Reformatie | reeks gebeurtenissen in de 16e eeuw in de christelijke kerk

Oorzaken van reformatie

Aan het begin van de 16e eeuw leidden vele gebeurtenissen tot de protestantse reformatie. Misbruik van geestelijken zorgde ervoor dat mensen de katholieke kerk begonnen te bekritiseren. De hebzucht en het schandalige leven van de geestelijkheid hadden een kloof tussen hen en de boeren gecreëerd. Bovendien speelden de geestelijken niet in op de behoeften van de bevolking, vaak omdat ze de plaatselijke taal niet spraken of niet in hun eigen bisdom woonden. Het pausdom verloor aan prestige.

De verdeeldheid ging echter meer over de leer dan over corruptie. De belangrijkste punten van kritiek waren:

• De Bijbel werd alleen in het Latijn gedrukt. Hij werd niet gedrukt in de plaatselijke taal. Het drukken werd door de kerk gecontroleerd door een systeem van censuur. De katholieke mis, de belangrijkste religieuze dienst van de kerk, was ook in het Latijn. Dit betekende dat het volk niet kon controleren of wat de priester zei wel juist was.
• De kerk verkocht voor geld aflaten (vergeving) van zonden. Dit suggereerde dat de rijken hun weg naar de hemel konden kopen en de armen niet - geheel het tegenovergestelde van wat de Bijbel zegt. (Zie Evangelie van Matteüs 19:24)
• Religieuze ambten werden vaak verkocht aan wie er het meeste geld voor wilde betalen, zie Simony. Hierdoor wisten veel priesters niet genoeg over het christendom. Dus vertelden ze het volk veel verschillende dingen. Sommige dingen hadden weinig te maken met wat er in de Bijbel stond.

In 1515 startte de paus een nieuwe aflaatcampagne om geld in te zamelen voor de herbouw van de Sint-Pietersbasiliek, een kerk in Rome. Predikanten kwamen naar Duitsland om de aflaten te verkopen en beloofden dat geld zielen uit het vagevuur kon bevrijden. Maarten Luther, een Duitse katholieke monnik, vond dit te ver gaan. Op 31 oktober 1517 stuurde hij uit protest zijn 95 stellingen naar de plaatselijke aartsbisschop. Naar verluidt spijkerde hij een exemplaar op de deur van een kerk in Wittenberg. Deze stellingen, geschreven in het Latijn, waren punten waarover Luther wilde debatteren. De meeste hadden betrekking op de problemen die werden veroorzaakt door de verkoop van aflaten. Luther zei dat het idee dat men met geld vergeving kon kopen, mensen ervan weerhield zich van hun zonden af te keren. Hij zei dat het er ook voor zorgde dat mensen minder geld gaven aan de armen. Luther viel de paus niet aan. Hij gaf anderen de schuld van de misstanden. Toch impliceerden zijn ideeën dat ook de paus corrupt was. Zonder Luthers toestemming werden de 95 stellingen in het Duits vertaald en naar vele plaatsen gestuurd. Veel mensen waren het met Luther eens. De katholieke kerk probeerde deze nieuwe ideeën tegen te houden, maar zonder veel resultaat. Luther werd beschouwd als een vijand van de paus, en toen hij weigerde zijn ideeën te veranderen werd hij geëxcommuniceerd (uit de kerk gezet). In het begin was Luther niet van plan zich af te scheiden van de katholieke kerk of een nieuwe godsdienst te creëren; hij wilde de katholieke kerk hervormen.

Gevolgen

In veel landen brachten christenen de door Luther opgesomde noodzakelijke hervormingen in praktijk. Mensen begonnen de Bijbel in hun eigen taal te lezen, en velen konden met eigen ogen zien hoe de katholieke kerk het christelijk geloof had laten bederven. Velen die in de katholieke kerk bleven, namen enkele van Luthers ideeën over. De paus stelde de inquisitie opnieuw in om ketterij te bestrijden. De katholieke kerk reageerde op de protestantse reformatie met de contrareformatie. Tussen 1545 en 1563 kwam het Concilie van Trente bijeen om te beslissen wat te doen. Enkele van de ergste misstanden werden uitgebannen, maar veel van de oude leerstellingen werden gehandhaafd. De inquisitie probeerde mensen te dwingen zich aan die ideeën te houden. Omdat de Paus vond dat dwang niet erg succesvol was, richtte hij nieuwe religieuze orden op, zoals de Jezuïeten. Deze nieuwe religieuze orden moesten het protestantisme bestrijden door de bevolking op te voeden tot het katholicisme. De paus stelde de Index Librorum Prohibitorum op, een lijst van verboden boeken. Het had een grote invloed in de eerste eeuwen en werd pas in de jaren 1960 beëindigd. De katholieke kerk gebruikte barokke kunst om het religieuze gevoel van de gelovigen te raken en hen tot het katholieke geloof te brengen.

Naast het conflict in de kerken waren er ook politieke gevolgen. Het gewone volk werd meer opengesteld om zijn leiders in twijfel te trekken. In 1524-1525 kwamen miljoenen boeren in opstand tegen de edelen in naam van de gelijkheid van de mensheid voor God. Veel landen in Europa kozen het protestantisme als staatsgodsdienst en zo raakte Europa verdeeld door religie. Dit bracht godsdienstoorlogen met zich mee, zoals de Franse godsdienstoorlogen. Korte tijd konden protestant en katholiek met elkaar leven met de Vrede van Augsburg in 1555. Deze vrede erkende de confessionele verdeling van de Duitse staten en gaf de protestanten het recht om hun godsdienst uit te oefenen.

Gevolgen op langere termijn

Katholieke landen als Spanje en Italië lieten lange tijd geen protestanten toe, en protestantse landen hielden katholieken buiten de deur. Met de Amerikaanse Revolutie begon het idee van vrijheid van godsdienst zich uit te breiden. In de Verenigde Staten en het Engelse Canada hebben protestanten veel invloed. Quebec was een (voorheen Frans) katholieke provincie van Canada. Na de Zevenjarige Oorlog legden de Britten de Quebec Act op, die vrijheid van godsdienst verleende in Quebec, terwijl een deel van de huidige Verenigde Staten, bijvoorbeeld Ohio en Michigan, in Quebec werd opgenomen. Katholieken kregen daar godsdienstvrijheid. Protestantse kolonisten zagen dit als een van de Intolerable Acts. In latere eeuwen werden veel protestantse kerken opgericht in de provincie Quebec. Veel katholieke kerken begonnen in Ohio en Michigan. Uiteindelijk lieten de meeste christelijke landen enige godsdienstvrijheid toe.

Kerken die gebaseerd zijn op de ideeën van de Reformatie hebben zich in verschillende vormen vermenigvuldigd, vooral in historisch protestantse landen. Zelfs in een groot deel van Latijns-Amerika, dat van oudsher katholiek is, hebben evangelische kerken, die veel van de protestantse ideeën volgen, zich sterk uitgebreid. In de 20e eeuw hadden sommige landen nog staatskerken, maar stonden zij ook volledige vrijheid van godsdienst toe. In deze landen is het conflict tussen protestantse en katholieke christenen minder belangrijk geworden. Zij moeten samenwerken om het hoofd te bieden aan een meer seculiere samenleving. In 2016 prees paus Franciscus Luther in een gebedsdienst ter herdenking van de 500e verjaardag van de Reformatiom. Op hun beurt hebben sommige protestantse kerken sommige katholieke erediensten omarmd, en anderen hebben hen geprezen om hun standpunt over sociale kwesties.

Gerelateerde pagina's

• Protestantisme