Scheppingsmythe

Voorbeelden

Noord-Amerika

Cherokee

In het begin was er alleen maar water. Alle dieren leefden erboven en de hemel was overvol. Ze waren allemaal nieuwsgierig naar wat zich onder het water bevond en op een dag bood Dayuni'si, de waterkever, zich aan om het te onderzoeken. Hij onderzocht het oppervlak, maar vond geen vaste grond. Hij ging onder het oppervlak naar de bodem en vond alleen maar modder die hij naar de oppervlakte bracht. Nadat hij de modder had verzameld, begon het in omvang te groeien en verspreidde het zich naar buiten tot het de Aarde werd zoals wij die kennen.

Kiowa Apache

In het begin bestond er niets, overal was duisternis. Plotseling kwam uit de duisternis een dunne schijf, de ene kant geel en de andere kant wit, die in de lucht hing. Binnen de schijf zat een kleine bebaarde man, de Schepper, degene die daarboven leeft. Toen hij in de eindeloze duisternis keek, verscheen daarboven licht. Hij keek naar beneden en het werd een zee van licht. In het oosten creëerde hij gele strepen van de dageraad. In het westen verschenen overal tinten van vele kleuren. Er waren ook wolken van verschillende kleuren. Hij schiep ook drie andere goden: een klein meisje, een zonnegod en een kleine jongen. Toen schiep hij hemelse verschijnselen, de winden, de tarantula, en de aarde uit het zweet van de vier goden vermengd in de handpalmen van de Schepper, uit een kleine ronde, bruine bal, niet veel groter dan een boon. De wereld werd uitgebreid tot zijn huidige grootte door de goden die tegen de kleine bruine bal schopten. De Schepper vertelde Wind om in de bal te gaan en deze op te blazen. De tarantula, die wist wat hij moest doen, spon een zwart koord en bevestigde het aan de bal, kroop snel weg naar het oosten, terwijl hij met al zijn kracht aan het koord trok. Tarantula herhaalde dit met een blauw koord naar het zuiden, een geel koord naar het westen en een wit koord naar het noorden. Met machtige rukken in elke richting rekte de bruine bal zich uit tot een onmetelijke grootte - hij werd de aarde! Geen heuvels, bergen of rivieren waren zichtbaar; alleen gladde, boomloze, bruine vlakten verschenen. Toen schiep de Schepper de rest van de wezens en kenmerken van de aarde.

Midden-Oosten

Joods-christelijk-islamitische rekening

In het joods-christelijk-islamitische verhaal gelooft men dat een entiteit die God wordt genoemd het universum in zes dagen schiep.

• Eerste dag: God schept licht ("Laat er licht zijn!"). Het licht wordt gescheiden van de duisternis, en "dag" en "nacht" worden benoemd.
• Tweede dag: God maakt de hemel boven de aarde (de atmosfeer) en scheidt de wateren boven van de wateren beneden.
• Derde dag: God beveelt dat de wateren op aarde op één plaats (oceaan) worden samengebracht en dat er droog land verschijnt. "Aarde" en "zee" worden genoemd. God gebiedt de aarde gras, planten en vruchtdragende bomen voort te brengen.
• Vierde dag: God schept lichten aan de hemel om licht van duisternis te scheiden en om dagen, seizoenen en jaren aan te geven. Twee grote lichten worden gemaakt (de zon en de maan, hoewel niet met name genoemd), en de sterren.
• Vijfde dag: God gebiedt de zee te vullen met "levende wezens", en alle soorten vogels, en beveelt hen vruchtbaar te zijn en zich te vermenigvuldigen.
• Zesde dag: God gebiedt het land allerlei dieren voort te brengen. Hij maakt wilde dieren, vee en reptielen. Daarna schept Hij de eerste mens (Adam). De mensen wordt opgedragen "vruchtbaar te zijn en zich te vermenigvuldigen, de aarde te vullen en haar te onderwerpen". Mensen en dieren krijgen planten te eten. Dan noemt God zijn schepping "zeer goed".
• Zevende dag: Op de zevende dag rustte God.

Christenen die geloven dat God het heelal heeft geschapen op precies de manier die in de Bijbel wordt beschreven, worden creationisten genoemd. Andere christenen vinden dat het bijbelse scheppingsverhaal fundamentele waarheden en boodschappen bevat, maar niet letterlijk moet worden genomen.

 

In andere culturen/religies

Veel culturen hebben verhalen over het ontstaan van de wereld, die grofweg in gemeenschappelijke typen kunnen worden ingedeeld. In één type verhaal wordt de wereld geboren uit een wereldei; zulke verhalen zijn onder andere het Finse epische gedicht Kalevala, het Chinese verhaal van Pangu of de Indiase Brahmanda Purana. In verwante verhalen wordt de schepping veroorzaakt door een enkele entiteit die iets uitstraalt of zelf produceert, zoals in het Tibetaanse boeddhisme-concept van Adi-Buddha, het oude Griekse verhaal van Gaia (Moeder Aarde), de Azteekse godin Coatlicue-mythe, het oude Egyptische god Atum-verhaal, of de scheppingsmythe van Genesis. In een ander type verhaal wordt de wereld geschapen uit de vereniging van mannelijke en vrouwelijke godheden, zoals in het Maori verhaal van Rangi en Papa. In andere verhalen wordt het heelal geschapen door het te vervaardigen uit reeds bestaande materialen, zoals het lijk van een dode god - zoals van Tiamat in het Babylonische epos Enuma Elish of van de reus Ymir in de Noorse mythologie - of uit chaotische materialen, zoals in Izanagi en Izanami in de Japanse mythologie. In een ander type verhaal wordt de wereld geschapen op bevel van een godheid, zoals in het oude Egyptische verhaal van Ptah of de scheppingsmythe van Genesis als onderdeel van de joodse en christelijke mythologie. In andere verhalen komt het universum voort uit fundamentele principes, zoals Brahman en Prakrti, of het yin en yang van de Tao.

Hoewel Heraclitus pleitte voor eeuwige verandering, deed zijn quasi-tijdgenoot Parmenides de radicale suggestie dat alle verandering een illusie is, dat de ware onderliggende werkelijkheid eeuwig onveranderlijk en van één enkele aard is. Parmenides noemde deze werkelijkheid το εν (Het Ene). Parmenides' theorie leek veel Grieken ongeloofwaardig, maar zijn leerling Zeno van Elea daagde hen uit met een aantal beroemde paradoxen. Aristoteles loste deze paradoxen op door de notie van een oneindig deelbaar continuüm te ontwikkelen en toe te passen op ruimte en tijd.

De Indiase filosoof Kanada, stichter van de Vaisheshika-school, ontwikkelde een theorie van atomisme en stelde voor dat licht en warmte varianten waren van dezelfde substantie. In de 5e eeuw na Christus stelde de boeddhistische atomistische filosoof Dignāga voor dat atomen puntgroot zijn, zonder duur en gemaakt van energie. Zij ontkenden het bestaan van substantiële materie en stelden dat beweging bestond uit kortstondige flitsen van een energiestroom.

De theorie van de tijdelijke eindigheid is geïnspireerd op de scheppingsleer die gedeeld wordt door de drie Abrahamitische godsdiensten: Jodendom, Christendom en Islam. De christelijke filosoof Johannes Philoponus presenteerde de filosofische argumenten tegen het oude Griekse idee van een oneindig verleden. Philoponus' argumenten tegen een oneindig verleden werden gebruikt door de vroege islamitische filosoof Al-Kindi (Alkindus); de joodse filosoof Saadia Gaon (Saadia ben Joseph); en de islamitische theoloog Al-Ghazali (Algazel). Zij gebruikten twee logische argumenten tegen een oneindig verleden, het eerste was het "argument van de onmogelijkheid van het bestaan van een werkelijk oneindig", dat stelt:

"Een werkelijke oneindige hoeveelheid kan niet bestaan."

"Een oneindige temporele regressie van gebeurtenissen is een feitelijke oneindigheid."

" ∴ Daarom kan een oneindige temporele regressie van gebeurtenissen niet bestaan. Een oneindige temporele regressie van gebeurtenissen kan niet bestaan."

Het tweede argument, het "argument van de onmogelijkheid om een feitelijke oneindigheid aan te vullen door opeenvolgende optellingen", luidt:

"Een feitelijk oneindig kan niet worden voltooid door opeenvolgende optellingen."

"De tijdreeks van voorbije gebeurtenissen is voltooid door opeenvolgende toevoegingen."

"∴ {daarom kan de tijdreeks van gebeurtenissen in het verleden niet oneindig zijn.} De tijdreeks van gebeurtenissen in het verleden kan geen feitelijke oneindigheid zijn."

Beide argumenten werden overgenomen door latere christelijke filosofen en theologen, en vooral het tweede argument werd bekender nadat het was overgenomen door Immanuel Kant in zijn these van de eerste antinomie betreffende de tijd.

Fakhr al-Din al-Razi (1149-1209) bekritiseerde het idee van de centraliteit van de aarde binnen het universum. In de context van zijn commentaar op het Koranvers "Alle lof behoort toe aan God, Heer der Werelden", stelt hij de vraag of de term "werelden" in dit vers verwijst naar "meerdere werelden binnen dit ene universum of kosmos, of naar vele andere universa of een multiversum buiten dit bekende universum." Hij verwierp de Aristotelische en Avicennische noties van een enkel universum dat rond een enkele wereld draait, en betoogde in plaats daarvan dat er meer dan "duizend werelden (alfa alfi 'awalim) voorbij deze wereld zijn, zodanig dat elk van die werelden groter en massiever is dan deze wereld en ook het gelijke heeft van wat deze wereld heeft. "Hij betoogde dat er een oneindige buitenruimte bestaat buiten de bekende wereld, en dat God de macht heeft het vacuüm te vullen met een oneindig aantal universa.

 
Sumerisch verslag van de scheppergodin Nammu, de voorloper van de Assyrische godin Tiamat; wellicht de vroegste overgeleverde scheppingsmythe.