Franz Liszt

Beginjaren

Liszts vader was een ambtenaar die werkte voor Prins Nikolaus Esterházy, dezelfde adellijke familie die de componist Joseph Haydn in dienst had. Toen hij zeven was begon zijn vader hem piano te leren spelen. Hij was een wonderkind, en binnen een jaar of twee speelde hij al in concerten. Hij was zo veelbelovend dat enkele rijke Hongaren zeiden dat zij zijn muziekopleiding zouden betalen.

In 1821 verhuisde zijn familie naar Wenen. Hij kreeg pianoles van Czerny en compositieles van Salieri. Hij werd al snel beroemd, hoewel hij nog een jonge jongen was, en hij ontmoette beroemde musici als Beethoven en Schubert. Beethoven zou hem op het voorhoofd hebben gekust.

In 1823 verhuisde zijn familie opnieuw, ditmaal naar Parijs. Hij wilde naar het Conservatorium om muziek te studeren, maar Luigi Cherubini liet hem niet toe omdat hij een buitenlander was (d.w.z. niet Frans). Dus studeerde hij privé muziektheorie bij Reicha en compositie bij Paer. Al snel werd hij gevraagd om overal in Parijs piano te spelen. Hij reisde naar Londen. Bij zijn tweede bezoek daar in 1825 speelde hij voor Koning George IV in Windsor.

Liszt bleef reizen naar andere landen. Na de dood van zijn vader werd hij pianoleraar in Parijs. Hij werd verliefd op een van zijn leerlingen. Het was de eerste van vele liefdesaffaires die hij had met verschillende vrouwen. Hij las veel boeken om te proberen zichzelf goed op te voeden. Hij ontmoette Berlioz en hij hield erg van de muziek van Berlioz. In 1831 ontmoette hij de violist Niccolò Paganini en hij was verbaasd over diens virtuoze spel. Liszt zou voor de piano gaan doen wat Paganini voor de viool had gedaan. Beide mannen werden door cartoonisten getekend als duivelse karakters. Beide mannen schreven muziek die ongelooflijk moeilijk was voor hun instrumenten.

Al snel ontmoette Liszt een Gravin genaamd Marie d'Agoult. Hij begon een verhouding met haar te krijgen. De Gravin verliet haar man en ging bij Liszt in Genève wonen. Ze leefden enkele jaren samen en kregen drie kinderen. Toen Liszt veel van zijn geld weggaf om een monument voor Beethoven in Bonn te helpen bekostigen moest hij weer geld verdienen door op tournee te gaan, dus verliet de gravin hem. Hij zag haar en de kinderen nog een paar jaar lang elke zomer, maar uiteindelijk gingen ze volledig uit elkaar.

Latere jaren

Liszt verbleef acht jaar in Rome. Hij schreef veel religieuze muziek en nam ordes aan in de katholieke kerk. Zijn dochter Cosima, die getrouwd was met de beroemde dirigent Hans von Bülow, verliet haar man en ging samenwonen met Wagner. Zij kregen samen twee kinderen. Liszt en Wagner hadden hierover vele jaren ruzie.

Liszt bracht het grootste deel van zijn laatste jaren door, heen en weer reizend tussen drie steden: Rome, Weimar en Boedapest. Hij noemde dit zijn "vie trifurquée" (drievorkig leven). Hij overleed in Bayreuth op 31 juli 1886.

Zijn persoonlijkheid

Liszt had een zeer sterke persoonlijkheid die invloed had op iedereen die hij ontmoette. Wanneer hij piano speelde tijdens concerten was hij een groot showman. Mensen maakten karikaturen van hem terwijl hij piano speelde met zijn wilde haardos. Hij kon heel beleefd zijn en wist hoe hij met de aristocratie moest omgaan. Hij kon zeer genereus zijn, gaf zowel geld als tijd aan andere musici en gaf lof waar het verdiend was. Hij was een krachtig, uniek personage en een van de belangrijkste romantische componisten van zijn tijd. Hij is vooral bekend om zijn duizelingwekkende virtuoze pianowerk.

Samenstellingen

De meeste van Liszts composities waren voor piano. Hij schreef één pianosonate. Deze staat in B mineur. De vorm is heel anders dan de sonates van componisten als Beethoven. Het is een zeer Romantisch werk, maar het vertelt geen verhaal zoals veel Romantische stukken doen. Zijn pianowerken zijn meestal kortere stukken die vrij van vorm zijn. Hij nam vaak een thema en transformeerde het (veranderde het geleidelijk). Hij schreef studies die veel meer zijn dan alleen stukken om iemands pianotechniek te verbeteren. Een collectie heet Transcendentale Studies. In Zwitserland schreef hij Années de pèlerinage (Jaren van omzwervingen), een verzameling stukken waaraan hij later titels gaf. Liszt verkende alle mogelijke klanken die de piano kon maken (het was nog een vrij nieuw instrument). Soms liet hij het klinken als een orkest. Sommige van zijn laatste pianowerken zijn veel eenvoudiger te spelen, hoewel de akkoorden voor zijn tijd zeer modern zouden hebben geklonken. Ze lijken op de impressionistische muziek van Debussy.

Niet alle pianostukken van Liszt waren originele composities: hij maakte ook arrangementen of transcripties. Het lijkt ons nu een vreemd idee om iemand anders' symfonie te nemen en die te arrangeren voor piano. Dit is wat Liszt vaak deed. Hij nam symfonieën van Beethoven of liederen van Schubert en veranderde ze zo dat ze op de piano konden worden gespeeld. Veel mensen hadden niet de mogelijkheid om vaak naar concerten te luisteren, en ze hadden al helemaal geen radio's of CD's, dus maakte Liszt deze werken bekender, en hielp hij ze om een groter publiek te bereiken. Hij maakte vaak moeilijke transcripties, wat betekende dat hij de stukken veranderde en ornamentele noten toevoegde, waardoor hij van een oud stuk een nieuw stuk maakte.

Liszts orkestmuziek is ook heel belangrijk. Hij schreef symfonische gedichten: stukken die een verhaal vertellen of iets beschrijven. De bekendste daarvan heet Les préludes. Hij schreef ook twee pianoconcerten.

Hij schreef veel kerkmuziek. Kerkmuziek was in die tijd vaak nogal sentimenteel, maar Liszt probeerde met zijn werken de mensen religieuze devotie te laten voelen.

Conclusie

In veel opzichten was Liszt typisch voor de Romantische kunstenaar. Hij was altijd op zoek naar een spirituele betekenis van het leven. Hij droeg een wandelstok met de hoofden van de heilige Franciscus van Assisi en Gretchen en Mephistopheles, personages uit Goethe's Faust. Hij was een 19e-eeuws musicus, maar door zijn denken en zijn muziek keek hij vooruit naar de 20e eeuw.