Tijm

Geschiedenis

De oude Egyptenaren gebruikten tijm voor het balsemen. De oude Grieken gebruikten tijm in hun baden en brandden het als wierook in hun tempels. Zij geloofden dat tijm een bron van moed was. Men denkt dat de verspreiding van tijm in Europa te danken is aan de Romeinen, die tijm gebruikten om hun kamers te zuiveren. In de Europese Middeleeuwen werd het kruid onder kussens gelegd. Dit werd gedaan om te helpen slapen en nachtmerries af te weren. (Huxley 1992). In deze periode gaven vrouwen ook vaak geschenken aan ridders en krijgers die tijmbladeren bevatten. Men geloofde dat het de drager moed zou geven. Tijm werd ook gebruikt als wierook en op doodskisten gelegd tijdens begrafenissen, omdat men veronderstelde dat het de doorgang naar het volgende leven verzekerde.

Teelt

Tijm wordt op grote schaal geteeld als kruid. Gewoonlijk wordt het geteeld om zijn sterke smaak, die te danken is aan zijn gehalte aan thymol.

Tijm houdt van een warme zonnige standplaats met goed doorlatende grond. Hij wordt in het voorjaar geplant en groeit later uit als een vaste plant. Hij kan worden vermeerderd door zaad, stekken of door delen van bewortelde delen van de plant. Hij verdraagt goed droogte.

Tijm behoudt zijn smaak bij het drogen beter dan veel andere kruiden.

Culinair gebruik

Tijm wordt veel gebruikt in de keuken. Tijm is een basisingrediënt in de Franse en Italiaanse keuken, en in de daarvan afgeleide keukens. Het wordt ook veel gebruikt in de Caribische keuken.

Tijm wordt vaak gebruikt om vlees, soepen en stoofschotels op smaak te brengen. Het heeft een bijzondere affiniteit met en wordt vaak gebruikt als primaire smaakmaker bij lamsvlees, tomaten en eieren.

Tijm heeft een uitgesproken smaak, maar overheerst niet en mengt goed met andere kruiden en specerijen. In de Franse keuken is tijm, samen met laurier en peterselie, een veelgebruikt bestanddeel van het bouquet garni en van de herbes de Provence. In sommige landen van het Midden-Oosten is tijm een essentieel ingrediënt van de specerij za'atar.

Tijm wordt zowel vers als gedroogd verkocht. De verse vorm is smaakvoller, maar ook minder handig; de bewaartijd is zelden langer dan een week. Verse tijm is seizoensgebonden, maar is vaak het hele jaar door verkrijgbaar. Verse tijm wordt meestal verkocht in bosjes takjes. Een takje is een enkel stengeltje dat van de plant is geknipt. Het bestaat uit een houtachtige stengel met gepaarde blaadjes of bloemtrosjes ("blaadjes") die ½ tot 1" uit elkaar staan. In een recept kan tijm per bosje (of fractie daarvan), per takje, of per eetlepel of theelepel worden afgemeten. Als het recept niet vermeldt vers of gedroogd, ga er dan van uit dat het vers betekent.

Tijm behoudt zijn smaak bij het drogen beter dan vele andere kruiden. Gedroogde tijm, en vooral tijm in poedervorm, neemt minder plaats in dan verse, zodat er minder van nodig is wanneer het in een recept wordt vervangen. Net als laurier geeft tijm zijn smaak traag vrij en wordt het dus meestal vroeg in het kookproces toegevoegd.

Medicinaal gebruik

De etherische olie van gewone tijm (Thymus vulgaris) bestaat voor 20-55% uit thymol. Thymol, een antisepticum, is het belangrijkste actieve ingrediënt in Listerine mondwater. Vóór de komst van moderne antibiotica werd het gebruikt om verbandmiddelen te behandelen. Het is ook effectief gebleken tegen de schimmel die vaak teennagels infecteert.

Een thee van het kruid in water kan worden gebruikt bij hoest en bronchitis. Medicinaal wordt tijm gebruikt bij infecties van de luchtwegen. Omdat het antiseptisch is, is tijm gekookt in water en afgekoeld zeer effectief tegen ontsteking van de keel. De ontsteking verdwijnt normaal in 2 - 5 dagen. Andere infecties en wonden kunnen met tijm worden besprenkeld.

In de traditionele Jamaicaanse bevallingspraktijk wordt tijmthee aan de moeder gegeven na de bevalling van de baby. Het oxytocine-achtige effect veroorzaakt samentrekkingen van de baarmoeder en een snellere bevalling van de placenta, maar dit zou volgens Sheila Kitzinger leiden tot een verhoogde prevalentie van achtergebleven placenta.

Belangrijke soorten

Thymus vulgaris (gewone tijm of tuintijm) is een veelgebruikt culinair kruid. Het heeft ook medicinale toepassingen. Tijm is een mediterrane vaste plant die het best gedijt op goed doorlatende grond en van volle zon houdt.

Thymus herba-barona (karwijtijm) wordt zowel als keukenkruid als bodembedekker gebruikt, en heeft een sterke karwijgeur als gevolg van de chemische stof carvon.

Thymus × citriodorus (citrustijm; hybride T. pulegioides × T. vulgaris) is ook een populair culinair kruid, met cultivars die zijn geselecteerd met aroma's van diverse citrusvruchten (citroentijm, enz.)

Thymus pseudolanuginosus (wollige tijm) is geen culinair kruid, maar wordt geteeld als bodembedekker.

Thymus serpyllum (wilde tijm) is een belangrijke nectarbronplant voor honingbijen. Alle tijmvariëteiten zijn nectarbronnen, maar wilde tijm komt voor in grote gebieden van droogte- en rotsachtige bodems in Zuid-Europa (Griekenland is vooral beroemd om zijn wilde tijmhoning) en Noord-Afrika, en ook in soortgelijke landschappen in de Berkshire Mountains en de Catskill Mountains in het noordoosten van de VS.

Cultivars

Er zijn een aantal verschillende cultivars van tijm met gevestigde of groeiende populariteit, waaronder:

• Citroen tijm - ruikt echt citroenachtig
• Variegated citroentijm-met tweekleurige blaadjes
• Sinaasappeltijm - een ongewoon laaggroeiende, bodembedekkende tijm die naar sinaasappel ruikt
• Kruiptijm - de laagst groeiende van de veelgebruikte thymen, goed voor looppaden
• Zilver tijm-wit/crème bonte
• Engelse tijm - de meest voorkomende
• Zomertijm - ongewoon sterke smaak

Andere bronnen

• Flora van China: Thymus
• Flora Europaea: Thymus
• Huxley, A., ed. (1992). New RHS Dictionary of Gardening. Macmillan.
• Rohde, E.S. (1920). Een tuin van kruiden.