Eerste Concilie van Nicea

Agenda

Op de agenda van de synode stonden:

1. De Ariaanse kwestie;
2. De viering van Pesach;
3. Het Meletiaanse schisma;
4. De Vader en de Zoon één in doel of in persoon;
5. De doop van ketters;
6. De status van de vervallenen in de vervolging onder Licinius.

Hoofdpunten

Het doel van het concilie was een oplossing te vinden voor de meningsverschillen in de kerk van Alexandrië over de aard van Jezus in relatie tot de Vader; in het bijzonder over de vraag of Jezus van dezelfde substantie was als God de Vader of slechts van gelijke substantie. De heilige Alexander van Alexandrië en Athanasius namen het eerste standpunt in; de populaire presbyter Arius, van wie de term Ariaanse controverse afkomstig is, nam het tweede standpunt in. Het concilie besliste tegen de Arianen (van de naar schatting 250-318 aanwezigen stemden allen op 2 na tegen Arius). Maar veel van de oosterse bisschoppen die pro-Ariaans waren, werden verhinderd het concilie te bereiken tot nadat de stemming had plaatsgevonden.

Een ander resultaat van het concilie was een akkoord over de datum van het christelijke Pascha (Pascha in het Grieks; Pasen in het moderne Engels), het belangrijkste feest van de kerkelijke kalender. Het concilie besloot de wederopstanding te vieren op de eerste zondag na de eerste volle maan volgend op de lente-equinox, onafhankelijk van de Hebreeuwse kalender van de Bijbel en machtigde de bisschop van Alexandrië om jaarlijks de exacte datum aan zijn collega-bisschoppen bekend te maken.

Het Concilie van Nicea was van historisch belang omdat het de eerste poging was om tot een consensus te komen in de kerk door middel van een vergadering die de gehele Christenheid vertegenwoordigde. "Het was de eerste gelegenheid voor de ontwikkeling van een technische Christologie." Constantijn, die het concilie bijeenriep en voorzat, gaf blijk van een zekere keizerlijke controle over de kerk. Met de creatie van de geloofsbelijdenis van Nicea werd een precedent geschapen voor volgende algemene concilies om een verklaring van geloof en canons op te stellen die bedoeld waren om richtlijnen te worden voor orthodoxe leerstellingen en een bron van eenheid voor het gehele Christendom - een gedenkwaardige gebeurtenis in de geschiedenis van de Kerk en de daaropvolgende geschiedenis van Europa.

Karakter en doel

Het Eerste Concilie van Nicaea werd door Constantijn I bijeengeroepen op aanbeveling van een synode onder leiding van Hosius van Cordoba in de Eastertide van 325. Voor de meeste bisschoppen was de leer van Arius ketters en een gevaar voor het zielenheil. In de zomer van 325 kwamen de bisschoppen van alle provincies naar Nicaea (nu bekend als Iznik, in het huidige Turkije), een plaats die voor de meesten van hen gemakkelijk bereikbaar was, vooral die van Klein-Azië, Syrië, Palestina, Egypte, Griekenland, en Thracië.

Ongeveer 300 bisschoppen waren aanwezig, uit elke regio van het Rijk behalve Groot-Brittannië. Dit was het eerste algemene concilie in de geschiedenis van de Kerk sinds het Apostolisch Concilie van Jeruzalem. Op het concilie van Nicea "had de Kerk haar eerste grote stap gezet om de leer nauwkeuriger te definiëren als antwoord op een uitdaging van een ketterse theologie". De resoluties van het concilie, die oecumenisch waren, waren bedoeld voor de hele Kerk.

Aanwezigen

Constantijn had alle 1800 bisschoppen van de Christelijke kerk uitgenodigd (ongeveer 1000 in het oosten en 800 in het westen), maar slechts 250 tot 320 bisschoppen namen daadwerkelijk deel. Eusebius van Caesarea telde 250, Athanasius van Alexandrië 318, en Eustathius van Antiochië 270 (alle drie waren aanwezig op het concilie). Later noteerde Socrates Scholasticus er meer dan 300, en Evagrius, Hilarius, Hiëronymus en Rufinus 318.

De bisschoppen konden gratis naar het concilie reizen en kregen ook kost en inwoning. Deze bisschoppen reisden niet alleen; ieder had toestemming om twee priesters en drie diakens mee te nemen; het totale aantal aanwezigen zou dus meer dan 1500 moeten zijn geweest. Eusebius spreekt van een bijna ontelbaar aantal begeleidende priesters, diakens en acolieten.

Aan dit concilie werd ook een bijzonder belang gehecht omdat de vervolging van de christenen juist was beëindigd met het Edict van Milaan van februari 313 door de keizers Constantijn en Licinius.

De oosterse bisschoppen vormden de grote meerderheid. De eerste rang werd bekleed door de drie patriarchen: Alexander van Alexandrië, Eustathius van Antiochië en Macarius van Jeruzalem. De Latijn sprekende provincies stuurden ten minste vijf vertegenwoordigers: Marcus van Calabrië uit Italia, Cecilianus van Carthago uit Afrika, Hosius van Córdoba uit Hispania, Nicasius van Dijon uit Gallië, en Domnus van Stridon uit de provincie van de Donau. Paus Silvester I was niet aanwezig, omdat hij ziek was, maar hij werd vertegenwoordigd door twee priesters.

Athanasius van Alexandrië, een jonge diaken en metgezel van bisschop Alexander van Alexandrië, was een van de assistenten. Athanasius heeft uiteindelijk het grootste deel van zijn leven gewijd aan de strijd tegen het Arianisme. Alexander van Constantinopel, toen een presbyter, was ook aanwezig als vertegenwoordiger van zijn oude bisschop.