Gregoriaans

Hoe het zich ontwikkelde

Het gregoriaans ontwikkelde zich vooral in West- en Midden-Europa gedurende de 9e en 10e eeuw, maar men schreef later nieuwe liederen en veranderde de oude. Veel mensen geloven een oud verhaal, dat zegt dat paus Gregorius de Grote de liederen schreef. De meeste mensen die de muziekgeschiedenis bestuderen geloven dat koningen zoals Karel de Grote muziek uit Rome naar hun koninkrijken in Frankrijk en Duitsland brachten. Toen de mensen van Karel de Grote deze liederen zongen, veranderden ze de liederen. Deze nieuwe muziek werd gregoriaans.

Gewoonlijk zongen mannen en jongens gregoriaans in kerken, en heilige vrouwen en mannen zongen gregoriaans in hun dagelijkse gebeden. In rooms-katholieke kerken volgen de gebeden en liederen een volgorde die de "Romeinse ritus" wordt genoemd. Gregoriaans is de muziek die gebruikt wordt in de Mis en het Officie van de Romeinse Ritus. De "Mis" is het deel van de Romeinse ritus waarin katholieken ontvangen wat zij geloven als het lichaam en bloed van Christus. Het "Officie" is het deel van de Romeinse ritus waar heilige mannen en vrouwen elke dag op speciale tijden bidden. Vroeger zong men in delen van Europa verschillende liederen, maar het gregoriaans heeft die bijna allemaal vervangen. Hoewel de Rooms-Katholieke Kerk niet langer vereist dat mensen gregoriaans zingen, zegt zij nog steeds dat het gregoriaans de beste muziek is voor het gebed.

Christenen hebben sinds de vroegste dagen van de Kerk liederen zonder muziek gezongen. Vóór het midden van de jaren negentig geloofden veel mensen dat de Joodse liederen, de "Psalmen" genoemd, die zowel in de Joodse als in de Christelijke Bijbel staan, een belangrijk onderdeel vormden van de vroegchristelijke muziek en het gebed. Mensen die de geschiedenis van muziek en religie bestuderen geloven dit niet meer, omdat de meeste vroeg-christelijke liederen niet uit de Psalmen kwamen, en Joden geen Psalmen zongen gedurende vele eeuwen nadat hun belangrijkste heilige plaats, de Tweede Tempel, in het jaar 70 was verwoest. Sommige delen van de Joodse muziek en het Joodse gebed zijn echter later in het Gregoriaans terechtgekomen. De georganiseerde volgorde van de gebeden, die "canonieke uren" worden genoemd, komen uit de Joodse traditie. De woorden "amen" en "alleluia" komen uit het Hebreeuws. Het gebed "sanctus, sanctus, sanctus", dat "heilig, heilig, heilig" betekent, komt van het Joodse gebed "kadosh, kadosh, kadosh".

Het Nieuwe Testament, vertelt hoe Jezus en zijn vrienden samen zongen: "Toen zij de hymne gezongen hadden, gingen zij uit naar de Olijfberg" (Matteüs|26.30). Andere schrijvers uit die vroege eeuwen, zoals paus Clemens I, zeiden ook dat christenen religieuze liederen zongen, maar zij vertellen ons niet hoe de muziek klonk. De "Oxyrhynchus hymne", een lied uit Griekenland uit de 3e eeuw heeft een laatste versie met geschreven muzieknoten, we weten niet of dit lied verbonden is met het gregoriaans.

Dit soort liederen, die katholieken later in de Romeinse ritus zongen, ontstond in de 3e eeuw. De Apostolische Traditie, een boek over christelijke tradities in het vroege Rome, zegt dat christenen "Alleluia" zongen tijdens vroege heilige maaltijden die "agape-feesten" werden genoemd. "Het zingen van het Officie begon in de vroege 4e eeuw, toen heilige mannen in de woestijnen de traditie begonnen om elke week alle 150 psalmen te zingen. Ergens rond 375 begonnen christenen in Oost-Europa religieuze liederen heen en weer te zingen; in 386 bracht de heilige Ambrosius deze traditie naar West-Europa. Het heen en weer zingen wordt "antifonaal" zingen genoemd.

De meeste mensen denken dat de liturgie van de Romeinse mis in de 7e eeuw is samengesteld. In 785-786 stuurde paus Hadrianus I enkele Romeinse gezangen naar het hof van Karel de Grote. Later ontwikkelde deze muziek zich tot het systeem van de acht modi. Deze muziek werd, samen met enkele nieuwe gezangen om het liturgische jaar te vervolledigen, bekend als "Gregoriaans". Dit gezang werd waarschijnlijk genoemd naar paus Gregorius de Grote.

Toen Karel de Grote keizer was geworden, liet hij iedereen in Europa dit Gregoriaans gebruiken. Tegen de 12e en 13e eeuw verdwenen alle andere soorten gezangen, zelfs de Romeinse vorm (nu bekend als Oud Romeins gezang).

Types

Gregoriaanse gezangen zijn verdeeld in drie typen op basis van het aantal noten dat bij elke lettergreep wordt gezongen. Syllabische gezangen hebben meestal één noot per lettergreep. Bij neumatische gezangen zijn er meestal twee of drie noten per lettergreep, terwijl melismatische gezangen veel noten hebben voor één lettergreep. Sommige gezangen zijn recitatief en andere zijn vrije melodie. Wanneer twee koren in verschillende delen van de kerk staan en afwisselend zingen, worden ze antifonale gezangen genoemd. Responsoriale gezangen zijn gezangen met een refrein gezongen door het koor, die worden afgewisseld met een psalmvers gezongen door een solist.

Het gregoriaans gebruikte de acht modi die afkomstig waren van de Byzantijnse gezangen. Ze werden opgeschreven in een speciale muzieknotatie, de zogenaamde neumes. Deze neumes tonen niet de exacte ritmes, zodat we niet altijd zeker kunnen zijn van de manier waarop ze werden gezongen. Het ritme was waarschijnlijk vrij en flexibel. Er waren zeker geen maatstrepen en regelmatige maatsoorten. Het gezang werd gewoonlijk door mannen gezongen. Vrouwen zongen alleen in kloosters, en zelfs dan konden ze niet in alle diensten zingen.

Het Gregoriaans was van grote invloed op de polyfone muziek in de Middeleeuwen en de Renaissance. Toen de oorspronkelijke gregoriaanse melodie de onderste partij werd, werd deze bekend als "cantus firmus" (d.w.z. de "gegeven melodie"). Cantus firmus werd een zeer belangrijk onderdeel van de muzikale compositie in de Renaissance.