beloning.
V: Wat is het tegenovergestelde van altruïsme?
A: Het tegenovergestelde van altruïsme is wrok; dit houdt in dat men een ander schade berokkent zonder er zelf beter van te worden.
V: Op welke manieren is altruïsme bestudeerd?
A: Altruïsme is bestudeerd in filosofie en ethiek, psychologie (vooral evolutionaire psychologie), evolutionaire biologie en ethologie. Elk vakgebied heeft zijn eigen ideeën ontwikkeld over wat werkelijk altruïstisch gedrag is.
V: Is het mogelijk om iets volledig onbaatzuchtig te doen? A: Of "zuiver" altruïstisch gedrag kan bestaan, wordt al duizenden jaren door wetenschappers besproken; sommigen geloven dat geen enkele handeling als werkelijk onbaatzuchtig kan worden omschreven omdat de persoon er altijd persoonlijke voldoening uit zal halen (in de zin van het gevoel tevreden te zijn dat hij iets goeds heeft gedaan).
