Wenedyk
Wenedyk (in het Engels: Venedic) is een verzonnen taal. Jan van Steenbergen, taalkundige en vertaler uit Nederland, maakte het in 2002. Het idee erachter is dit: wat zou er gebeurd zijn als de Poolse taal zich had ontwikkeld van het Latijn in plaats van het Oud-Slavisch? Wenedyk is een mogelijk antwoord op die vraag. Het is een Romaanse taal, dus bijna alle woorden zijn familie van woorden in het Frans, Italiaans, Roemeens, enzovoort. Maar ze zien er heel anders uit en lijken veel meer op het Pools. De regels voor de spelling en uitspraak zijn volledig gebaseerd op het Pools. Andere delen van de taal, zoals de grammatica en de zinsbouw, zijn een mengeling van Pools en Romaans.
Samen met andere verzonnen talen zoals Brithenig (die hetzelfde doet met het Welsh) maakt Wenedyk deel uit van de groep van zogenaamde "alternatieve talen", talen die hadden kunnen bestaan als de geschiedenis anders was geweest. Met Brithenig is het het bekendste voorbeeld van dit soort talen. Wenedyk werd in Polen bekend nadat het op het internet en in het maandblad Wiedza i Życie ("Kennis en leven") was geschreven.
Wenedyk wordt gebruikt in Ill Bethisad, een verzonnen wereld waarin het Romeinse Rijk sterker was dan in de echte geschiedenis. Het is de belangrijkste taal van de Republiek van de Twee Kronen, een land dat lijkt op het Pools-Litouwse Gemenebest, maar niet is opgedeeld zoals Polen.
Spelling en uitspraak
Wenedyk gebruikt dezelfde letters als Pools:
A Ą B C Ć D E Ę F G H I J K L Ł M N Ń O Ó P R S Ś T U W Y Z Ź Ż
Ook zijn er zeven geluiden die met twee letters zijn geschreven:
Ch Cz Dz Dź Dż Rz Sz
Wenedyk wordt net als Pools uitgesproken. Stress valt bijna altijd op de op één na laatste lettergreep. Een voorzetsel en een voornaamwoord worden als één woord behandeld, dus als het voornaamwoord slechts één lettergreep heeft, wordt de nadruk gelegd op het voorzetsel.
Grammatica
Wenedyk heeft geen artikelen, woorden als "a" en "de". Dit is een belangrijk verschil met de andere Romaanse talen en ook met verzonnen talen als Esperanto en Ido. De reden hiervoor is dat het Pools en de meeste andere Slavische talen die woorden niet hebben, en zelfs in het Vulgaars Latijn waren ze nog niet zo sterk.
Woorden in Wenedyk kunnen vele vormen aannemen. Engelse woorden hebben maar een paar (kat, kat, kat; werken, werken, werken, werken), maar in Wenedyk bestaan veel vormen waar het Engels andere woorden zou hebben gebruikt, zoals voorzetsels of modale werkwoorden. In het geval van zelfstandige naamwoorden, voornaamwoorden en bijvoeglijke naamwoorden worden deze vormen "gevallen" genoemd. Wenedyk heeft drie gevallen:
- het directe geval: gebruikt voor zowel het onderwerp als het directe voorwerp van een zin. In de zin: Miej poterz leże libier "Mijn vader leest een boek", Miej poterz "mijn vader" en libier "een boek" zijn beide in het directe geval.
- de genitieve: gebruikt wanneer het Engels 's gebruikt of van bijvoorbeeld: siedź potrze "my father's chair", rzejna Anglie "the queen of England".
- de dative: wordt gebruikt wanneer het Engels bijvoorbeeld gebruikt (of kan gebruiken) om: Da mi ił libier "Geef me dat boek", Da mi łu "Geef het aan mij".
Wenedyk heeft ook een vocatief (gebruikt om iemand te bellen). Vaak heeft het dezelfde vorm als het directe geval, maar niet altijd: O potrze! "Oh vader!"
Er zijn drie geslachten en vier declinies (verschillende manieren om vormen te maken). Ze lijken erg op de declinies in het Latijn:
- de eerste declinatie zijn alle woorden op -a, bijna allemaal zijn ze vrouwelijk;
- de tweede declinatie zijn meestal mannelijke en onzijdige woorden die eindigen met een medeklinker. Het is een mengeling van de tweede en vierde declinatie in het Latijn;
- de derde declinatie zijn meestal vrouwelijke woorden die eindigen met een zachte medeklinker;
- de vierde declinatie zijn woorden op -ej, het komt overeen met de Latijnse vijfde declinatie.
Hier is een grafiek van de voornaamwoorden (woorden als ik, jij, wij, zij, enzovoort) in Wenedyk:
Pronouns | |||||||||||
enkelvoudig (één) | meervoud (meer dan één) |
| |||||||||
eerste | tweede | derde | eerste | tweede | derde |
| |||||
mannen | vrouwen | dingen | mannen | vrouwen | dingen |
| |||||
Engels |
| Gij (oud), gij (moderne) gij | hehimhisto |
|
| weusoursto |
|
|
| ||
Wenedyk | jomiemiejmi | tycieciejci | iłłułuli | łałąlejlej | łułułuli | nunosznosznów | wuwoszwoszwów | lłoszłórlew | lełaszłarlew | lelełórlew |
|
Werkwoorden hebben ook veel vormen. Elk voornaamwoord heeft zijn eigen vorm:
jemu - ik hou van
jemasz - je houdt van
jema - hij/zij houdt van
jemamy - we houden van
jemacie - je houdt van
jemą - ze houden van
De meeste tijden hebben speciale vormen:
jemar - om lief te hebben
jemu - Ik hou van, ik hou van
jemawa - ik hield van
jemie - ik heb gehouden van
joru jemar - Ik zal liefhebben, ik zal liefhebben
jemaru - ik zal hebben gehouden
jemarsi - Ik zou graag, ik zou graag hebben gehad
jem - liefde!
jemęć - liefdevol
jematy - geliefd
Woordenlijst
De woordenlijst van Wenedyk, openbaar gemaakt op het internet, bevat meer dan 4000 woorden. Deze grafiek van 30 woorden laat zien hoe Wenedyk eruit ziet in vergelijking met andere Romaanse talen:
Tien Romaanse talen vergeleken | |||||||||
Portugees | Rhaeto-Romance | Roemeens | Wenedyk | ||||||
arm | brachium | braço | brazo | bh's | braccio | bratsch | braţ | breich | brocz |
zwart | nĭger | neger | neger | noir | nero | nair | negru | nîr | nichtje |
stad, stad | cīvĭtas | cidade | ciudad | cité | città | citadel | oraş | ciwdad | czytać |
overlijden | mŏrs | morte | muerte | mort | morte | mort | moarte | morgen | mroć |
hond | canis | cão | perro | chien | riet | chaun | cîine | kan | kań |
oor | auris | orelha | oreja | oreille | orecchio | ureglia | ureche | oorsprong | urzykła |
ei | eicel | ovo | huevo | œuf | uovo | ov | of | ew | ów |
oog | ŏcŭlus | olho | ojo | œil | occhio | egl | ochi | ogl | okieł |
vader | pater | pai | aalmoezenier | père | aalmoezenier | baby | tată | padr | poterz |
brand | ignis, fŏcus | fogo | fuego | fuoco | fieu | foc | nevel | fok | |
vis | pĭscis | peixe | pez, pescado | poisson | pesce | pesch | peşte | pisc | pieszcz |
voet | pĕs | pé | taart | gebonden | piede | pe | picior | gepeddeld | piedź |
vriend | amīcus | amigo | amigo | ami | amico | ami | prieten, amicus | efig | omik |
groene | vĭrĭdis | verde | verde | vert | verde | verd | verde | gwirdd | wierdzi |
paard | ĕquus, cabăllus | cavalo | caballo | cheval | cavallo | chaval | cal | café | kawał |
I | ĕgo | eu | yo | je | io | jau | eu | eo | jo |
eiland | īnsŭla | ilha | isla | île | isola | insla | insulă | ysl | izła |
taal, taal | lĭngua | língua | lengua | langue | lingua | linguatg, lieunga | ledemaat | llinghedig, llingw | lęgwa |
leven | vīta | vida | vida | wedijveren met | vita | vita | viaţă | gwid | meta |
melk | lac | leite | leche | lait | latte | latg | lapte | llaeth | łoc |
naam | nōmen | nome | nombre | nom | nome | num | getal | nôn | numię |
nacht | nŏx | noite | noche | nuit | notte | notg | noapte | noeth | noc |
oude | vĕtus | velho | viejo | vieux | vecchio | vegl | vechi | gwegl | wiekły |
school | schŏla | escola | escuela | école | scuola | scola | şcoală | yscol | szkoła |
hemel | caelum | céu | cielo | ciel | cielo | tschiel | cer | cel | czał |
ster | stēlla | estrela | paraplu | etoile | stella | staila | stea | ystuil | ścioła |
tand | dĕns | dente | diente | deuk | dente | deuk | dinte | deuk | dzięć |
stem | vōx | voz | voz | voix | voce | vusch | voce | gwg | wucz |
water | aqua | água | agua | eau | acqua | aua | apă | ag | jekwa |
wind | vĕntus | vento | wenen | ontluchtingsopening | vento | ontluchtingsopening | vînt | gwent | więt |
Monsters
Het gebed van de Heer:
Het wrijft de neusgaten, je eet de kwartels en snuift je nummer op.
Wikkel je keel rond.
Je moet er in, commode en chic en sur thorns.
Hij gaat de katachtige dames neusgaten teruggeven.
En laten we de meisjes gaan halen, het dressoir, en laten we de meisjes gaan halen.
En niet endye wear en cut, uta livra wear the little one.
Je bent een bitch en je bent een bitch en je bent een bitch en je bent een bitch. Amen.
Vragen en antwoorden
V: Wat is Wenedyk?
A: Wenedyk (in het Engels: Venedic) is een verzonnen taal die in 2002 is gecreëerd door Jan van Steenbergen, een taalkundige en vertaler uit Nederland.
V: Wat was het idee achter het creëren van Wenedyk?
A: Het idee erachter was te onderzoeken wat er zou zijn gebeurd als het Pools zich had ontwikkeld uit het Latijn in plaats van het Oud-Slavisch.
V: Waarin verschilt Wenedyk van andere Romaanse talen?
A: Hoewel de meeste woorden familie zijn van woorden in het Frans, Italiaans, Roemeens, enz. zien ze er heel anders uit en lijken ze veel meer op het Pools. De regels voor spelling en uitspraak zijn volledig gebaseerd op het Pools, terwijl de grammatica en zinsbouw een mengeling zijn van Pools en Romaans.
V: Maakt Wenedyk deel uit van een groep of categorie?
A: Ja, samen met andere verzonnen talen zoals het Brithenig (dat hetzelfde doet met het Welsh) behoort het Wenedyk tot de groep van de zogenaamde "alternatieve talen", talen die hadden kunnen bestaan als de geschiedenis anders was geweest.
V: Hoe is het Wenedyk bekend geworden in Polen?
A: Het werd bekend nadat erover geschreven werd op het internet en in de maandelijkse krant "Wiedza i Życie" ("Kennis en Leven").
V: Waar wordt Wenedyk gebruikt?
A: Het wordt gebruikt in Ill Bethisad, een verzonnen wereld waarin het Romeinse Rijk sterker was dan in de echte geschiedenis. Het wordt ook gebruikt als een belangrijke taal in de Republiek der Twee Kronen, die vergelijkbaar is met het Pools-Litouwse Gemenebest, maar niet is opgedeeld door afscheidingen zoals Polen.