Nucleaire spionage

Manhattan Project

Tijdens het Manhattan Project, toen de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Canada tijdens de Tweede Wereldoorlog samenwerkten om de eerste kernwapens te maken, was er veel nucleaire spionage waarbij wetenschappers of technici die voor het project werkten informatie over de ontwikkeling en het ontwerp van bommen naar de Sovjet-Unie stuurden. Deze mensen worden vaak de Atoomspionnen genoemd, en hun werk ging door tot in het begin van de Koude Oorlog. Er is veel onenigheid geweest over de precieze details van deze gevallen, hoewel een deel hiervan werd geregeld toen de transcripties van het VENONA Project openbaar werden gemaakt. Dit waren geheime berichten tussen Sovjetagenten en de Sovjetregering die werden ontdekt en ontcijferd. Sommige kwesties blijven echter onopgelost.

Enkele van de bekendste daarvan waren :

• Klaus Fuchs - Een fysicus die uit Duitsland was ontsnapt en met de Britten in Los Alamos werkte tijdens het Manhattan Project. Hij werd uiteindelijk ontdekt. Hij bekende, en werd veroordeeld tot gevangenisstraf in Groot-Brittannië. Later werd hij vrijgelaten en verhuisde hij naar Oost-Duitsland. Vanwege zijn nauwe banden met veel onderdelen van het project, en zijn grote technische kennis, wordt hij beschouwd als de meest waardevolle van de "Atoomspionnen" wat betreft de informatie die hij aan de Sovjet-Unie gaf over het Amerikaanse kernsplijtingsbomprogramma. Hij gaf ook vroege informatie over het Amerikaanse waterstofbomprogramma, maar aangezien hij er niet bij was toen het succesvolle Teller-Ulam ontwerp werd ontdekt, wordt zijn informatie hierover niet van veel waarde geacht.
• Theodore Hall - een jonge Amerikaanse natuurkundige in Los Alamos, wiens spionage pas zeer laat in de twintigste eeuw aan het licht kwam. Hij werd nooit gearresteerd vanwege zijn spionage, en heeft het nooit helemaal toegegeven.
• David Greenglass - een Amerikaanse machinearbeider bij het Los Alamos National Laboratory tijdens het Manhattan Project. Greenglass bekende dat hij tijdens de Tweede Wereldoorlog ruwe diagrammen van laboratoriumexperimenten aan de Sovjet-Unie heeft gegeven. Van sommige delen van zijn getuigenis tegen zijn zuster en zwager (de Rosenbergs, zie hieronder) wordt nu gedacht dat ze verzonnen zijn om te proberen zijn eigen vrouw uit de problemen te houden. Greenglass gaf spionage toe en kreeg een lange gevangenisstraf.
• George Koval - De in Amerika geboren zoon van een familie die uit Wit-Rusland kwam. Hij verhuisde naar de Sovjet-Unie waar hij bij het Rode Leger en de inlichtingendienst GRU ging. Hij vond zijn weg in het Amerikaanse leger, en werd een stralingsgezondheidsofficier. Hij kreeg informatie over de Urchin detonator die gebruikt werd op de plutoniumbom die gedropt werd op Nagasaki, Japan. Zijn werk was tot 2007 niet bekend in de Verenigde Staten, toen hij na zijn dood door Vladimir Poetin werd erkend als held van de Russische Federatie.
• Ethel en Julius Rosenberg - Amerikanen die betrokken zouden zijn geweest bij de coördinatie en rekrutering van een epizionagenetwerk waartoe ook David Greenglass behoorde. Hoewel de meeste geleerden geloven dat Julius waarschijnlijk betrokken was bij een of ander netwerk, blijft het een punt van discussie of Ethel al dan niet betrokken was of op de hoogte was van de activiteiten. Julius en Ethel weigerden te bekennen, en werden veroordeeld en geëxecuteerd in de Sing-Sing gevangenis.
• Harry Gold - Amerikaan, werkte voor Greenglass en Fuchs.

De Sovjet-Unie testte haar eerste atoombom in 1949. Er bestaat onenigheid over de vraag of deze spionage de Sovjet-Unie heeft geholpen sneller een atoombom te maken. Hoewel sommige van de gegeven inlichtingen, zoals die van Klaus Fuchs, waarschijnlijk zeer nuttig kunnen zijn geweest, heeft de manier waarop de verantwoordelijken van het Sovjet-bomproject de informatie daadwerkelijk gebruikten, latere geleerden ertoe gebracht te denken dat het proces van bommen maken in de Sovjet-Unie er niet veel door versneld werd. Volgens dit verslag werd de informatie vooral gebruikt als een "controle" van het werk van de eigen wetenschappers van de Sovjet-Unie, en werd er weinig van gedeeld met de Sovjet-wetenschappers omdat noch hun wetenschappers noch hun spionnen veel vertrouwen hadden. Uit latere studies is ook gebleken dat het grootste probleem bij de vroege ontwikkeling van de Sovjets niet problemen was bij het ontwerpen van de wapens, maar eerder bij het verkrijgen van de materialen.

Klaus Fuchs wordt beschouwd als de meest waardevolle van de atoomspionnen tijdens het Manhattan Project.


Een tekening van een kernwapenontwerp door David Greenglass, waarop te zien is wat hij de Rosenbergs zou hebben gegeven om aan de Sovjet-Unie te geven.

Israël

In 1986 gaf Mordechai Vanunu, die in een nucleaire faciliteit in Israël had gewerkt, informatie over Israëls kernwapenprogramma aan de Britse pers. Mensen hadden eerder gedacht dat Israël een geavanceerd en geheim kernwapenprogramma en -verzameling had, maar nu wisten ze het zeker. Israël heeft nooit gezegd dat het al dan niet een kernwapenprogramma heeft, en Vanunu werd gekidnapt en naar Israël gesmokkeld, waar hij werd veroordeeld wegens verraad en spionage.

Of Vanunu technisch betrokken was bij spionage is omstreden: Vanunu en zijn aanhangers zeggen dat hij een klokkenluider moet worden genoemd (iemand die iets geheims en illegaals aan het licht bracht), terwijl zijn tegenstanders vinden dat hij een verrader is en dat wat hij deed vijanden van Israël hielp. Nadat Vanunu Israël had verlaten, gaf hij zijn informatie niet meteen vrij. Hij reisde ongeveer een jaar voordat hij dat deed.

Volksrepubliek China

In een rapport van 1999 van de Select Committee on U.S. National Security and Military/Commercial Concerns with the People's Republic of China van het Huis van Afgevaardigden van de Verenigde Staten, voorgezeten door afgevaardigde Christopher Cox (het zogenaamde Cox Report), werd onthuld dat Amerikaanse veiligheidsagentschappen dachten dat er nucleaire spionage plaatsvond door de Volksrepubliek China (PRC) in Amerikaanse laboratoria voor het ontwerpen van kernwapens. In het rapport stond dat China sinds de jaren zeventig "geheime informatie had gestolen over alle meest geavanceerde thermonucleaire kernkoppen van de Verenigde Staten", waaronder het ontwerp van geavanceerde kernkoppen, de neutronenbom, en "wapencodes" die computersimulaties van kernproeven mogelijk maken (en China in staat stellen hun wapenontwikkeling te bevorderen zonder zelf proeven te doen). De Verenigde Staten waren hiervan blijkbaar pas in 1995 op de hoogte.

De in het rapport beschreven onderzoeken leidden uiteindelijk tot de arrestatie van Wen Ho Lee, een wetenschapper van Los Alamos, die er aanvankelijk van werd beschuldigd wapeninformatie aan China te hebben verstrekt. De zaak tegen Lee viel echter uiteindelijk in duigen en hij werd uiteindelijk alleen beschuldigd van mishandeling van gegevens. Andere mensen en groepen die werden gearresteerd of beboet waren wetenschapper Peter Lee (geen familie van Wen Ho Lee), die werd gearresteerd omdat hij onderzeese radargeheimen aan China zou hebben doorgespeeld, en Loral Space & Communications en Hughes Electronics, die China raketgeheimen hadden doorgespeeld. Er zijn geen andere arrestaties verricht in verband met de diefstal van de nucleaire ontwerpen.

Pakistan

In januari 2004 heeft Dr. Abdul Qadeer Khan, een Pakistaanse nucleaire wetenschapper, toegegeven dat hij beperkte kernwapentechnologie heeft verkocht aan Libië, Iran en Noord-Korea. Volgens zijn getuigenis en rapporten van inlichtingendiensten verkocht Khan ontwerpen voor centrifuges die worden gebruikt om uranium te verrijken en Chinese ontwerpen voor een kernkop, en verkocht hij centrifuges zelf aan deze drie landen. Khan zou eerder ontwerpen voor gascentrifuges hebben overgenomen van een uraniumverrijkingsbedrijf in Nederland (URENCO), dat hij gebruikte om Pakistan's eigen kernwapenprogramma op gang te helpen. Op 5 februari 2004 verklaarde de president van Pakistan, generaal Pervez Musharraf, dat hij Khan gratie had verleend. De Pakistaanse regering zegt dat zij geen rol heeft gespeeld in de spionage, maar weigert Khan uit te leveren voor verhoor door het Internationaal Agentschap voor Atoomenergie.