Monarchie | soort regering waarbij een monarch, een soort erfelijke heerser

Geschiedenis

Monarchie is een van de oudste regeringsvormen. De meeste historici zijn het erover eens dat de eerste monarchieën stammen of kleine groepen mensen waren die besloten een oorlogshoofd of andere leider hun ambt te laten doorgeven aan hun kinderen. Zo ontstond een dynastie. In de loop der tijd werden de regels om te bepalen wie de volgende monarch werd ingewikkelder. Het eerstgeboorterecht is gebruikelijk. De oudste zoon of, in sommige landen, dochter wordt de volgende vorst als de oude sterft. Akkad en Sumerië waren de eerste geregistreerde monarchieën.

Koningen en andere soorten monarchen regeren al vele duizenden jaren; vele koningen worden bijvoorbeeld genoemd in de Bijbel en in oude historische verslagen. Drie van de oudste landen met vorsten die nog steeds regeren zijn het Verenigd Koninkrijk, dat al bijna 1000 jaar dezelfde Britse koninklijke familie heeft, Denemarken, waar de koninklijke lijn al bijna 1200 jaar ononderbroken is, en Japan, dat een lijn van keizers heeft die nog verder teruggaat.

Veel monarchen vervullen tegenwoordig vooral de ceremoniële taken van een staatshoofd, terwijl het hoofd van de regering, dat meestal wordt gekozen, wetten aanneemt en handhaaft. Hij is ook zeer belangrijk in andere delen van het land.

 
Het officiële portret van Lodewijk XIV van Frankrijk. Hyacinthe Rigaud schilderde het rond het jaar 1700. Het toont Lodewijk met alle tekenen van macht. Hij was koning van Frankrijk bij de gratie Gods. Verschillende absolute vorsten lieten zich portretteren zoals dit schilderij.  

Soorten monarchale machten

Absolute monarchie

In een absolute monarchie is de monarch de enige bron van alle wetten. De monarch heeft de volledige macht om elke wet te maken, gewoon door erover te beslissen. Geen enkele andere instelling in het land kan wetten maken die de monarch raken, tenzij de monarch besluit dat toe te staan. Soms is de vorst ook het hoofd van de staatsgodsdienst en maakt hij ook religieuze wetten. Alle grond en eigendommen in het land kunnen te allen tijde en om welke reden dan ook door de vorst worden afgenomen of weggegeven. Het leger en de marine staan onder de persoonlijke controle van de vorst en kunnen te allen tijde voor elk doel worden ingezet. De vorst kan ook kiezen wie de volgende vorst wordt en kan de regels te allen tijde wijzigen. Er is meestal geen gekozen regering of parlement, en als er een is, heeft die geen echte macht. Dit soort regering is tegenwoordig zeer zeldzaam. Het volk heeft er niet veel macht.

Landen die een voorbeeld zijn van een absolute monarchie zijn Vaticaanstad, Brunei, Qatar, Saoedi-Arabië, Oman en Swaziland.

Constitutionele monarchie

Een constitutionele monarchie is een regeringsvorm die meestal een democratie is en een grondwet heeft, met de monarch als staatshoofd. Ofwel moet de monarch zich aan de wetten houden zoals iedereen, ofwel zijn er speciale wetten die zeggen wat de monarch wel en niet mag doen. De monarch kan meestal niet zelf zijn speciale wetten bepalen. Er kunnen bijvoorbeeld wetten zijn over met wie de kinderen van de vorst mogen trouwen, die worden aangenomen door het parlement. In Nederland bijvoorbeeld kan een lid van de koninklijke familie die trouwt zonder toestemming van het parlement, zelf geen koning of koningin worden. Het leger en de marine mogen een eed afleggen aan de monarch, maar de echte controle wordt gegeven aan de gekozen regering. Er zijn wetten over eigendom en de volgorde van opvolging (wie wordt de volgende monarch) die alleen door de gekozen regering kunnen worden gewijzigd. Gewoonlijk moet de monarch de wetten ondertekenen, maar hij is verplicht de wil van de gekozen regering te volgen.

Een constitutionele monarchie heeft meestal scheiding der machten, en de monarch heeft vaak alleen ceremoniële taken, zoals het land vertegenwoordigen op reis of optreden als symbool voor het hele land (niet voor een bepaalde politieke partij). Constitutionele monarchen stemmen meestal niet, ook al is dat wettelijk toegestaan. Stemmen zou betekenen dat zij een kant kiezen in politieke discussies en dan niet kunnen beweren dat zij iedereen in het land vertegenwoordigen. Sommige constitutionele monarchieën geven de monarch de bevoegdheid om wetten te verbieden, maar in de meeste landen waar dit het geval is, wordt deze bevoegdheid zeer zelden gebruikt. In landen waar de monarch regeringen kan ontslaan of benoemen, gebeurt dit meestal alleen om ervoor te zorgen dat het democratische proces wordt gerespecteerd, zonder partij te kiezen in de politiek. Benoemingen in openbare ambten door constitutionele vorsten worden doorgaans vooraf goedgekeurd door de democratisch gekozen regering.

Voorbeelden van constitutionele monarchieën zijn het Verenigd Koninkrijk, de meeste leden van het Gemenebest van Naties, Australië, Nederland, Noorwegen, Denemarken, Zweden, België, Japan en Spanje. Thailand heeft een monarch die soms deelneemt aan de politiek om de regering te beïnvloeden, in tegenstelling tot andere constitutionele monarchieën, maar hij is nog steeds onderworpen aan de wet.

 
Koning Abdullah II van Jordanië, die sinds 1999 staatshoofd is.  


Koningin Elizabeth II van de Commonwealth-rijken, een constitutionele monarch  


Koning Fahd van Saoedi-Arabië, een absolute monarch  

Successie

Tegenwoordig zijn er drie basisvormen om een nieuwe monarch te kiezen, na de dood van de oude; of omdat de oude monarch de macht heeft verlaten:

• Er is een volgorde van opvolging. Gewoonlijk wordt iemand uit dezelfde familie de nieuwe vorst.
• Een aantal mensen kiest de nieuwe monarch
• De oude monarch heeft iemand benoemd die de volgende monarch zal worden

Van deze drie komt de volgorde van opvolging het meest voor. Landen waar de monarchen worden gekozen zijn onder meer Maleisië, Samoa, Cambodja, de Verenigde Arabische Emiraten, Andorra en Vaticaanstad.

 

Gerelateerde pagina's

• Staatshoofd
• Erfelijke monarchie