Verticale transmissie
Verticale overdracht (ook wel overdracht van moeder op kind of MTCT genoemd) betekent dat een infectie tijdens de zwangerschap of bevalling van de moeder op de foetus wordt overgedragen. Verticaal overgedragen infecties worden meestal veroorzaakt door bacteriën of virussen.
Als de baby de infectie nog steeds heeft nadat hij of zij is geboren, kan de infectie een aangeboren infectie worden genoemd.
Voorbeelden
Hier zijn enkele voorbeelden van infecties die verticaal kunnen worden overgedragen.
Seksueel overdraagbare aandoeningen
Veel (maar niet alle) seksueel overdraagbare aandoeningen (soa) kunnen verticaal worden overgedragen. Soa's die van moeder op foetus kunnen worden overgedragen zijn onder meer:
- HIV (het virus dat AIDS veroorzaakt)
- Syfilis
- Syfilis kan miskramen, doodgeboorten, kindersterfte en problemen met veel verschillende organen veroorzaken bij kinderen die het wel overleven.
- Chlamydia
- Als het niet wordt behandeld, kan chlamydia leiden tot vroeggeboorte, laag geboortegewicht en infecties in de longen en ogen van de baby.
- Herpes simplex virus
- Dit virus wordt gemakkelijk verspreid als de moeder laat in haar zwangerschap voor het eerst wordt besmet, of als ze tijdens de bevalling herpesblaren op haar geslachtsdelen heeft.
- Gonorroe
- Indien onbehandeld, kan gonorroe een miskraam, vroeggeboorte, infecties in het vocht dat de foetus in de baarmoeder omgeeft en ernstige ooginfecties na de geboorte van de baby veroorzaken.
- Humaan papillomavirus (HPV)
- HPV is het meest waarschijnlijk verspreid tijdens de bevalling als de moeder genitale wratten heeft tijdens de bevalling.
Hepatitis
Bijna elk type hepatitis kan verticaal worden overgedragen. Hepatitis C, D en E kunnen worden verspreid tijdens de zwangerschap of de bevalling.
Hepatitis B kan niet worden verspreid tijdens de zwangerschap. Het kan echter tijdens de bevalling worden verspreid als het kind het bloed of andere lichaamsvloeistoffen van de moeder aanraakt.
Groep B streptokokken infectie
In ontwikkelde landen is Groep B streptokokkeninfectie de meest voorkomende oorzaak van bacteriële infecties bij pasgeborenen. Het kan infecties veroorzaken die zeer gevaarlijk zijn voor pasgeborenen, zoals meningitis, bloedvergiftiging en longontsteking. Deze infecties kunnen een pasgeborene doden of ernstige gezondheidsproblemen op lange termijn veroorzaken.
Andere voorbeelden
- Toxoplasmose
- Deze ziekte wordt veroorzaakt door een parasiet. Het kan miskramen en doodgeboorte veroorzaken. Bij pasgeborenen kan het een verstandelijke beperking en problemen met het centrale zenuwstelsel veroorzaken.
- Waterpokken
- Vooral als de moeder waterpokken krijgt in de eerste 7 maanden van haar zwangerschap, kunnen waterpokken geboorteafwijkingen veroorzaken.
- Mazelen
- Rubella (Duitse mazelen)
- Vooral als de moeder vroeg in de zwangerschap rodehond krijgt, kan rodehond doofheid, hartproblemen, verstandelijke beperking en vele andere problemen bij de baby veroorzaken.
- Listeriose
- Deze infectie wordt meestal verspreid door besmet voedsel en zuivelproducten. Ze kan een miskraam, doodgeboorte, vroeggeboorte en infecties van het centrale zenuwstelsel bij pasgeborenen veroorzaken.
- Dengue koorts
- Zika koorts
- Wetenschappers denken dat Zika koorts microcefalie (een kleiner hoofd dan normaal) veroorzaakt bij pasgeborenen
Een kind met huidproblemen veroorzaakt door congenitale rubella
Een baby met microcefalie (links) vergeleken met een baby met een typische hoofdomtrek. Zika koorts lijkt microcefalie te veroorzaken bij foetussen
Hoe deze infecties zich verspreiden
Er zijn twee belangrijke manieren waarop infecties tijdens de zwangerschap of bevalling kunnen worden verspreid.
Door de placenta
De placenta omringt en beschermt de foetus tijdens de zwangerschap. Ze voorkomt dat het bloed van de moeder zich vermengt met dat van de foetus. Sommige infecties kunnen echter de placenta passeren en de foetus infecteren. Dit wordt perinatale infectie genoemd.
Deze infecties zijn bijzonder gevaarlijk omdat zij de foetus aantasten terwijl deze nog in ontwikkeling is. Daarom zijn veel verticaal overdraagbare infecties het gevaarlijkst voor de foetus in het begin van de zwangerschap. Alle belangrijke organen van de foetus beginnen te groeien tegen de tijd dat de foetus negen weken oud is, en ze groeien het meest vroeg in de zwangerschap. Als de foetus een infectie krijgt terwijl belangrijke delen van zijn lichaam in ontwikkeling zijn, kan de infectie problemen veroorzaken in de manier waarop die delen van het lichaam groeien.
Deze infecties zijn ook gevaarlijk omdat een foetus geen eigen immuunsysteem heeft. Hij is afhankelijk van het immuunsysteem van zijn moeder. Als de moeder een onbehandelde infectie heeft en haar immuunsysteem de infectie niet kan bestrijden, kan de foetus de infectie ook niet bestrijden.
Tijdens de bevalling
Tijdens de zwangerschap beschermt de placenta de foetus tegen het bloed van de moeder. Tijdens de bevalling blijft de placenta echter in de baarmoeder terwijl de baby door het geboortekanaal reist. Tijdens de geboorte komen het bloed en andere lichaamsvloeistoffen van de moeder op de baby en raakt de baby ook de geslachtsorganen van de moeder aan. Hierdoor kunnen infecties die in het bloed, in lichaamsvloeistoffen of in zweren op de genitaliën van de moeder zitten, de baby besmetten.
Infecties zijn meestal gevaarlijker voor pasgeborenen en zuigelingen dan voor volwassenen. Dat komt doordat het ongeveer zes maanden duurt voordat het immuunsysteem van een zuigeling zich volledig heeft ontwikkeld. Totdat het immuunsysteem van de zuigeling volledig is ontwikkeld, kan het infecties niet zo goed bestrijden als een volwassene.
Soms kan een medische behandeling, zoals antibiotica, voorkomen dat een baby infecties krijgt die zich tijdens de bevalling verspreiden.
Schema van de placenta
Preventie
Sommige verticaal overdraagbare infecties kunnen worden voorkomen als de moeder zich laat vaccineren voordat zij zwanger wordt. Deze infecties omvatten HPV, waterpokken, mazelen en rodehond. Maar terwijl deze vaccins in ontwikkelde landen gebruikelijk zijn, hebben veel mensen in ontwikkelingslanden geen goede medische zorg en kunnen zij geen vaccins krijgen.
Andere verticaal overdraagbare infecties, zoals syfilis, kunnen worden genezen met antibiotica voordat de moeder zwanger wordt.
Seksueel overdraagbare aandoeningen kunnen vaak worden voorkomen door veiliger seks te hebben.
De Amerikaanse Centers for Disease Control and Prevention (CDC) stelt deze manieren voor om verticaal overdraagbare infecties te voorkomen:
- Voordat een vrouw zwanger wordt, moet zij zich laten testen op chlamydia, gonorroe, HIV en andere seksueel overdraagbare aandoeningen.
- De arts van een vrouw moet haar leren hoe ze veilig kan eten om listeriose of toxoplasmose te voorkomen.
- Om toxoplasmose te voorkomen, mogen zwangere vrouwen geen kattenbakken schoonmaken en moeten ze handschoenen dragen bij het tuinieren (de parasiet die toxoplasmose veroorzaakt, kan via kattenuitwerpselen worden verspreid).
De Wereldgezondheidsorganisatie zegt dat moeders met HIV het risico op verticaal overgedragen HIV voor hun baby tot 2% kunnen verlagen als:
- De moeder neemt HIV-medicijnen tijdens de zwangerschap
- Het kind krijgt HIV-medicijnen gedurende 4-6 weken na de geboorte.
- De moeder geeft haar baby geen borstvoeding (HIV kan zich via moedermelk verspreiden).
Vaccinatie kan veel verticaal overdraagbare infecties voorkomen. Deze vrouw wordt gevaccineerd voor rodehond (Brazilië, 2008)
