Richard Wagner

Zijn leven

Beginjaren

Hij studeerde aan de Universiteit van Leipzig, hoewel hij geen volwaardige student mocht zijn omdat hij niet over de juiste schooldiploma's beschikte. Hoewel hij een wild leven leidde, werkte hij hard aan zijn muziek. Hij studeerde de partituren van Beethovens strijkkwartetten en symfonieën en schreef zijn eigen symfonie die in 1833 in het beroemde Leipzig Gewandhaus werd uitgevoerd. Hij schreef zijn eerste opera, Die Feen (De Feeën) in Würzburg. Hij werd dirigent van een reizende operagroep en werd verliefd op een van de zangers die Minna Planer heette en hij trouwde met haar in 1836. Zijn tweede opera, Das Liebesverbot, gebaseerd op Shakespeare's toneelstuk Measure for Measure was een mislukking.

Wagner hield er altijd van om geld uit te geven, en hij vond al snel dat hij veel mensen geld schuldig was, dus ging hij weg naar Parijs waar hij drie jaar woonde. Daar had hij helemaal geen succes, geen van de Franse muzikanten toonde enige interesse in hem en hij was erg arm. In 1841 slaagde hij er nog steeds in een opera Rienzi te schrijven, en al snel volgde Der fliegendeHolländer, die tot op de dag van vandaag nog steeds een favoriet is voor operaliefhebbers. Hij werd voor het eerst opgevoerd in Dresden in 1843. Het publiek hield er niet zo van omdat ze gewend waren aan opera's zoals Rienzi die op de oude manier waren geschreven. Wagner kreeg de baan van hofoperacomponist in Dresden. Hij bleef daar tot 1849. In die tijd werkte hij hard aan betere opera-uitvoeringen, het verbeteren van het orkest en het trainen van de zangers. In 1845 schreef hij nog een grote opera, Tannhäuser. Geleidelijk aan begon men te begrijpen hoe de muziek van Wagner het drama van het verhaal vertelde. Daarna waren al zijn opera's grote successen, hoewel er altijd wel mensen waren die zijn muziek haatten, zoals bijvoorbeeld de muziekcriticus Eduard Hanslick.

Jaren in ballingschap

In 1848 was hij klaar met het werk aan Lohengrin, maar het werd niet uitgevoerd omdat hij de Revoluties van 1848 in de Duitse deelstaten ondersteunde en deelnam aan de demonstraties. Hoewel hij zich wel bij de gevechten aansloot, werd hij gearresteerd, zodat Franz Liszt hem hielp om naar Zwitserland te ontsnappen. Hij woonde in Zürich tot 1858. Daar schreef hij over muziek, dirigeerde en las hij verhalen uit de Noorse mythologie. Hij begon na te denken over het schrijven van opera's over deze verhalen. Het was iets waar hij meer dan 25 jaar over zou doen. Het zouden de vier opera's worden die bekend staan als Der Ring des Nibelungen (De Ring van de Nibelung) en die samen één lang verhaal vertellen. De vier opera's die deel uitmaken van deze beroemde Ringcyclus zijn Das Rheingold, Die Walküre, Siegfried en Götterdämmerung. Vanwege de toenmalige politieke situatie in Duitsland verwachtte Wagner de opkomst van een socialistische staat. De opera's in de Ringcyclus waren een nieuw soort muziekdrama (dat Wagner eenvoudigweg "drama" noemde). Deze opera's kunnen worden gezien als een beschrijving van een nieuw soort wereld waarin de mens vrij is. De muziek gebruikte het idee van het leidmotief (in het Engels: "leading motive"), waarbij muzikale ideeën karakters of emoties vertegenwoordigen, en helpen bij de ontwikkeling en het begrip van het verhaal.

In 1857 had Wagner de eerste twee opera's en de eerste en tweede akte van Siegfried geschreven. De derde akte van Siegfried werd echter pas vele jaren later geschreven, omdat hij zag dat er op dat moment geen geschikt operagebouw was om deze opera's te laten uitvoeren. Hij werd verliefd op een vrouw die Mathilde Wesendonk heette, wiens man erg rijk was. Deze affaire leidde tot een scheiding met zijn vrouw, Minna. Hij schreef een opera over een ongelukkige liefdesrelatie: Tristan en Isolde.

Tussentijdse carrière

Ondertussen schreef hij nog een opera: Die Meistersinger von Nürnberg. Het is de enige komedie die Wagner schreef. Ze speelt zich af in middeleeuws Duitsland en gaat over een zangwedstrijd.

In 1864 had Wagner weer schulden. Hij vluchtte naar Stuttgart om niet in de gevangenis te belanden (Duitsland bestond toen nog uit vele kleine landen met elk hun eigen wetten). Toen had hij een flinke dosis geluk. De nieuwe koning van Beieren, Ludwig II, die pas 18 jaar oud was, was dol op de muziek van Wagner. Hij had het gedicht over de Ring van de Nibelungs gelezen (Wagner had de woorden geschreven, maar had de muziek niet afgemaakt). Koning Ludwig nodigde Wagner uit om de Ringcyclus af te maken voor optredens in München. Hij gaf hem een woning en zijn nieuwe opera's werden in München uitgevoerd: Tristan und Isolde in 1865, Die Meistersinger von Nűrnberg in 1868, Das Rheingold in 1869 en Die Walkűre in 1870. Er waren plannen voor een nieuw operagebouw in München, maar dat is nooit gebouwd omdat men boos was op Wagner omdat hij zich in de schulden had gestoken ondanks het feit dat hij veel geld van de koning had. Wat de mensen ook niet leuk vonden, was dat hij verliefd werd op de vrouw van de man die zijn opera's had gedirigeerd, Hans von Bülow. Haar naam was Cosima. Haar vader was de componist Franz Liszt, die niet getrouwd was met Cosima's moeder. Wagner was al in 1865 uit München vertrokken, maar de koning steunde hem nog steeds, waardoor hij in een groot huis, Triebschen genaamd, aan het Luzernemeer kon wonen. Cosima scheidde in 1870 van Von Bülow en trouwde in datzelfde jaar met Wagner.

Bayreuth en Wahnfried

Inmiddels was Wagner weer hard aan het werk aan de Ringcyclus. Hij had de koning beloofd dat de vier opera's in München zouden worden opgevoerd als ze klaar waren, maar hij besefte dat ze een speciaal soort operahuis nodig zouden hebben. Dus ontwierp hij zijn eigen operahuis en liet het bouwen in de stad Bayreuth. Hij bracht veel tijd door met reizen en dirigeren om geld in te zamelen voor dit enorme project. De koning Ludwig gaf hem ook veel geld, en een mooi nieuw huis in Bayreuth dat Wagner Wahnfried noemde (de naam van het huis betekent zoiets als: Vrede uit de waanzinnige wereld). Tenslotte werd in augustus 1876 de volledige cyclus van vier opera's opgevoerd in het nieuwe operagebouw (Bayreuth Festspielhaus). De derde en vierde opera van de cyclus, Siegfried en Götterdämmerung, werden voor het eerst opgevoerd.

Wagner heeft de rest van zijn leven in Wahnfried gewoond. Soms reisde hij. Hij ging naar Londen en maakte verschillende reizen naar Italië. Hij schreef zijn laatste opera, Parsifal, die bijna een religieus gevoel heeft. Het verhaal is gerelateerd aan de legendes over koning Arthur en de Heilige Graal. Wagner dicteerde zijn memoires aan zijn vrouw. Zijn autobiografie heet Mein Leben (Mijn Leven). Hij stierf aan een hartaanval toen hij in Venetië verbleef. Hij werd begraven op het terrein van Wahnfried.

Wagner's reputatie

Wagner had een enorme invloed op de ontwikkeling van de muziek. Veel componisten imiteerden zijn harmonieën, of lieten zich erdoor beïnvloeden. In het begin van de 20e eeuw waren sommige componisten, zoals Arnold Schönberg, nog verder gegaan in het maken van steeds gecompliceerdere harmonieën, en moesten componisten nieuwe manieren van componeren vinden.

Wagner maakte zijn orkesten veel groter dan normaal. De houtblazers hebben bijvoorbeeld vier van elk instrument nodig (vier fluiten, vier hobo's etc.), en er zijn extra instrumenten zoals de basklarinet en Wagner-tuba's. Zijn ideeën over muziekdrama waren erg belangrijk. Zijn muziek helpt het drama te vertellen omdat het zich steeds verder ontwikkelt, zoals de muziek in een symfonie.

Wagner was antisemitisch. Wagners geschriften over joden, waaronder 'Joodsheid in de Muziek', kwamen overeen met enkele bestaande antisemitische denktrends in Duitsland in de 19e eeuw. Het gepubliceerde essay valt twee joodse componisten en joden in het algemeen aan.

Wagner stierf lang voordat de nazi's opstonden. Wagners weduwe en erfgenamen brachten directe politieke banden met de nazi's tot stand. Hun acties om joodse kunstenaars te kleineren en hun betrokkenheid bij antisemitische organisaties na 1914 droegen bij aan de voorbereiding van de door de staat georganiseerde uitzetting van joodse kunstenaars na 1933.

Toen Hitler in de jaren dertig van de vorige eeuw aan de macht kwam, hield hij van de muziek van Wagner en dacht hij dat het iets typisch Duits was. Wagners ideeën in Die Meistersinger von Nűrnberg over Duitse kunst pasten bij enkele van Hitlers gedachten. Na de oorlog werd de muziek ten onrechte als iets van de nazi's beschouwd. Wagner schreef dingen die vrijelijk uiting gaven aan zijn afkeer van joodse componisten, hoewel hij Felix Mendelssohn prees voor zijn Hebriden-Ouverture. Wagner had ook enkele joodse vrienden. Wagners muziek wordt in Israël zelden gespeeld. Daniel Barenboim maakte de mensen in Israël boos door Wagners muziek te dirigeren op een festival in Jeruzalem in 2001.