Impressionisme | schilderstijl die eind 19e eeuw in Frankrijk begon

Geschiedenis

In de 19e eeuw leerden de meeste kunstenaars schilderen door naar een kunstschool of academie te gaan. De academies waren zeer streng over de manier waarop jonge kunstenaars leerden schilderen. De populaire schilderstijl werd het classicisme genoemd. Klassieke schilderijen werden altijd in een atelier gemaakt. Ze toonden vaak verhalen uit de mythologie. Een kunstenaar bereidde een schilderij voor door veel te tekenen. De schilderijen waren zeer vlot en zorgvuldig geschilderd.

Tegelijkertijd waren er verschillende schilders die graag het Franse landschap en de dorpsbewoners op een realistische manier schilderden, anders dan het classicisme. Zij maakten vaak kleine snelle schilderijen buiten, om ze vervolgens in het atelier af te maken. Tot deze kunstenaars behoorden Gustave Courbet en Jean-Baptiste Corot. Edgar Degas schreef in 1883: "Er is één meester, Corot. In vergelijking daarmee zijn wij niets, niets". Een groep jonge schilders die het werk van deze kunstenaars bewonderde, raakte bevriend en begon samen te schilderen. Deze kunstenaars waren Claude Monet, Pierre-Auguste Renoir, Alfred Sisley, Frédéric Bazille, Camille Pissarro, Paul Cézanne en Armand Guillaumin.

Elk jaar hield de academie in Parijs een grote tentoonstelling, de Salon de Paris. In 1863 voerde een kunstenaar, Edouard Manet, een schilderij in dat Lunch op het gras heette ("Le déjeuner sur l'herbe"). De jury van de Salon weigerde dit werk in de galerie op te hangen omdat het een naakte vrouw toonde die op het gras zat met twee mannen in kleren. Als het schilderij over de Griekse mythologie zou gaan, zou dit geen probleem zijn, maar deze mannen droegen gewone pakken en de jurk en hoed van de vrouw lagen op het gras. Misschien was zij wel een prostituee! De rechters vonden het schilderij onfatsoenlijk (zeer onbeleefd). Monet en zijn vrienden werden ook afgewezen. Ze waren boos en kwamen bijeen met Manet om dit te bespreken. Keizer Napoleon III gaf toestemming voor een andere tentoonstelling, de Salon des Refusés, waar alle "geweigerde" schilderijen werden getoond. Veel mensen gingen naar deze tentoonstelling en ontdekten al snel dat er een nieuwe "stroming" in de kunst was, heel anders dan de stijl die zij gewend waren.

In 1872 richtten Monet en zijn vrienden een vereniging op, de "Coöperatieve en Anonieme Vereniging van Schilders, Beeldhouwers en Graveerders". Ze begonnen hun eigen kunsttentoonstelling te organiseren. In 1874 hielden dertig kunstenaars hun eerste tentoonstelling. De criticus Louis Leroy stak de draak met hun werk en schreef een artikel met de titel De tentoonstelling van de impressionisten. Het publiek dat naar de tentoonstelling kwam, begon deze naam ook te gebruiken. De schilders zelf begonnen al snel de naam "impressionisten" te gebruiken en sindsdien worden ze zo genoemd. Tussen 1874 en 1886 hadden zij acht tentoonstellingen. Ze betaalden een handelaar genaamd Paul Durand-Ruel om tentoonstellingen te organiseren, en hij regelde tentoonstellingen in Londen en New York. Beetje bij beetje werden hun schilderijen populair. Sommige impressionisten, Monet en Renoir, werden oud en beroemd, maar anderen stierven zeer arm. Tot de belangrijkste kunstenaars die "impressionisten" worden genoemd, behoren Claude Monet, Auguste Renoir, Paul Cézanne, Camille Pissarro, Alfred Sisley, Edgar Degas, Berthe Morisot, Armand Guillaumin, Mary Cassatt, Gustave Caillebotte en Frederic Bazille.

Veel kunstenaars werkten korte tijd samen met de impressionisten, maar begonnen daarna nieuwe ideeën uit te proberen. Deze kunstenaars schilderden allemaal op verschillende manieren, maar worden samen de Post-Impressionisten genoemd. Onder hen bevinden zich Georges Seurat, Paul Cézanne, Paul Gauguin, Henri de Toulouse-Lautrec en Vincent van Gogh.

Terwijl de Franse impressionisten in Frankrijk aan het werk waren, begonnen ook schilders in andere landen buiten te schilderen in een bredere stijl. Uiteindelijk verspreidde de impressionistische stijl zich naar vele landen in Europa, naar Noord-Amerika en Australië. Sommige kunstenaars bleven tot in de 20e eeuw in de impressionistische stijl schilderen.

 
Corot, Italiaans landschap. De schilderijen van Corot beïnvloedden de impressionisten.  


Manet, Lunch op het gras ("Le déjeuner sur l'herbe")  

Onderwerp en stijl

Impressionisme en fotografie

Vóór de tijd van de impressionisten werkten veel kunstenaars met het schilderen van portretten. Vóór de uitvinding van de camera waren geschilderde portretten de belangrijkste manier om iemands "uiterlijk" (hoe hij eruitzag) vast te leggen. Maar tegen de tijd dat de impressionisten begonnen te schilderen, waren er veel fotografen die studio's hadden waar mensen naartoe konden gaan om gefotografeerd te worden. Toen de camera's beter werden, begonnen fotografen buiten "snapshots" te maken van landschappen en mensen.

De fotografie had twee gevolgen voor de schilders. Ten eerste werd het voor hen veel moeilijker om te leven van het schilderen van portretten. Veel kunstenaars werden erg arm. Ten tweede heeft het door een camera genomen beeld vaak interessante hoeken en standpunten die gewoonlijk niet door kunstenaars worden geschilderd. Impressionistische schilders konden leren van foto's. Veel impressionistische schilderijen geven de kijker het gevoel alsof hij er zelf bij was, kijkend naar het tafereel door de ogen van de kunstenaar.

Onderwerpen

Impressionistische schilders schilderden niet vanuit hun verbeelding, vanuit de literatuur, geschiedenis of mythologie zoals de meeste andere schilders van de 19e eeuw. Zij schilderden wat zij zagen in de wereld om hen heen: de stad waar zij woonden, het landschap waar zij op vakantie gingen, hun familie, hun vrienden, hun atelier en de dingen die zich rondom hun huis bevonden. Soms kregen zij een opdracht om een portret van iemand te schilderen.

Impressionistische schilders schilderden graag "gewone" dingen die deel uitmaakten van het dagelijks leven. Zij schilderden vrouwen die de was doen en strijken, balletdansers die oefeningen doen, paarden die zich klaarmaken voor een race en een saaie serveerster die een klant bedient. Vóór de impressionisten had niemand ooit gedacht dat deze onderwerpen interessant genoeg waren om te schilderen.

Hoewel veel impressionisten mensen schilderden, wordt aan hen vooral gedacht vanwege hun landschapsschilderkunst. Impressionistische schilders waren niet tevreden met het maken van enkele tekeningen of snel geschilderde schetsen in de buitenlucht om vervolgens in het atelier grootse schilderijen te maken. Impressionistische schilders waren niet tevreden met het schilderen van de vorm van het land, de gebouwen en de bomen. Zij wilden het licht en het weer vastleggen.

Techniek

De impressionistische schilders zochten naar een "techniek" (een manier om iets te doen) om landschappen te schilderen die het licht en het weer lieten zien. Het licht en het weer veranderen voortdurend. Het licht van de zon op het landschap verandert elke minuut als de aarde draait. Impressionistische schilders keken naar het werk van eerdere Franse kunstenaars zoals Camille Corot en Gustave Courbet. Courbet nam zijn verf vaak mee naar buiten en maakte snelle gekleurde schetsen die hij vervolgens kon gebruiken om in zijn atelier grote schilderijen te maken. De impressionistische schilders waren meer geïnteresseerd in de schetsen dan in de voltooide schilderijen.

Een andere kunstenaar, Eugene Boudin, zat op het strand van Deauville met zijn olieverf en maakte snelle schilderijen van de mensen die op vakantie waren. Zij kochten zijn schilderijen soms als souvenir.

Claude Monet ontmoette Boudin en leerde dat de enige manier om te "vangen" hoe een landschap er op een bepaald moment uitzag, was om kleine schilderijen te maken, heel snel en zonder de moeite te nemen om de verf te mengen tot mooie egale kleuren. Impressionistische schilders gebruikten grote penseelstreken van verschillende felle kleuren en lieten die op het doek mengen, in plaats van ze eerst zorgvuldig op een palet te mengen. Door op deze manier te schilderen, zonder zich te bekommeren om de details, gaven de impressionisten een realistische "indruk" van de wereld die zij om zich heen zagen.

Enkele van de dingen die zij schilderden waren: sneeuw die zachtjes over een stad valt, mist die opstijgt op een rivier in het roze ochtendlicht, mensen die door een graanveld lopen waar felrode klaprozen in groeien, zonlicht dat door bladeren heen op dansende mensen valt, een trein die rookwolken omhoog stuurt in een groot treinstation, en waterlelies die in een poel drijven onder hangende wilgen.

De meeste impressionistische landschapsschilderijen zijn klein, zodat de kunstenaar ze naar buiten kon dragen. Sommige kunstenaars, met name Claude Monet, namen meerdere doeken mee, en naarmate de dag vorderde en het licht veranderde, legde hij het ene neer en nam een ander op. Hij huurde een kamer van waaruit hij de kathedraal van Rouen kon zien, zodat hij deze op verschillende momenten van de dag vanuit het raam kon schilderen. Monet maakte ook een serie hooischilderijen, waarbij hij ze in het veld vanuit verschillende hoeken en in allerlei soorten weer liet zien, felle zon, ochtendvorst en sneeuw. Schilderijen die buiten worden gemaakt, worden "plein air" schilderijen genoemd. De impressionistische schilders trokken er vaak samen op uit, dus er zijn veel schilderijen die met elkaar vergeleken kunnen worden.

 
Monet, Kliffen bij Pourville. De felgekleurde verven zijn gebruikt zonder ze te mengen.  


Degas, Een vrouw die zich wast in haar slaapkamer. Impressionisten schilderden alledaagse onderwerpen, vaak alsof ze door een camera keken.  

Andere impressionistische kunstvormen

De term "impressionisme" is ook gebruikt voor andere vormen van kunst, zoals schrijven en muziek. Octave Mirbeau wordt vaak beschreven als een impressionistische schrijver. In 1887 zeiden muziekcritici dat het werk van Claude Debussy impressionistisch was. Later werden ook andere componisten als impressionistisch omschreven, waaronder Maurice Ravel, Paul Dukas, Erik Satie en Albert Roussel.

 

Galerij van impressionistische schilderijen

Klik op elk beeld om het te vergroten, om te zien hoe elke kunstenaar penseelstreken en kleur heeft gebruikt.

De scène vastleggen

Zien als een camera

Mensen in de buitenlucht

Wisselende seizoenen in de stad

Licht op water

 

Tijdlijn: Het leven van de impressionisten

De impressionisten

 

Gerelateerde pagina's

• Post-impressionisten
• Neo-impressionisme
• Pointillisme
• Expressionisme
• Fauvisme
• Kubisme
• Impressionistische muziek

 

Meer lezen

• Helen Gardner, Kunst door de eeuwen heen, Harcourt, Brace and World, Inc. ISBN 0-15-503752-8
• Jurgen Schultze, Kunst van het Europa van de negentiende eeuw, Abrams, (1979) ISBN 0-8109-8017-7
• Nathaniel Harris, De impressionisten, Viscount Books, (1984) ISBN 0-600-35848-8

Impressionisme
Initiatiefnemers	Frédéric Bazille Eugène Boudin Gustave Caillebotte Mary Cassatt Paul Cézanne Edgar Degas Armand Guillaumin Johan Jongkind Édouard Manet Claude Monet Berthe Morisot Camille Pissarro Pierre-Auguste Renoir Alfred Sisley
Patroons	Gustave Caillebotte Victor Chocquet Henry O. Havemeyer Ernest Hoschedé
Dealers	Paul Durand-Ruel Georges Petit Ambroise Vollard
Amerikaanse kunstenaars	William Merritt Chase Frederik Carl Frieseke Childe Hassam Willard Metcalf Lilla Cabot Perry Theodore Robinson Walter Elmer Schofield John Henry Twachtman Robert Vonnoh J. Alden Weir
Canadese kunstenaars	Henri Beau William Blair Bruce William Brymner Marc-Aurèle de Foy Suzor-Coté Maurice Cullen Helen Galloway McNicoll James Wilson Morrice Laura Muntz Lyall Robert Wakeham Piloot
Andere kunstenaars	Olga Boznańska Marie Bracquemond Giovanni Battista Ciolina Lovis Korinthe Eva Gonzalès Antoine Guillemet Nazmi Ziya Güran Dominique Lang Max Liebermann Konstantin Korovin Martín Malharro Henry Moret Francisco Oller Nadežda Petrović Władysław Podkowiński John Russell Valentin Serov Max Slevogt Joaquín Sorolla Philip Wilson Steer Eliseu Visconti
Andere media	Muziek Literatuur Franse impressionistische film