Medicatie

Terminologie

Er worden veel verschillende woorden gebruikt om belangrijke dingen over medicijnen te beschrijven.

Dosering

Dosering is de hoeveelheid medicatie die moet worden ingenomen om het medicijn te laten doen wat het moet doen.

Dosering is heel belangrijk omdat alle medicijnen vergif kunnen zijn als ze in grote hoeveelheden worden ingenomen. Als iemand te veel van een geneesmiddel inneemt, kan hij erg ziek worden of zelfs sterven. Dit wordt een overdosis genoemd. Als iemand bijvoorbeeld te veel acetaminophen (ook paracetamol, Tylenol of Panadol genoemd) neemt, kan hij zijn lever ernstig beschadigen.

Sommige doseringen zijn gebaseerd op leeftijd. Kinderen hebben bijvoorbeeld vaak minder medicijnen nodig dan volwassenen. Andere zijn gebaseerd op het lichaamsgewicht. Soms moeten normale doseringen worden aangepast als iemand bepaalde medische problemen heeft, zoals nierfalen.

Actie

Actie is wat het geneesmiddel geacht wordt te doen: de nuttige effecten die het geneesmiddel geacht wordt te hebben op het lichaam.

Veel geneesmiddelen hebben meer dan één werking. Zo is acetaminophen een pijnstiller (het bestrijdt de pijn) en een koortswerend middel (het laat koortsen verdwijnen).

Indicatie

Een indicatie is een reden waarom een geneesmiddel wordt gegeven.

Veel geneesmiddelen hebben meer dan één indicatie. De indicaties van acetaminophen zijn bijvoorbeeld pijn en koorts.

Contra-indicatie

Een contra-indicatie is een reden waarom een geneesmiddel niet mag worden gegeven.

Bijna alle geneesmiddelen, zelfs vrij verkrijgbare, hebben enkele contra-indicaties. Zo mag acetaminophen niet worden gegeven aan mensen die allergisch zijn voor acetaminophen. Voor deze mensen is acetaminophen "gecontra-indiceerd" en moet een ander geneesmiddel worden gebruikt. Acetaminophen is ook gecontra-indiceerd bij mensen met een leverziekte.

Bijwerkingen en nadelige gevolgen

Iemand neemt een medicijn omdat hij wil dat het bepaalde dingen doet. Wanneer het medicijn ook andere dingen doet die de persoon niet wilde, worden dit bijwerkingen genoemd. Bijvoorbeeld, acetaminophen kan misselijkheid veroorzaken. Dit is een bijwerking van acetaminophen.

Bijwerkingen zijn bijwerkingen die gevaarlijk zijn of het lichaam schaden. Bijvoorbeeld, bij sommige mensen kan acetaminophen de lever beschadigen. Dit is een bijwerking van acetaminophen.

De meeste geneesmiddelen hebben veel mogelijke bijwerkingen. Dit betekent niet dat iedereen die het geneesmiddel neemt die bijwerkingen zal hebben. Bijvoorbeeld, niet iedereen die acetaminophen neemt, wordt misselijk. Een bijwerking is slechts een mogelijk effect dat een geneesmiddel op het lichaam kan hebben.

 
Cartoon die laat zien hoe lang de lijst van mogelijke bijwerkingen kan zijn  

Medicijnnamen

Alle medicijnen hebben een paar verschillende namen.

Chemische naam

Wanneer een geneesmiddel voor het eerst wordt ontdekt, krijgt het een chemische naam. Deze naam beschrijft de atomen of moleculen in het geneesmiddel. Gewoonlijk gebruiken alleen wetenschappers deze naam.

De chemische namen voor acetaminofen zijn bijvoorbeeld N-acetyl-para-aminofenol en para-acetyl-amino-fenol.

Generieke naam

Elk land heeft een generieke (officiële) naam voor elk geneesmiddel.

In de Verenigde Staten krijgt een geneesmiddel een officiële generieke naam nadat de Food and Drug Administration (FDA) heeft verklaard dat het veilig kan worden verkocht. Zo is acetaminophen de officiële generieke naam die in de Verenigde Staten wordt gebruikt. (Paracetamol is de generieke naam die in het Verenigd Koninkrijk en sommige andere landen wordt gebruikt).

Soms zijn generieke namen afgeleid van de chemische naam van een geneesmiddel. Zo is acetaminophen genoemd naar N-acetyl-para-amino-fenol, en paracetamol naar para-acetyl-amino-fenol.

Merknaam

Elk bedrijf dat een geneesmiddel maakt, geeft dat geneesmiddel een merknaam. Geen enkel ander bedrijf mag deze naam gebruiken.

In de Verenigde Staten is de meest voorkomende merknaam voor acetaminofen bijvoorbeeld Tylenol. Een van de ondernemingen die acetaminophen maken (Johnson & Johnson) koos de naam "Tylenol" voor haar acetaminophen. Een ander bedrijf dat acetaminofen maakt (GlaxoSmithKline) koos "Panadol" als merknaam. Zoals bij de meeste geneesmiddelen zijn er vele andere merknamen voor acetaminophen.

Afkortingen

Sommige geneesmiddelen hebben onofficiële afkortingen. Zo wordt acetaminophen soms afgekort tot APAP. Dit komt van de chemische naam van het geneesmiddel: N-Acetyl-Para-Amino-Phenol.

Allemaal hetzelfde medicijn

Welke van deze namen ook wordt gebruikt, ze beschrijven allemaal hetzelfde geneesmiddel. Er is bijvoorbeeld geen verschil tussen N-acetyl-para-aminofenol, acetaminofen, paracetamol, Tylenol, Panadol en APAP.

   

Hoe medicijnen worden gegeven

Er zijn vele manieren waarop medicijnen kunnen worden toegediend. Deze worden "toedieningswegen" genoemd.

De meeste medicijnen werken alleen als ze in de bloedbaan terechtkomen. Het bloed vervoert het geneesmiddel door het lichaam en brengt het naar de plaats waar het nodig is. De manier waarop een medicijn wordt toegediend is van invloed:

• De weg die het geneesmiddel aflegt om in de bloedbaan te komen en hoe lang dit duurt
• Hoeveel van het geneesmiddel in de bloedbaan komt
• Hoeveel van het geneesmiddel het weefsel bereikt waar het nodig is
• Hoe lang de effecten van het geneesmiddel zullen aanhouden

Via de mond

De meest gebruikelijke manier om medicijnen te geven is via de mond. Het medicijn zit in een pil of vloeistof die iemand inslikt.

Bij inname via de mond komen medicijnen via het spijsverteringsstelsel in de bloedbaan terecht. Het duurt een tijdje, meestal 15-20 minuten, voordat het medicijn door delen van het spijsverteringsstelsel is opgenomen in de bloedbaan. Ook komt maar een heel klein deel van het medicijn in de bloedbaan terecht. Dat komt doordat het zuur in de maag het grootste deel van het geneesmiddel doodt voordat het in de bloedbaan terechtkomt.

Geneesmiddelen die via de mond worden ingenomen gaan vaak langer mee dan geneesmiddelen die via andere toedieningswegen worden ingenomen.

Niet alle medicijnen kunnen via de mond worden toegediend. Bij sommige medicijnen, zoals insuline, zal het zuur in de maag het medicijn veranderen of zodanig afbreken dat het niet werkt.

In een ader

Sommige geneesmiddelen kunnen worden toegediend via een naald die in een ader wordt geplaatst. Deze manier van medicijnen geven wordt intraveneus (IV) genoemd.

Dit is een van de snelste manieren om medicijnen in de bloedbaan te krijgen. Aders vervoeren bloed, dus wanneer een geneesmiddel intraveneus wordt toegediend, komt het onmiddellijk in de bloedbaan terecht. Het duurt minder dan een minuut voordat het bloed door het hele lichaam stroomt. Dit betekent dat een intraveneus toegediend geneesmiddel de hersenen binnen een minuut of minder bereikt. Alle medicijnen (100%) komen in de bloedbaan terecht.

IV-medicijnen gaan echter minder lang mee dan medicijnen die via de mond worden toegediend. Dat komt omdat het lichaam medicijnen begint te metaboliseren (af te breken zodat het lichaam zich ervan kan ontdoen) zodra het medicijn in de bloedbaan komt.

Niet elk geneesmiddel kan intraveneus worden toegediend.

In een spier

Sommige geneesmiddelen kunnen worden toegediend via een naald in een grote spier, zoals de spieren in de bovenarm, het bovenbeen of de billen. Deze manier van medicijnen geven heet intramusculair (IM).

Wanneer een geneesmiddel intramusculair wordt toegediend, komt het via kleinere bloedvaten in de spieren in de bloedbaan terecht. Dit duurt langer dan een intraveneuze injectie, omdat het geneesmiddel niet rechtstreeks in een bloedvat wordt geïnjecteerd. Het geneesmiddel bereikt de bloedbaan echter nog steeds sneller dan geneesmiddelen die via de mond worden toegediend.

Ook komt niet al het geneesmiddel in de bloedbaan terecht, omdat een deel ervan vast komt te zitten in het zachte weefsel in de spier en nooit de bloedvaten bereikt.

Ingeademd

Sommige speciale geneesmiddelen kunnen worden ingeademd. Deze manier van medicijnen geven wordt inhalatie genoemd (soms afgekort tot INH). Dit kan vooral nuttig zijn bij longproblemen zoals astma. Omdat het medicijn rechtstreeks in de longen wordt ingeademd, kan het meteen beginnen te werken.

Andere routes

Er zijn vele andere manieren van toediening. Bijvoorbeeld:

• In het bot (intraosseus (IO)). Een naald wordt in een groot bot geplaatst, zoals het dijbeen, en de medicijnen worden in het beenmerg toegediend. Elk geneesmiddel dat in een ader kan worden toegediend, kan ook in een bot worden toegediend. Net als bij intraveneuze geneesmiddelen komt al het geneesmiddel onmiddellijk in de bloedbaan terecht. IO medicijnen kunnen alleen worden toegediend door bepaalde medische professionals, zoals artsen en paramedici.
• In het rectum (per rectum (PR)). Sommige geneesmiddelen kunnen in het rectum worden toegediend. Het geneesmiddel komt niet zo snel in de bloedbaan terecht. Deze route wordt meestal gebruikt bij mensen die geen medicijnen kunnen doorslikken, zoals zeer jonge kinderen of mensen die overgeven.
• Onder de huid (subcutaan (subq)). Sommige speciale geneesmiddelen kunnen via een naald onder de huid worden toegediend. Zo wordt bijvoorbeeld insuline vaak op deze manier toegediend.
• In de neus (intranasaal). Sommige speciale geneesmiddelen kunnen in de neus worden gespoten. Wanneer een geneesmiddel intranasaal wordt toegediend, gaat al het geneesmiddel onmiddellijk naar de hersenen. Zo kan bijvoorbeeld naloxon (dat wordt gebruikt bij een overdosis opiaten) intranasaal worden toegediend.

Er zijn vele andere manieren van toediening.

Veel geneesmiddelen kunnen op meer dan één manier worden toegediend. Zo kan acetaminophen worden toegediend via de mond, in het rectum of in een ader.

 
Iemand krijgt medicijnen via een infuus in zijn hand...