Aanval op Pearl Harbor | verrassingsaanval door Japan op de neutrale Amerikaanse marinebasis

Het plan werd enigszins gedetailleerd voorspeld

Hoewel de aanval een geslaagde verrassing was, had deze verwacht moeten worden. Hij was tot in detail voorspeld. De voorspelling kwam in de vorm van een boek dat oorspronkelijk in 1925 was gepubliceerd. Dit was The Great Pacific War: a history of the American-Japanese campaign of 1931. De auteur was Hector C. Bywater (1884-1940), een journalist wiens specialiteit maritieme oorlogsvoering was.

Het hele verhaal wordt verteld in het recentere boek Visions of Infamy van William C. Honan. Bovendien werd Bywaters boek in het Japans vertaald, zodat we zeker weten dat het beschikbaar was voor iedereen die zich bezighield met het plannen van de toekomst van de Japanse zeemacht.

In Bywaters boek is één ding veranderd: de Amerikaanse vloot verplaatste zijn basis in de Stille Oceaan van de Filippijnen naar Pearl Harbor. Dit was natuurlijk bekend bij Japan. Toen de Japanners op de Filippijnen aankwamen, landden ze op precies de plaats die Bywater had voorspeld, behalve natuurlijk dat ze Pearl Harbor al hadden gebombardeerd.

De aanval

De aanval begon om 7.48 uur Hawaiiaanse tijd (18.18 uur GMT). De basis werd aangevallen door 353 Japanse vliegtuigen. Deze vliegtuigen bestonden uit jachtvliegtuigen, lucht- en duikbommenwerpers en torpedobommenwerpers. De vliegtuigen vielen in twee golven aan. De vliegtuigen werden gelanceerd vanaf zes vliegdekschepen. Alle acht Amerikaanse slagschepen raakten beschadigd. Vier van de slagschepen zonken. Op de USS Arizona na werden ze allemaal later weer vlotgetrokken. Zes werden weer in dienst genomen en vochten verder in de oorlog. De Japanners brachten ook drie kruisers, drie torpedojagers, een luchtdoeloefeningsschip en een mijnenlegger tot zinken of beschadigden ze. In totaal werden 188 Amerikaanse vliegtuigen vernietigd. Er vielen 2.403 doden en 1.178 gewonden. Belangrijke basisinstallaties werden niet aangevallen. Deze installaties omvatten de elektriciteitscentrale, het droogdok, de scheepswerf, onderhoudsfaciliteiten, opslagfaciliteiten voor brandstof en torpedo's, onderzeebootpieren en het hoofdkwartier. Japan verloor niet veel mensen. Japan verloor 29 vliegtuigen en vijf dwergonderzeeërs. 64 Japanse soldaten kwamen om. Kazuo Sakamaki, die de leiding had over een van de onderzeeërs, werd gevangen genomen. Hij was de eerste Japanse soldaat die gevangen werd genomen.

Japan verklaarde op dezelfde dag de oorlog aan de Verenigde Staten en het Britse Rijk. Door een fout wisten de Britten en Amerikanen dit pas de volgende dag. De Britse regering verklaarde Japan onmiddellijk na de aanval de oorlog. Op 8 december verklaarde het Congres van de Verenigde Staten de oorlog aan Japan. Op 11 december verklaarden Duitsland en Italië de oorlog aan de Verenigde Staten. De VS reageerde met een oorlogsverklaring aan Duitsland in 1941 en een oorlogsverklaring aan Italië.

President Franklin D. Roosevelt riep 7 december 1941 uit tot "een datum die in schande zal leven". Aanvallen zonder oorlogsverklaring is in strijd met het oorlogsrecht. Daarom werd de aanval op Pearl Harbor later in de processen van Tokio beoordeeld als een oorlogsmisdaad.

Achtergrond van het conflict

Diplomatieke achtergrond

Japan wist dat oorlog met de VS mogelijk was. De VS wisten dit ook. Beide landen maakten al sinds de jaren 1920 plannen voor een oorlog. Japan was bezorgd over de Amerikaanse expansie in Azië. Japan was bezorgd over het feit dat Amerika Hawaï en de Filippijnen bezat. Japan dacht dat die gebieden binnen hun invloedssfeer lagen.

Japan had een verhitte houding aangenomen sinds de Verenigde Staten het "Racial Equality Proposal" hadden aangenomen. Desondanks bleven de twee naties vriendschappelijk met elkaar omgaan. De spanningen namen pas serieus toe toen Japan in 1931 Mantsjoerije binnenviel. In het volgende decennium breidde Japan zich uit naar China. Dit leidde tot de Tweede Chinees-Japanse Oorlog in 1937. Japan spendeerde veel moeite om China te isoleren. Ze probeerden ook onafhankelijke middelen te verwerven om de overwinning op het vasteland te behalen. De "Zuidelijke Operatie" was bedoeld om deze inspanningen te ondersteunen.

Vanaf december 1937 zorgden gebeurtenissen zoals de Japanse aanval op de USS Panay, het Allison-incident en het bloedbad van Nanking ervoor dat westerse burgers een afkeer van Japan kregen. De VS stelden tevergeefs een gezamenlijke actie met de Britten voor om Japan te blokkeren. In 1938 stopten Amerikaanse bedrijven met het leveren van oorlogstuig aan Japan. Dit was het gevolg van een oproep van president Roosevelt.

In 1940 viel Japan Frans Indochina binnen, om te proberen de aanvoer naar China te stoppen. De Verenigde Staten stopten de zendingen van vliegtuigen, onderdelen, gereedschapswerktuigen en vliegtuigbenzine naar Japan. Japan zag dit als een onvriendelijke daad. De Verenigde Staten stopten de olie-export niet. Dit was omdat Japan afhankelijk was van Amerikaanse olie. Het wegnemen van de olie zou leiden tot vijandige betrekkingen.

Midden 1940 verplaatste president Franklin D. Roosevelt de Pacific Fleet van San Diego naar Hawaï. Hij gaf ook opdracht tot militaire opbouw op de Filippijnen. Hij hoopte dat beide acties de Japanse agressie in het Verre Oosten zouden stoppen. De Japanners dachten dat een aanval op het Verenigd Koninkrijk zou betekenen dat ze de Verenigde Staten moesten aanvallen. Japan besloot toen dat ze een massale aanval op de VS moesten uitvoeren. Een invasie van de Filippijnen werd ook noodzakelijk geacht door de Japanse oorlogsplanners. Het Amerikaanse oorlogsplan Orange riep op tot verdediging van de Filippijnen met een elitetroepenmacht van 40.000 man. Deze optie is nooit uitgevoerd omdat Douglas MacArthur dit niet zag zitten. Hij dacht dat hij een tien keer zo grote troepenmacht nodig zou hebben. In 1941 verwachtten de Amerikaanse planners dat de Filippijnen bij het uitbreken van de oorlog zouden worden verlaten. Eind dat jaar kreeg admiraal Thomas C. Hart, commandant van de Aziatische Vloot, daartoe orders.

De VS staakte uiteindelijk de olie-export naar Japan in juli 1941. Dit gebeurde na de inbeslagname van Frans Indochina na de val van Frankrijk. Het was ook deels het gevolg van nieuwe Amerikaanse beperkingen op het binnenlandse olieverbruik. Door dit besluit besloot Japan het olierijke Nederlands-Indië in te nemen. Op 17 augustus waarschuwde Roosevelt Japan dat Amerika zich voorbereidde om Japan zo nodig tegen te houden. De Japanners stonden voor een dilemma. Ze moesten of China verlaten of nieuwe bronnen van grondstoffen aanboren in de grondstofrijke Europese koloniën in Zuidoost-Azië.

Japan en de VS voerden in 1941 onderhandelingen. Ze probeerden hun betrekkingen te verbeteren. Japan bood aan zich terug te trekken uit het grootste deel van China en Indochina. Ze boden ook vrede aan met de nationalistische regering. Japan bood ook een nieuwe neutrale lezing van het Tripartiete Pact aan. Ze stemden er ook mee in om handelsdiscriminatie te stoppen. Ze beloofden deze dingen te doen als andere landen dat ook deden. De Amerikaanse regering accepteerde deze voorwaarden niet. De Japanse premier Konoye bood een ontmoeting met Roosevelt aan. Roosevelt wilde geen ontmoeting voordat er een overeenkomst was. De Amerikaanse ambassadeur in Japan zei tegen Roosevelt dat hij Konoye moest ontmoeten. Hij was bang dat het anders tot oorlog zou kunnen komen. Roosevelt volgde deze aanbeveling echter niet op. Konoye stopte de volgende maand als Japanse premier. Hij stopte omdat het Japanse leger de eis om China te verlaten afwees.

Het definitieve voorstel van Japan werd op 20 november ingediend. Daarin boden zij aan Zuid-Indochina te verlaten. Ook boden zij aan Zuidoost-Azië niet aan te vallen. In ruil daarvoor vroegen ze één miljoen Amerikaanse gallons (3,8 miljoen liter) vliegtuigbrandstof. Ze vroegen ook om opheffing van de sancties. Ten slotte vroegen zij de bondgenoten om China niet langer te steunen. Amerika reageerde op 26 november met een eigen voorstel. De Hull-nota eiste dat Japan China zou verlaten. Ook moesten ze beloven geen andere mogendheden in de Stille Oceaan aan te vallen. Op 26 november vertrok de task force in Japan naar Pearl Harbor. Dit was de dag voordat de Hull-nota naar Japan werd gestuurd.

De Japanners wilden de VS aanvallen om een grotere oorlog te voorkomen. Hun doel was om de Amerikaanse marine te vernietigen, zodat ze Zuidoost-Azië konden overnemen. Ze wilden de gebieden in de Stille Oceaan van de geallieerde naties overnemen. In de loop van zeven uur werden meerdere plaatsen aangevallen. De plaatsen die eigendom waren van de VS werden aangevallen waren de Filipijnen, Guam en Wake Island. De plaatsen van het Britse Rijk die werden aangevallen waren Malaya, Singapore en Hongkong. De Japanners zagen de situatie ook als een tijdskwestie. Ze maakten zich zorgen over een aanval op de VS voordat hun brandstof opraakte.

Militaire planning

De plannen voor een aanval op Pearl Harbor werden al sinds begin 1941 gemaakt. Isoroku Yamamoto bedacht het plan om de aanval van Japan op Zuid-Azië te beschermen. Hij kreeg toestemming om een aanval te plannen en te trainen. Daarvoor moest hij ruzie maken met de Generale Staf van de Keizerlijke Japanse Marine. Hij kreeg alleen toestemming omdat hij dreigde zijn baan op te zeggen. De volledige planning begon in het voorjaar van 1941. De planning stond onder leiding van vice-admiraal Ryūnosuke Kusaka, met hulp van kapitein Minoru Genda. De planners keken voor hulp naar de Britse luchtaanval op de Italiaanse vloot bij Taranto in 1940. De Britten hadden daar namelijk met succes schepen in de haven aangevallen.

De volgende maanden verliepen volgens plan. Keizer Hirohito keurde het aanvalsplan echter pas op 5 november goed. Dit omdat hij de zaak wilde bespreken tijdens een reeks keizerlijke conferenties. De definitieve goedkeuring werd pas op 1 december gegeven. Dit kwam omdat een meerderheid van de Japanse leiders de keizer waarschuwde voor de "Hull Note". Ze zeiden dat het, "de vruchten van het China incident zou vernietigen, Manchukuo in gevaar zou brengen en de Japanse controle over Korea zou ondermijnen".

Eind 1941 dachten veel mensen dat er snel oorlog zou uitbreken tussen de VS en Japan. Uit een Gallup-peiling vlak voor de aanval op Pearl Harbor bleek dat 52% van de Amerikanen een oorlog met Japan verwachtte, 27% niet en 21% had geen mening. Veel Amerikaanse bases in de Stille Oceaan werden in deze periode in staat van paraatheid gebracht. De Amerikaanse leiders betwijfelden echter of Pearl Harbor zou worden aangevallen. Ze verwachtten dat Japan de Filippijnen zou aanvallen. De Filippijnen hadden namelijk een belangrijke positie in de Stille Oceaan. De eilanden hadden veel luchtmachtbases en een grote marinehaven. Deze zouden de Japanse scheepvaart in Zuid-Azië bedreigen. Ook dachten ze ten onrechte dat Japan niet in staat was tot meerdere aanvallen tegelijk.

Doelstellingen

Verloren of beschadigde schepen

Eenentwintig schepen werden beschadigd of gingen verloren bij de aanval. Alle schepen op drie na werden na de aanval gelicht.

Slagschepen

• Arizona (Rear Admiral Isaac C. Kidd's vlaggenschip van Battleship Division One): geraakt door vier pantserdoorborende bommen en geëxplodeerd. 1.177 mensen werden gedood. Het schip werd te beschadigd bevonden voor herstel.
• Oklahoma: getroffen door vijf torpedo's en gezonken. 429 mensen kwamen om het leven. Het schip werd te beschadigd bevonden voor herstel.
• West Virginia: getroffen door twee bommen en zeven torpedo's alvorens te zinken. 106 mensen werden gedood. Terug in dienst in juli 1944.
• Californië: getroffen door twee bommen en twee torpedo's alvorens te zinken. 100 mensen werden gedood. Terug in dienst in januari 1944.
• Nevada: geraakt door zes bommen en één torpedo. De Nevada werd vervolgens in het eiland gestuurd. 60 mensen werden gedood. Kwam terug in dienst in oktober 1942.
• Pennsylvania (het vlaggenschip van admiraal Husband E. Kimmel van de United States Pacific Fleet): Lag in droogdok met Cassin en Downes. Werd getroffen door een bom en stukken van Cassin. 9 mensen werden gedood. Bleef in dienst na de aanval.
• Tennessee: Werd getroffen door twee bommen. 5 mensen werden gedood. Keerde in februari 1942 terug in dienst.
• Maryland: Werd getroffen door twee bommen. 4 mensen werden gedood. Waaronder een vliegtuigpiloot die werd neergeschoten. Keerde in februari 1942 terug in dienst.

Ex-slagschip (doelwit/AA-opleidingsschip)

• Utah: Werd geraakt door twee torpedo's alvorens te zinken. 64 mensen kwamen om. Het schip werd te beschadigd bevonden voor herstel.

Cruisers

• Helena: geraakt door een torpedo. 20 mensen werden gedood. Terug in dienst in januari 1942.
• Raleigh: geraakt door een torpedo. Terug in dienst in februari 1942.
• Honolulu: Werd licht beschadigd door een bom die miste. Bleef in dienst.

Vernietigers

• Cassin: Was in droogdok met Downes en Pennsylvania. Werd geraakt door een bom en vloog in brand. Werd herbouwd na de aanval. Kwam in februari 1944 terug in dienst.
• Downes: in droogdok met Cassin en Pennsylvania. Ving vuur van Cassin en verbrandde. Werd na de aanval herbouwd. Kwam in november 1943 terug in dienst.
• Helm: Op weg naar West Loch. Beschadigd door twee gemiste bommen; vervolgde de patrouille na de aanval. Op 15 januari 1942 in droogdok gezet. Begon weer te varen op 20 januari 1942.
• Shaw: Geraakt door drie bommen. Keerde in juni 1942 terug in dienst.

Hulppersoneel

• Oglala (mijnenlegger): beschadigd door de torpedo die Helena raakte en zonk. Kwam in februari 1944 terug in dienst als reparatieschip.
• Vestal (reparatieschip): geraakt door twee bommen. Ook geraakt door de ontploffing en het vuur van Arizona. Vestal werd vervolgens naar het eiland gestuurd. Kwam in augustus 1942 terug in dienst.
• Curtiss (watervliegtuig tender): Geraakt door een bom. Ook geraakt door een neergestort Japans vliegtuig. 19 doden. Terug in dienst in januari 1942. 19 doden.
• Sotoyomo (havensleepboot): Gezonken door explosies en vuur van Shaw. Terug in dienst in augustus 1942.
• YFD-2 (yard floating dock): Werd door bommen tot zinken gebracht. Kwam terug in dienst op 25 januari 1942.

Na de aanval

De volgende dag hield de Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt een toespraak voor het Congres. In zijn toespraak zei president Roosevelt dat 7 december "een datum is die in de schaduw zal staan". De meeste Amerikanen luisterden naar de toespraak via de radio. Enkele minuten na afloop van de toespraak stemde het Congres voor een oorlogsverklaring aan Japan. Slechts één lid van het Congres, Jeanette Rankin, stemde "nee". Drie dagen later verklaarden ook Duitsland en Italië de oorlog aan de Verenigde Staten.

Er gingen geruchten dat Italiaanse, Duitse en Japanse Amerikanen van tevoren van de aanvallen afwisten en zelfs hielpen. Veel Amerikaanse burgers werden bang voor Italiaanse, Duitse en Japanse Amerikanen omdat Duitsland en Italië geallieerd waren met Japan. Als gevolg daarvan werden vanaf 1942 110.000 Japanse Amerikanen, 31.000 Duitse Amerikanen en 3.000 Italiaanse Amerikanen naar interneringskampen gestuurd. De regering liet de vader van een beroemde honkbalspeler, Joe di Maggio, verhuizen van de Westkust omdat hij een Italiaanse immigrant was. Sommige Italiaanse, Duitse en Japanse Amerikanen werden tot 1944 geïnterneerd. De regering heeft hiervoor in 1988 excuses aangeboden aan de Japanse Amerikanen. Duitse en Italiaanse Amerikanen hebben nooit een formele verontschuldiging van de regering ontvangen.

Na de oorlog werden de Japanse leiders die opdracht hadden gegeven tot de aanval, berecht voor een oorlogsmisdaad. Hideki Tojo, de premier van Japan werd in 1948 voor een internationaal militair tribunaal veroordeeld voor oorlogsmisdaden, waaronder het voeren van aanvalsoorlogen en het geven van opdracht tot onmenselijke behandeling van krijgsgevangenen. Hij werd in november ter dood veroordeeld en de volgende maand door ophanging geëxecuteerd.

Reden

Achter de aanval zit een reden, en die reden is het tekort aan grondstoffen in Japan (en soortgelijke eilandenketens zoals Hawaï). In dergelijke eilandenketens is er een tekort aan grondstoffen, vooral aan metalen en kolen. Het tekort aan metalen komt doordat de eilandenketens (zoals Hawaï, Japan, Galapagos enz.) een vulkanische oorsprong hebben en niet afkomstig zijn van een oude kraton. Het Verenigd Koninkrijk, hoe klein het ook is, heeft zijn oorsprong in twee oude kratons die deel gingen uitmaken van een veel groter continent. Bijna alle elementen die in sterren worden geproduceerd, zijn in het Verenigd Koninkrijk in enige hoeveelheid aanwezig, hoe klein ook. IJzer is er in overvloed en er zijn veel zeldzame metalen te vinden.

Japan daarentegen is een typische eilandenketen die is ontstaan door relatief recente vulkanische activiteit. Het heeft een tekort aan zeldzame elementen. Het heeft een tekort aan sommige mineralen die niet zeldzaam zijn: zoals ijzer en steenkool. De veroverde landen hebben alle grondstoffen die Japan nodig had (en altijd nodig zal hebben). Een voorbeeld: Japan heeft een tekort aan ijzer. Daarom maakt het traditionele Japan zoveel gebruik van bamboe als bouwmateriaal. Maar West-Australië heeft bergen die vrijwel van ijzer zijn gemaakt. Daar haalt het moderne Japan het meeste ijzer vandaan om staal te maken.

Gerelateerde pagina's

• Lijst van aanvallen op Amerikaans grondgebied
• Geschiedenis van Japan
• Tweede Wereldoorlog
• Geschiedenis van de Verenigde Staten