Stanisław Moniuszko

Biografie

Jeugd

Moniuszko werd geboren in Ubiel (district Minsk in het huidige Wit-Rusland) in een Pools-Armeense adellijke familie van landeigenaren. Hij toonde al vroeg aanleg voor muziek en begon in 1827 met privé-pianolessen bij August Freyer. Moniuszko begon formeel compositie te studeren in Berlijn bij Karl Friedrich Rungenhagen, die hem ook les gaf in koordirectie. In Berlijn had hij al vroeg een onverwacht succes toen hij drie liederen componeerde op de tekst van de Poolse nationale dichter Adam Mickiewicz.

Na drie jaar Berlijn keerde hij in 1840 terug naar Polen om te trouwen met Aleksandra Müller. Hij kreeg een baan als organist in Vilnius en werkte ook als privé-pianoleraar. De Moniuszkos kregen tien kinderen.

Rond 1840 begon hij sterk te componeren en schreef hij zijn eerste opera's en verschillende andere toneelwerken, alsmede gewijde muziek en wereldlijke cantates.

Tijdens zijn leven reisde Moniuszko vele malen naar St. Petersburg waar zijn concerten zeer goed werden ontvangen. Hij was de mentor van César Cui.

Rijpheid

In 1848 voerde hij in Vilnius de eerste uitvoering van zijn opera Halka op en dirigeerde deze. Na de triomf van zijn nieuwe vierdelige versie van Halka in Warschau op 1 januari 1858, maakte hij een tournee door Frankrijk. Later werd het werk ook opgevoerd in Praag, Moskou en Sint-Petersburg, waar het een groot succes werd.

Op 1 augustus 1858 werd hij dirigent van de Poolse Opera in het Grote Theater in Warschau. In 1864 begon Moniuszko les te geven aan het Muziekinstituut in Warschau, waar hij ook een koor dirigeerde. Zijn leerlingen waren onder andere Zygmunt Noskowski en Henryk Jarecki.

Stanisław Moniuszko overleed op 4 juni 1872 in Warschau aan een plotselinge hartaanval. Hij werd begraven op de Powązki begraafplaats.

 

Werkt

Toneelstukken

Operettes

Werk	Formulier	Samengesteld	Libretto	Première
Biuraliści (De bureaucraten)	operette in één akte	c. 1835	I F Skarbeck	niet-uitgevoerde
Nocleg w Apeninach (Een nacht in de Apennijnen)	operette in één akte	c. 1837-9	A Fredro	Vilnius, 1839
Cudowna woda (Het wonderbaarlijke water)	operette in twee bedrijven, verloren behalve de ouverture	1840-1
Ideał, czyli Nowe Precjoza (Perfectie, of De Nieuwe Preciosa)	operette in twee bedrijven	c. 1841	O Milewski	Vilnius, 1840
Karmaniol, czyli Francuzi lubią żartować (Carmagnole, of De Fransen maken graag een grapje)	operette	c. 1840-1	O Milewski (naar Théaulon de Torges en E Jaime)	niet-uitgevoerde
Nowy Don Kichot, czyl Sto szaleństw (De nieuwe Don Quichot, of 100 Follies)	operette in drie bedrijven	1841	A Fredro (naar M de Cervantes)	Lwów 1849 Warschau, 1923
Żółta szlafmyca (De gele slaapmuts)	operette	c. 1841	F Zablocki	verloren
Loteria (De Loterij)	operette in één akte	c. 1842-3	O Milewski	Minsk, 1843
Cyganie (De zigeuners) (herzien als Jawnuta 1860)	operette	c. 1852	F D Kniaźnin	Vilnius, 20 mei 1852
Beata	operette in één akte	c. 1870-1	Jan Chęciński	Warschau, 2 februari 1872
Pobór rekrutów (Dienstplicht)	operette	1842	Vintsent Dunin-Martsinkyevich	verloren

Opera's

Werk	Formulier	Samengesteld	Libretto	Première
Halka (Helen)	opera in twee bedrijven, later uitgebreid tot vier bedrijven	c. 1847-8 & 1857	Włodzimierz Wolski (naar Kazimierz Władysław Wójcicki)	Vilnius, 1 januari 1848
Sielanka (Idyll)	opera in twee bedrijven	c. 1848?	Vintsent Dunin-Martsinkyevich	verloren
Betty	komische opera in twee bedrijven	c. 1852	F Schober (na Scribe en Melesville)	Vilnius, 20 mei 1852
Flis (The Raftsman)	opera in één akte	c. 1858	S Boguslawski	Warschau, 24 september 1858
Rokiczana (De Koning der Boeren)	onvolledig	c. 1859	J Korzeniowski	niet-uitgevoerde
Hrabina (De Gravin)	opera in drie bedrijven	c. 1869	Włodzimierz Wolski	Warschau, 7 februari 1860
Jawnuta	opera in twee bedrijven	c. 1860		Warschau 5 juni 1860
Verbum nobile	opera in één akte	c. 1860	Jan Chęciński	Warschau, 1 januari 1861
Straszny Dwór (Het spookhuis)	opera in vier bedrijven	c. 1861-4	Jan Chęciński (naar Kazimierz Władysław Wójcicki)	Warschau, 28 september 1865
Paria	opera in drie bedrijven met proloog	c. 1859-69	Jan Chęciński (naar een toneelstuk van Delavigne)	Warschau, 11 december 1869
Trea	onvolledig	c. 1872	J Jasiński naar een Femish legende	niet-uitgevoerde
Nowy dziedzic (De nieuwe huisbaas)	onvolledig	Ongedateerd		niet-uitgevoerde
Sen wieszcza (De droom van de ziener)	onvolledig	Ongedateerd	Władysław Syrokomla naar J B Rosier en A de Leuven	niet-uitgevoerde
Walka muzyków (De strijd van de muzikanten)	onvolledig	Ongedateerd	Vintsent Dunin-Martsinkyevich	verloren

Ballet

• Monte Christo, naar Alexandre Dumas (1866)
• Na kwaterunku (Op de Bilet) (1868)
• Figle szatana (Satan's Tricks aka Devil's Frolics) (1870)
• Merry Wives of Windsor (ca. 1849), balletmuziek gecomponeerd voor de opera van Otto Nicolai

Theater

• Kasper Hauser (1843), melodrama van Anicet, Bourgeois en d'Ennery. Eerste uitvoering: Minsk, 18 november 1843
• Sabaudka (Savoyardess of de zegen van de moeder) melodrama in 5 bedrijven van d'Ennery en Lemoine. Eerste opvoering: Vilnius, 6 mei 1845
• Hamlet. Shakespeare's tragedie. Eerste voorstelling: Warschau, 24 maart 1871
• Zbojcy (Die Rauber). Schillers tragedie. Eerste uitvoering: Warschau 1870 en 1871
• Hans Mathis, drama (1872). Voltooid door Adam Munchheimer
• Karpaccy gorale, drama van J. Korzeniowski

Vocaal

Cantatas

Werk	Formulier	Samengesteld	Tekst	Première
Milda	cantate voor solostemmen, gemengd koor en orkest	1848	J.I. Kraszewski, naar Witolorauda	Vilnius, 18 december 1848
Nijoła (Wundyny	cantate voor solostemmen, gemengd koor en orkest	na 1848	gedeeltelijk uit Witolorauda	Vilnius, 8 maart 1852
Florian Szary (The Grey)	ballade uit onvoltooide opera Rokiczana voor bariton solo, koor en orkest	1858-9	J. Korzeniowski	Warschau, 16 december 1860
Widma (De Geesten)	cantate voor solostemmen, gemengd koor en orkest	voor 1859	Adam Mickiewicz, naar Dziady (De voorvaderen)	Warschau, 1865
Sonety krymskie (Krimsonnetten)	cantate (8 sonnetten) voor solostemmen, gemengd koor en orkest	1867	Adam Mickiewicz	Warschau, 16 februari 1868
Pani Twardowska	ballade voor solostemmen, koor en orkest	1869	Adam Mickiewicz	Warschau, december 1869
Kurmine	cantate	onvoltooid

Heilige

Werk	Formulier	Samengesteld	Tekst	Première
Litanie ostrobramskie (Litanieën van Ostra Brama) nr.1	solostemmen, gemengd koor, orgel en orkest	1843	Latijn
Mis in A mineur	sopraan, alt en orgel	1848	A.E. Odyniec
Litanie ostrobramskie (Litanieën van Ostra Brama) nr.2	solostemmen, gemengd koor, orgel en orkest	1849	Latijn
Begrafenismis in D mineur	4-stemmig gemengd koor en orgel	1850	F. Felinski
Litanie ostrobramskie (Litanieën van Ostra Brama) nr.3	solostemmen, gemengd koor, orgel en orkest	1854	Latijn
Litanie ostrobramskie (Litanieën van Ostra Brama) nr.4	solostemmen, gemengd koor, orgel en orkest	1855	Latijn
Mis in E mineur	2 sopranen, alt en orgel	1855	A.E. Odyniec (Pools), Achilles Bonoldi (Latijn)
Mis in Es groot	solostemmen, gemengd koor, orgel en strijkkwintet	1865	Latijn
Mis in Bes-groot "Piotrowinska" (Piotrowin-mis)	solostemmen, gemengd koor en orgel	1872		Warschau, 19 mei 1872
Oto drzewo krzyza (Ecce lignum crucis)	motet voor bariton solo, gemengd koor en orgel	1872	Latijnse of Poolse vertaling door M. Kotarbinski	Warschau, 29 maart 1872
Modlitwa Panska "Ojcze nasz" (Het gebed van de Heer "Onze Vader")	4-stemmig gemengd koor en orkest of orgel			Warschau, 17 juni 1859
Psalm "Ne memineris"	solostemmen, gemengd koor, orgel en strijkkwintet		Latijn
Psalm "Vide humilitatem meam"	gemengd koor, angel quintet en orgel		Pools
Requiem aeternum	11 solostemmen, gemengd koor en orkest

Liedjes

Meer dan 300, met een lijst van de meest populaire:

• Chochlik (De Imp). Tekst door A.E. Odyniec
• Czaty (De hinderlaag), ballade. Tekst van A. Mickiewicz. Ook in een versie met orkest
• Czarny krzyżyk (Het kleine zwarte kruis). Tekst van Bruno Bielawski.
• Dziad i baba (De oude man en de oude vrouw). Tekst door J.I. Kraszewski
• Dziadek i babka (Opa en Oma). Tekst door P. Jankowski
• Entuzjasta (De Enthousiasteling). Tekst door J. Prusinowski
• Kozak (Kozakken). Ook bekend als Tam na gorze jawor stoi
• Kum i kuma (Chums). Tekst door J. Czeczot
• Łzy (tranen). Tekst door A.E. Odyniec
• Maciek. Tekst door T. Lenartowicz
• Magda karczmarka (Magda, de herbergierster). Ook bekend als W pustej karczmie Magda siedzi, ballade. Tekst door E. Sztyrmer
• Nad Nidą (Op de Nida rivier). Tekst van Włodzimierz Wolski
• Panicz i dziewczyna (De jonge meester en het meisje). Ook bekend als W gaiku zielonym. Tekst door A.E. Odyniec
• Pieśń wieczorna (Het lied in de schemering). Ook bekend als Po nocnej rosie. Tekst door W. Syrokomla
• Piosnka żołnierza (soldatenlied). Ook bekend als Już matka zasnęła. Tekst van J. Korzeniowski
• Polna różyczka (De kleine veldroos). Tekst door J. Grajnert
• Powrót taty (Vaders Terugkeer). Tekst van A. Mickiewicz
• Prząśniczka (De Spinner). Tekst van J. Czeczot. Ook in een versie met orkest
• Rozmowa (Gesprek). Ook bekend als Kochanko moja, na co nam rozmowa. Tekst van A. Mickiewicz
• Rybka (De Vis). Tekst van A. Mickiewicz
• Świerszcz (De Krekel). Tekst door J.N. Kaminski
• Świtezianka (De nimf van het meer van Switez). Tekst van A. Mickiewicz
• Tren X (Lament No. X). Ook bekend als Urszulo moja wdzieczna. Tekst door J. Kochanowski
• Trzech Budrysów (Drie Budryses). Tekst van A. Mickiewicz. Ook in een versie met orkest
• Trzy śpiewy: Niepewnosc, Pieszczotka, Sen (Drie Gezangen: Onzekerheid, Knuffel, Droom). Tekst van A. Mickiewicz. Duitse vertaling Blankensee
• Wilija (Kerstavond). Tekst van A. Mickiewicz
• Znaszli ten kraj (Ken je zo'n land). Tekst van A. Mickiewicz, naar J. W. Goethe

Instrumentaal

Kamer

• Strijkkwartet nr. 1 in D klein (1839)
• Strijkkwartet nr.2 in F groot (vóór 1840)

Orgel

• Orgelcomposities op thema's van kerkliederen, o.a. Vespers en Lied van Ostra Brama. Gepubliceerd: Warschau, 1862.

Piano

• Fraszki (Trifles). Twee boeken. Gepubliceerd: Vilnius, 1843
• Nocturne in As-groot. Gepubliceerd: Vilnius, 1846
• Mazurka in D groot. Gepubliceerd: Vilnius, vóór 1846
• Zes Polonaises. Gepubliceerd: Vilnius, 1846
• Polka in C groot. Gepubliceerd: Warschau, 1851
• Polka, "Daniel". Gepubliceerd: Warschau, 1852
• Polka, "Gabirela". Gepubliceerd: Warschau, 1855
• "Lente" Polka. Gepubliceerd: Warschau, 1860
• Vilanelle in Bes groot. Gepubliceerd: Warschau, 1851
• Drie walsen. Gepubliceerd: Warschau, 1852
• Mazurka "Wedding". Gepubliceerd: Warschau, 1872
• Kolysanka (Wiegenlied) in D groot. Gepubliceerd: Warschau, 19 maart 1872
• Pianotranscripties van operafragmenten en van werken van andere componisten, o.a. Zes Polonaises van Michal Oginski. Gepubliceerd: Warschau, vóór 1858
• Originele composities en transcripties voor piano duet

Symfonisch

• Bajka (Sprookje), fantastische ouverture (1848). Twee versies. Voor het eerst uitgevoerd: Vilnius, 1 mei 1848
• Kain, ouverture (1856). Eerste uitvoering: Petersburg, maart 1856
• War Overture. Eerste uitvoering: Vilnius, 19 maart 1857
• Polonez koncertowy (concertpolonaise) in A-groot, voor groot orkest (1866)
• Polonez obywatelski, civiele polonaise in F groot (na 1863)

 
Gesigneerd muziek citaat  

Opnames

Vanwege de huidige onbekendheid van Moniuszko buiten Polen, geeft deze lijst min of meer een volledige discografie weer.

Opera

• Halka: Andrzej Hiolski, Barbara Zagorzanka, Jerzy Ostapiuk, Ryszarda Racewicz, Wieslaw Ochman. Robert Satanowski cond., Pools Nationaal Opera Orkest & Koor. 2 CD's, DDD, CPO Records, Live (opgenomen in 1987?), 18 januari 1995.
• Halka (hoogtepunten): Andrzej Hiolski, Edmund Kossowski, Barbara Nieman, Halina Slonicka, Bohdan Paprocki. Zdizislaw Gorzynski cond., Pools Nationaal Opera Orkest & Koor. CD, Polskie Nagrania Muza, 6 april 1994 (oorspr. 1992).
• Halka: Harmonia Mundi/Chant du Monde?
• Halka: Tatiana Zacharczuk, Władimir Kuzmienko, Zbigniew Macias, Katarzyna Suska, Piotr Nowacki. Antoni Wicherek cond., Solisten, Koor, Ballet en Orkest van het Groot Theater Nationale Opera in Warschau. DVD, 2h10m, ZPR Records, 1999
• Halka: Tatiana Borodina, Oleh Lykhach, Aleksandra Buczek, Mariusz Godlewski, Radosław Żukowski, Zbigniew Kryczka, Jacek Ryś, Rafał Majzner, Andrzej Kalinin, Rafał Majzner, Janusz Zawadzki. Ewa Michnik cond., Wroclaw Opera Orchestra, Chorus & Ballet. DVD, 2h16m, ondertitels in Pools, Engels, Duits. DUX Recording Producers/Metronome, 19 maart 2007. Cat. no DVD : DUX 9538, Barcode: 5902547095387

• Hrabina: Halina Slonicka, Agnieszka Kossakowska, Edmund Kossowski, Kazimierz Pustelak, Bogna Sokorska. Mieczysław Mierzejewski cond., Orkest & Koor Teatru Wielkiego w Warszawie. CD, Polskie Nagrania Muza, 2004

• The Haunted Manor: Adam Kruszewski, Iwona Hossa, Jacek Parol, Anna Lubanska, Krzysztof Szmyt, Dariusz Stachura, Piotr Nowacki, Stefania Toczyska, Zbigniew Macias, Romuald Tesarowicz, Agnieszka Zwierko. Jacek Kasprzyk cond., Wielki Theaterorkest. 2 CD's, DDD, EMI Classics, Studio, 13 juli 2004.
• The Haunted Manor: Bozena Betley-Sieradzka, Wiera Baniewicz, Zdzislaw Nikodem, Wieslaw Ochman, Andrzej Hiolski, Leonard Mroz, Andrzej Saciuk, e.a. Jan Krentz cond., Orkest & Koor van de PRiTV, Kraków. 4 CD's, Polskie Nagrania Muza, 1 januari 2003. SX 0253
• The Haunted Manor: Andrzej Hiolski, Bernard Ładysz, Bogdan Paprocki, Halina Słonicka, Zdzisław Nikodem. Witold Rowicki cond., Orkest & Koor Teatru Wielkiego w Warszawie. Polskie Nagrania Muza, 1992. PNCD093
• Het spookhuis: Bogdan Paprocki, Edmund Kossowski, Antonina Kawecka, Marian Woźniczko, Barbara Kostrzewska, Felicja Kurowiak, Radzisław Peter, Zygmunt Mariański, Henryk Łukaszek, et al. Walerian Bierdajew cond., Poznań Opera. Begin jaren 1950

• Verbum Nobile: Andrzej Kizewetter, Krystyna Pakulska, Marian Kondella, Jan Czekay, Edward Kmiciewicz. Robert Satanowski, cond., Orkest & Koor Państwowej Opery. CD, AAD, 1h5m, Polskie Nagrania Muza, 1993. PNCD 247

Vocaal

• Kanonnen: Krzysztof Szmyt, Pawel Skaluba, Piotr Kusiewicz, Ryszard Minkiewicz. CD, DDD, DUX Recording Producers, 27 maart 2001
• Litanies van Ostra Brama: Czeslaw Galka, Anna Lubanska, Iwona Hossa, Adam Zdunikowski. Henryk Wojnarowski cond., Warschau Filharmonisch Kamerorkest. CD, CD Accord, 5 september 2006
• Religieuze liederen: Andrzej Hiolski, Jaroslaw Malanowicz, Joanna Kozlowska, Piotr Kusiewicz. CD, DDD, CD Accord, 26 juni 2001
• Religieuze werken: Marian Sawa, Witold Pilewski, Anna Malewicz, Krystyna Szoslek-Radkowa, Krystyna Szostek-Radkowa, e.a. Edmund Kajdasz cond., Warschau Kamerorkest. CD, ADD, Olympia, 4 oktober 1993.
• Śpiewnik domowy I: Bożena Betley, Alina Bolechowska, Maria Fołtyn, Jadwiga Romańska, Hanna Rumowska-Machnikowska, Halina Szymulska. CD, Polskie Nagrania Muza, 1996. PNCD348
• Śpiewnik domowy II: Andrzej Hiolski, Bernard Ładysz, Wiesław Ochman, Maciej Witkiewicz. CD, Polskie Nagrania Muza, 1996. PNCD349

Instrumentaal

• Opera Ouvertures: Grzegorz Fitelberg; Jan Krenz; Witold Rowicki cond., Pools Radio Orkest & Koor Katowice; Nationaal Filharmonisch Orkest Warschau. CD, ADD, Olympia, 4 oktober 1993
• Ouvertures: Robert Satanowski cond., Filharmonia Pomorska Bydgoszcz. CD, DDD, CPO Records, 25 januari 1995
• Ouvertures en dansen: Roland Bader cond., Krakau filharmonisch orkest. CD, DDD, Koch Schwann, 21 januari 1997
• Strijkkwartetten (met Ignacy Feliks Dobrzyński): Camerata Kwartet. CD, DDD, DUX Recording Producers, 29 mei 2007
• Новае неба Станіслава Манюшкі: Classic Avantgarde ensemble (Wit-Rusland). CD, 2008.
• Mazur uit akte IV Straszny Dwór met het Warschau Filharmonisch Orkest onder leiding van Witold Rowicki, 1967, Orchestral CDs, CD12/2011