Hersenvliezen

Lagen van het hersenvlies

Pia mater

De pia mater (of "pia") is de laag van het hersenvlies die het dichtst bij de hersenen en het ruggenmerg ligt. Het is een dunne, tere laag ("pia mater" betekent "tere moeder" in het Latijn). De pia mater kleeft zeer dicht aan zowel de hersenen als het ruggenmerg. De pia mater is gemaakt van cellen waar geen vocht doorheen kan. Hierdoor kan het hersenvocht de hersenen niet bereiken.

De kleinste bloedvaten, haarvaten genoemd, lopen door de pia mater en brengen de hersenen de dingen die ze nodig hebben, zoals bloed en zuurstof. De haarvaten van de pia mater vormen ook een belangrijk deel van de bloed-hersenbarrière. Dit is het "beveiligingssysteem" van de hersenen. Het regelt wat de bloedbaan mag verlaten en in de zenuwcellen van de hersenen mag komen, en wat niet.

De haarvaten van de pia zijn bekleed met cellen die dicht op elkaar zitten. Alleen bepaalde dingen kunnen door deze cellen heen en de hersenen bereiken. Hierdoor kunnen bacteriën en sommige giftige stoffen niet in de hersenen komen. Het laat ook de dingen binnen die de hersenen nodig hebben om te overleven, zoals glucose (suiker), water en witte bloedcellen (die infecties bestrijden).

Arachnoid mater

De arachnoid mater is de middelste laag van de hersenvliezen. Het is een dun, doorzichtig membraan dat losjes over de pia mater past. Hierdoor blijft er tussen deze twee lagen een ruimte over die de "subarachnoïdale ruimte" wordt genoemd. ("Subarachnoïdale ruimte" betekent "de ruimte onder het arachnoïd") Door de subarachnoïdale ruimte stroomt cerebrospinaal vocht.

Een van de belangrijkste taken van de arachnoïdlaag is het beschermen van de hersenen. Net als de pia mater is de arachnoid mater gemaakt van cellen waar geen vloeistof doorheen kan komen. Omdat vocht door geen van beide lagen heen kan, blijft het hersenvocht in de subarachnoïdale ruimte en lekt het er niet uit. Het hebben van deze laag vloeistof helpt de hersenen te beschermen, zoals een airbag in een auto. Zonder dit kussen zouden de hersenen bij elke hoofdbeweging tegen de binnenkant van de schedel stoten en gewond raken.

De arachnoid mater heeft ook een belangrijke taak in de bloed-hersenbarrière. Door de dura mater, de laatste laag van het hersenvlies, stroomt bloed. Het spinvlies zorgt ervoor dat het bloed niet in het hersenvocht terechtkomt. Dat is belangrijk, want als er bloed door het hersenvlies in het hersenvocht terechtkomt, kunnen de hersenen en het ruggenmerg geïrriteerd en geïnfecteerd raken. Net als alle delen van het lichaam heeft het spinvlies bloed en zuurstof nodig om te overleven. Kleine bloedvaten brengen deze dingen naar de arachnoïdlaag. De spinvlieslaag verhindert echter dat het bloed naar het hersenvocht kan stromen.

De arachnoïdale mater zit vast aan de laatste laag van de hersenvliezen: de dura mater.

Dura mater

De dura mater (of "dura") is de laag van de hersenvliezen die het verst van de hersenen en het ruggenmerg ligt. Het is een dikke, beschermende laag. ("Dura mater" betekent "taaie moeder" in het Latijn.) De dura beschermt de hersenen tegen schaven en verwondingen door de schedel, die zeer ruw is.

De dura mater heeft de grootste bloedvaten van alle drie de lagen van de hersenvliezen. De aders in de dura voeren bloed van de hersenen naar het hart nadat de hersenen de zuurstof in het bloed hebben verbruikt. De slagaders in de dura transporteren zuurstofrijk bloed vanuit het hart. Deze slagaders splitsen zich in de haarvaten in de pia mater.

De dura vouwt zich ook op vier verschillende plaatsen in de hersenen om delen van de hersenen, waaronder de twee hersenhelften, van elkaar te scheiden.

Mnemonisch

Sommige medici gebruiken een geheugensteuntje om de lagen in het hersenvlies te onthouden en in welke volgorde ze zitten. Het geheugensteuntje is: "De hersenvliezen PAD de hersenen":

• Pia mater: het dichtst bij de hersenen en het ruggenmerg
• Arachnoid mater: middelste laag
• Dura mater: het verst van de hersenen en het ruggenmerg

Bij autopsie is de beschermende dura van de wervelkolom afgesneden, en is de doorzichtige arachnoïdlaag te zien die het ruggenmerg bedekt en beschermt


Bij autopsie, is de beschermende dura mater teruggepeld

Problemen met de hersenvliezen

Omdat de hersenvliezen veel belangrijke dingen doen voor het centrale zenuwstelsel, kunnen problemen met de hersenvliezen erg gevaarlijk zijn. De meest voorkomende problemen met de hersenvliezen worden veroorzaakt door infecties of bloedingen in de hersenvliezen.

Bloedingsproblemen

Wanneer bloedvaten in de hersenvliezen breken of gewond raken, veroorzaken die bloedvaten een bloeding in de hersenvliezen. Een bloeding in het hersenvlies is een type beroerte dat een hemorragisch herseninfarct wordt genoemd. ("Hemorragisch" betekent "veroorzaakt door een gevaarlijke bloeding (bloeding)"). Een bloeding in het hersenvlies is zeer gevaarlijk, want als zich voldoende bloed ophoopt, kan het bloed de hersenen samenknijpen of verpletteren.

Infecties

De bloed-hersenbarrière in de bloedvaten van het hersenvlies beschermt de hersenen tegen de meeste ziekteverwekkers (dingen die een infectie veroorzaken). Hierdoor komen infecties in de hersenen niet vaak voor. Dit is belangrijk, omdat antilichamen - die het immuunsysteem van het lichaam aanmaakt om infecties te bestrijden - niet langs de bloed-hersenbarrière in de hersenen kunnen komen. Dat geldt ook voor de meeste antibiotica. Dit betekent dat wanneer iemand een herseninfectie krijgt, het lichaam de infectie meestal niet zelf kan bestrijden, en dat de meeste medicijnen die artsen gebruiken om infecties te doden, niet in de hersenen kunnen komen om de ziekteverwekkers te doden.

Sommige virussen, bacteriën en andere ziektekiemen zijn echter in staat door de bloed-hersenbarrière heen te dringen en infecties te veroorzaken. Voorbeelden van deze infecties zijn:

• Meningitis
• Het poliovirus
• West Nijl virus
• Ziekte van Lyme
• Syfilis
• Afrikaanse trypanosomiasis (Afrikaanse slaapziekte)

Verwante pagina's

• Bloed-hersenbarrière
• Brein