Stekelhuidigen

Taxonomie

Een moderne indeling

• Asterozoën: ongeveer 1.500 soorten die een prooi vangen voor hun voedsel.
• Asteroidea: de zeester.
• Zeemadeliefjes, bekend om hun ongewone watervatenstelsel. Slechts twee soorten, nu samengevoegd tot Asteroidea.
• Ophiuroidea (broze sterren en korfsterren), de grootste stekelhuidigen; ongeveer 1.500 soorten.
• Crinozoa (crinoïden: de veersterren of zeelelies): ongeveer 600 soorten die zwevende voedergewassen zijn. Oorspronkelijk waren dit gestalkte stekelhuidigen met lange armen, die er nogal plantaardig uitzagen. In deze vorm worden ze 'zeelelies' genoemd. Door de P/Tr-uitroeiing werden ze bijna geëlimineerd. Nu zijn ze gereduceerd tot enkele diepwatersoorten. De vrijlevende 'veersterren' in ondiep water zijn vandaag de dag behoorlijk succesvol.
• Blastozoën: de cystoïden, een uitgestorven groep. Ze waren meestal zittend en leefden in ondiep water. Soms in combinatie met crinoïden in het subfylum Pelmatozoa.
• Echinozoën: Echinoïden en zeekomkommers.
• Echinoidea: zee-egels en zanddollars, opvallend door hun beweeglijke stekels. Er zijn ongeveer 1.000 soorten.
• Holothuroidea (zeekomkommers). Relatief zachtaardige dieren met een kokerachtige vorm; ongeveer 1.500 soorten. De gebruikelijke kalkhoudende elementen in de huid zijn veel verminderd, maar de huid is vrij taai, en bedekt met slijm. Ze hebben een goede afweer tegen roofdieren.
• Homalozoën: een uitgestorven groep vreemde vroege stekelhuidigen. Sommigen zetten ze in het phylum Chordata, en noemen ze calcichordaten.

Een vereenvoudigde indeling

Voor veel doeleinden is het beter om de volgende classificatie te gebruiken. Het is gemakkelijker te leren en te begrijpen, en is meer gebaseerd op de levende vormen. ^p19

1. Asteroidea: de zeester.
2. Ophiuroidea: de breekbare sterren
3. Echinoidea: de zee-egels
4. Holothuroidea: de zeekomkommers
5. Crinoidea: de zeelelies en de vedersterren.

Alleen bij de crinoïden is het nodig om met de fossiele vormen om te gaan, omdat de gestalkte crinoïden zo belangrijk waren op de zeebodem van het Palaciozoïcum.

Algemene rekening

Alle stekelhuidigen hebben een vijfvoudige radiale symmetrie in hun lichaam op een bepaald moment in hun leven. De holothuriërs hebben als volwassenen bilaterale symmetrie, en hebben niet zozeer een skelet als wel andere groepen.

Echinodermen hebben een hydraulisch watervasculair systeem. Dit netwerk van met vloeistof gevulde kanalen beweegt en voedt het dier, en laat gasuitwisseling toe. Er is ook een volledige spijsverteringsslang. Ze hebben een eenvoudig radiaal zenuwstelsel dat bestaat uit een gemodificeerd zenuwnet. Er zijn zenuwringen met uitstralende zenuwen rond de mond die zich in elke arm uitstrekken. De takken van deze zenuwen coördineren de bewegingen van het dier. Echinodermen hebben geen hersenen, hoewel sommige wel ganglia hebben. Ze bewegen meestal met hun buisvoeten, maar broze sterren gebruiken hun armen om tegen de rotsen te trekken. Sommige veersterren en zeekomkommers kunnen zwemmen.

De geslachten zijn meestal gescheiden. Seksuele voortplanting bestaat meestal uit het loslaten van eicellen en sperma in het water, waarbij de bevruchting uitwendig plaatsvindt. Hun larven zijn planktonisch.

Veel stekelhuidigen hebben een opmerkelijk regeneratievermogen. Een afgesneden zeesterarm zal regenereren. Een gedeelte zo klein als een enkele arm, met wat centrale schijf en neuraal weefsel, kan het hele organisme regenereren.

Echinoderm larven

De meeste volwassenen hebben radiale symmetrie. Als ze niet zittend of vastzitten, zijn ze op zijn minst benthisch (bodembewoners). Echinoderm larven daarentegen zijn planktonisch, en hebben bilateralesymmetrie. ^p119 Echinoderm larven zijn gecilieerde vrijzwemmende organismen die een bilaterale symmetrie hebben, eerder als embryonale koordjes. Het eerste stadium in alle groepen behalve de crinoïden is de dipleurula, die een rij cilia's heeft die zich om zijn lichaam kronkelen. Alle groepen hebben tweede en derde fase larven. De larven groeien, en worden weggedragen van hun ouders.

Later groeit het volwassen lichaam uit tot een radiale vorm, waarbij het lichaam in vijf delen rond een centrale as is gerangschikt. Dit betekent dat ze vaak een stervormig patroon hebben.

Vroege pluteus larve van Echinocardium cordatum

Evolutie

Er is geen geologisch bewijs voor de oorsprong van stekelhuidigen. De eerste onmiskenbare fossielen in het Beneden-Cambrium zijn al goed ontwikkeld, en vallen in vijf of zes verschillende groepen uiteen. Arkarua, uit de Ediacaran, wordt verondersteld een Echinoderm te zijn. Tribrachidium is een andere mogelijkheid, uit dezelfde periode. Op algemene biologische gronden lijkt het erop dat stekelhuidigen, en sommige verwante phyla, afgeleid zijn van wormachtige voorouders. ^p311

Van alle ongewervelde phyla zijn de stekelhuidigen de naaste verwanten van de chordata, dat wil zeggen dieren die ruggenmerg hebben, zoals gewervelde dieren. Bij de chordaten en hemichordaten zijn de stekelhuidigen deuterostomen, een van de twee belangrijkste divisies van het dierenrijk.