Geschiedenis van het oude Israël en Juda

Achtergrond in de late bronstijd (1550-1200 BCE)

Geografie en menselijke nederzetting

De oostelijke mediterrane kustlijn - de Levant - gaat 400 mijl van het Taurusgebergte naar het zuiden, en 70 tot 100 mijl van oost naar west tussen de zee en de Arabische woestijn. Het kustgebied van de zuidelijke Levant, groot in het zuiden en steeds korter in het noorden, het meest zuidelijke deel heeft een zone van uitlopers, de Shephalah; net als de vlakte versmalt dit gebied als het naar het noorden gaat, eindigend bij de berg Carmel. Ten oosten van de vlakte en de Shephalah is een bergkam, het "heuvelland van Judah" in het zuiden, het "heuvelland van Ephraim" ten noorden daarvan, dan Galilea en het Libanon gebergte. In het oosten ligt weer de steile vallei die wordt ingenomen door de Jordaan, de Dode Zee en de wadi van de Arabah, die doorloopt tot aan de oostelijke arm van de Rode Zee. Voorbij het plateau ligt de Syrische woestijn, die de Levant scheidt van Mesopotamië. In het zuidwesten ligt Egypte, in het noordoosten van Mesopotamië. "De Levant vormt dus een smalle corridor die door zijn geografische ligging een constant twistpunt is tussen de machtigere entiteiten."

Het centrale en noordelijke deel van de Levantijnse kust stond in de Klassieke tijd bekend als Fenicië; het zuidelijkste deel stond bij de Egyptenaren bekend als Kanaän, waarmee ze al hun Aziatische bezittingen schijnen te hebben bedoeld. In de bijbel kan Kanaän het hele land ten westen van de Jordaan betekenen, of, enger nog, de kuststrook. In de Klassieke tijd was de naam Kanaän geschrapt ten gunste van "Filistijn", "Land van de Filistijnen", ondanks het feit dat de Filistijnen allang verdwenen waren. De moderne naam "Palestina" is hiervan afgeleid. Ten noordoosten van Kanaän/Palestina was Aram, later genoemd naar de Assyriërs, die ook al lang verdwenen waren.

De nederzetting in de Late Bronstijd was geconcentreerd in de kustvlakte en langs grote verbindingswegen, met het centrale heuvel-land slechts dunbevolkt; elke stad had zijn eigen heerser, voortdurend in strijd met zijn buren en een beroep op de Egyptenaren om over zijn verschillen te oordelen. Een van deze Kanaänitische staten was Jeruzalem: brieven uit de Egyptische archieven geven aan dat het het gebruikelijke Laat Brons patroon van een kleine stad met omliggende landerijen en dorpen volgde; in tegenstelling tot de meeste andere Laat Brons stadstaten is er geen enkele aanwijzing dat het aan het einde van de periode werd vernietigd.

Kanaän en de Late Bronzen instorting

Kanaän had in de 13e en vroege 12e eeuw mensen van verschillende afkomst, verenigd door een gemeenschappelijk sociaal-economisch systeem van stadsstaten die door Egypte werden bestuurd en gecontroleerd. De Egyptische macht en het Kanaänitische stadstaatsysteem stortte in. Uit de ineenstorting ontstonden in de 12e eeuw v.Chr. twee nieuwe gemeenschappen, de Israëlieten in het heuvelland en de Filistijnen in het zuidelijke deel van de kustvlakte. De Filistijnen vertegenwoordigen duidelijk de komst van een aanzienlijk aantal buitenstaanders, waarschijnlijk uit Cyprus, met hun eigen niet-inheemse cultuur. De Israëlieten zijn net zo duidelijk inheems in Kanaän: om de linguïstiek als slechts één indicator te nemen, kunnen Judahiet en Israëlietisch-Hebreeuws van het begin van het 1e millennium v. Chr. met Fenicisch, Ammoniet, Moabiet en Edomiet worden onderscheiden; en binnen die groep is een "kern Kanaäniet" van Israëliet en Fenicisch te onderscheiden van een "rand Kanaäniet" van Judahiet, Ammoniet, Moabiet en Edomiet.

De oorzaken van de ineenstorting van de Bronstijd - die zich over het hele oostelijke deel van de Middellandse Zee uitstrekte - zijn duister. Droogte, hongersnood en andere spanningen kunnen de oorzaak zijn van de wijdverbreide volksverhuizingen van die tijd. Wat de oorzaak ook is, verschillende belangrijke Kanaänitische steden werden aan het einde van de Bronstijd (over een periode van meer dan een eeuw) vernietigd en de Kanaänitische cultuur werd geleidelijk aan opgenomen in die van de Filistijnen, Feniciërs en Israëlieten.

Pre-Exilische periode

IJzertijd I (1200-1000 BCE)

De Merneptah stele, opgericht door een Egyptische farao rond 1200 voor Christus, bevat de eerste vermelding van de naam Israël: "Israël wordt verspild en zijn zaad niet." Dit Israël, geïdentificeerd als een volk, was waarschijnlijk in het noordelijke deel van de centrale hooglanden. Terwijl de chaos zich verspreidde, gingen de mensen in de voorheen onrustige hooglanden wonen: enquêtes hebben meer dan 300 kleine nederzettingen geïdentificeerd, de meeste nieuwe en de grootste met een bevolking van niet meer dan 300, in de Palestijnse hooglanden tijdens de IJzertijd I. De dorpen waren groter en talrijker in de noordelijke regio's (bijbelse Manasseh en Efraïm), hoewel er geen nederzettingen kunnen worden beschreven als stedelijke gebieden. De totale bevolking van de nederzettingen aan het begin van de periode was ongeveer 20.000, en verdubbelde dit aantal tegen het einde. Desalniettemin, terwijl dorpen uit de IJzertijd I met kenmerken als vierkamerwoningen, kraagvormige voorraadpotten en uitgehouwen watercisterns als Israëliet worden geteld wanneer ze in de hooglanden worden gevonden, is het in feite onmogelijk om deze te onderscheiden van Kanaänitische plaatsen uit dezelfde periode; ook is het niet mogelijk om onderscheid te maken tussen Hebreeuwse en Kanaänitische inscripties tot in de 10e eeuw.

In IJzertijd I ontbreekt het de hooglanden aan enig teken van gecentraliseerd gezag, of van tempels, heiligdommen, of gecentraliseerde aanbidding in het algemeen (hoewel er cult-objecten zijn gevonden die geassocieerd worden met de Kanaänitische god El); bijna de enige markering die de hooglanden "Israëlitische" dorpen onderscheidt van Cannanieten is de afwezigheid van varkensbotten, hoewel de vraag of dit als een etnische markering kan worden beschouwd of dat dit te wijten is aan andere factoren een kwestie van discussie blijft.

In dezelfde periode zijn de koninkrijken van Aram Damascus en Ammon ten oosten van het noordelijke heuvelland, Moab (ten oosten van de Dode Zee) en Edom (in het Arabah ten zuiden van de Dode Zee) in die volgorde ontstaan.

IJzertijd II (1000-586 BCE)

Een inscriptie van de Egyptische farao Shoshenq I, waarschijnlijk identiek aan de bijbelse Shishak, legt een reeks campagnes vast die blijkbaar gericht waren op het gebied direct ten noorden van Jeruzalem in de tweede helft van de 10e eeuw v. Chr. Ongeveer honderd jaar later, in de 9e eeuw v.Chr., noemt de Assyrische koning Shalmaneser III Achab van Israël onder zijn vijanden bij de slag bij Qarqar (853 v.Chr.), terwijl in de Mesha-stele (ca. 830 v.Chr.) een koning van Moab zijn succes viert met het afwerpen van de onderdrukking van het "Huis van Omri" (d.w.z. Israël). Op dezelfde manier vertelt de Tel Dan stele over de dood van een koning van Israël, waarschijnlijk Jehoram, door toedoen van een Aramese koning rond 841 v. Chr. Opgravingen in Samaria, de Israëlische hoofdstad, versterken de indruk van een machtig, gecentraliseerd koninkrijk in de noordelijke hooglanden in de 9e en 8e eeuw. In de tweede helft van de 8e eeuw kwam koning Hoshea van Israël in opstand tegen de Assyriërs en werd verpletterd (ca. 722 v. Chr.). Een deel van de bevolking werd gedeporteerd, er werden kolonisten van buitenaf aangetrokken om hen te vervangen en Israël werd een Assyrische provincie.

Het eerste bewijs voor het bestaan van een georganiseerd koninkrijk in de zuidelijke regio komt uit het midden van de 9e eeuwse Tel Dan stele, waarin sprake is van de dood van een koning van het "Huis van David" naast de koning van Israël; de tijdgenoot Mesha stele mag ook het Huis van David noemen, hoewel de reconstructie die deze lezing mogelijk maakt, wordt betwist. Over het algemeen wordt aangenomen dat dit "Huis van David" identiek is aan de bijbelse dynastie, maar de archeologische bewijzen uit oppervlakteonderzoeken geven aan dat Jeruzalem in de 10e en 9e eeuw slechts één van de vier grote dorpen in het gebied was, zonder enig teken van primaatschap ten opzichte van zijn buren. Pas in het laatste deel van de 8e eeuw maakte Jeruzalem een periode van snelle groei door, met een bevolking die veel groter was dan ooit tevoren en een duidelijk primaatschap over de omringende steden. De oudere wetenschappelijke reconstructie van de gebeurtenissen is dat dit te wijten was aan een toevloed van vluchtelingen uit Israël na de verovering door de Assyriërs (ca. 722 voor Christus), maar de nieuwere opvatting is dat het een weerspiegeling is van een samenwerkingsverband tussen Assyrië en de koningen van Jeruzalem om Juda te vestigen als een pro-Assyrische vazalstaat die de controle uitoefent over de waardevolle olijvenindustrie. De plotselinge ineenstorting van de Assyrische macht in de laatste helft van de 7e eeuw leidde tot een mislukte poging tot onafhankelijkheid onder koning Josia, gevolgd door de vernietiging van Jeruzalem door de opvolger van Assyrië, het neobabylonische rijk (587/586 v.Chr.).

De twaalf stammen van Israël waaruit het koninkrijk is ontstaan...

Exilische en Post-Exilische periode

Babylonische en Perzische periodes (586-333 BCE)

In 586 v.Chr. veroverden de Babyloniërs, onder koning Nebukadnezar II, Jeruzalem, vernietigden de Tempel van Salomo, maakten een einde aan het Davidische koningschap en droegen het volk in gevangenschap. Alleen de armsten werden achtergelaten in Juda, nu de Babylonische provincie Yehud met als hoofdstad Mizpah in het voormalige grondgebied van Benjamin, ten noorden van Jeruzalem. Enkele jaren later werd de gouverneur van Yehud volgens de bijbel opnieuw vermoord door rivalen, waardoor een nieuwe uittocht van vluchtelingen op gang kwam, ditmaal naar Egypte. Zo bevond het volk van Juda zich rond 580 op drie verschillende plaatsen, de elite in Babylon (waar ze overigens goed behandeld lijken te zijn), een grote gemeenschap in Egypte en een overblijfsel in Juda. De ballingschap eindigde toen Cyrus de Grote van Perzië Babylon veroverde (traditioneel 538 v. Chr.). De Perzen reconstrueerden Judah/Yehud als een provincie ("Yehud medinata") binnen de satracie "Aan gene zijde van de rivier", en in de loop van de volgende eeuw keerden enkele van de ballingen terug naar Jeruzalem. Daar herbouwden ze uiteindelijk de Tempel (traditioneel 516/515 v. Chr.), maar meer dan een eeuw lang bleef de administratieve hoofdstad in Mizpah. Samaria ging ondertussen verder als de provincie Semarina binnen dezelfde satracie als Yehud.

De Perzische periode

In 539 v.Chr. veroverden de Perzen Babylon en in 537 v.Chr. werd de Perzische periode van de Joodse geschiedenis ingehuldigd. In 520 v.Chr. liet Cyrusde Grote de Joden terugkeren naar Judea en herbouwde de Tempel (voltooid in 515 v.Chr.). Hij benoemde Zerubbabel (de kleinzoon van de op één na laatste Joodse koning, Jehoiachin) tot gouverneur, maar liet het herstel van het koninkrijk niet toe. De invloed van het Zoroastrisme op het monotheïsme, het jodendom en het christendom is nog steeds onderwerp van academisch debat.

Zonder een machtige koning werd de Tempel machtiger en werden de priesters de dominante autoriteit. De Tweede Tempel was echter gebouwd onder een buitenlandse macht, en er waren nog steeds vragen over de legitimiteit ervan. Dit vormde de voorwaarde voor de ontwikkeling van verschillende sekten binnen het jodendom in de komende eeuwen, die elk beweerden het "jodendom" te vertegenwoordigen. De meeste hiervan ontmoedigden het sociale verkeer, met name het huwelijk, met leden van andere sekten.

Het einde van de Babylonische ballingschap zag niet alleen de bouw van de Tweede Tempel, maar volgens de Documentaire Hypothese ook de definitieve versie van de Thora. Hoewel de priesters de monarchie en de Tempel beheersten, monopoliseerden schriftgeleerden en wijzen (die later de rabbijnen werden) de studie van de Torah, die (vanaf de tijd van Ezra) in het openbaar werd gelezen op marktdagen. Deze wijzen ontwikkelden en hielden een mondelinge traditie in stand naast de Heilige Schrift, en identificeerden zich met de profeten. Volgens Geza Vermes werden zulke schriftgeleerden vaak aangesproken met de basisterm "heer".

Hellenistische en Romeinse periodes (333 BCE-70 CE)

De Hellenistische periode begon in 332 v.Chr. toen Alexander de Grote Perzië veroverde. Bij zijn dood in 323 v. Chr. werd zijn rijk verdeeld onder zijn generaals. Aanvankelijk werd Judea geregeerd door de Egyptisch-Helleense Ptolemieën, maar in 198 v.Chr. nam het Syrisch-Helleense Seleucide Rijk, onder Antiochus III, de controle over Judea in handen.

In de Hellenistische Periode werd de heiligverklaring van de Tanakh (Hebreeuwse Bijbel) volgens één theorie uitgevoerd en ontstonden er buitenbijbelse heilige tradities. Het vroegste bewijs van een Joodse mystieke traditie is te vinden in het boek Ezechiël, geschreven tijdens de Babylonische ballingschap. Vrijwel alle bekende mystieke teksten werden echter aan het einde van de Tweede Tempelperiode geschreven. Sommige geleerden denken dat de esoterische tradities van de Kabbala (Joodse mystiek), beïnvloed werden door het Perzische geloof, de Platonische filosofie en het Gnosticisme.

2 Esdras 14:45-46, dat in de tweede eeuw CE is geschreven, verklaart: "Maak de vierentwintig boeken die u eerst schreef openbaar, en laat de eerwaarde en de onwaardige ze lezen; maar houd de zeventig die het laatst werden geschreven, om ze aan de wijzen onder uw volk te geven." Dit is de eerste bekende verwijzing naar de gecanoniseerde Hebreeuwse Bijbel, en de zeventig niet-canonieke teksten kunnen mystiek zijn geweest; de Talmoed suggereert andere mystieke tradities die hun wortels kunnen hebben in het Tweede Tempel Jodendom.

Het Nabije Oosten was kosmopolitisch, vooral in de Hellenistische periode. Er werden verschillende talen gebruikt en de kwestie van de lingua franca is nog steeds onderwerp van discussie. De Joden spraken vrijwel zeker Aramees onder elkaar. Grieks werd vaak gebruikt in het hele oostelijke deel van het Middellandse Zeegebied. Het jodendom veranderde snel, reageerde en paste zich aan aan een grotere politieke, culturele en intellectuele wereld, en trok op zijn beurt de belangen van niet-joden aan. De historicus Shaye Cohen observeerde:

Alle Joden uit de hellenistische periode, zowel van de diaspora als van het land Israël, werden gehelleniseerd, dat wil zeggen dat ze integraal deel uitmaakten van de cultuur van de oude wereld. Sommige variëteiten van het Jodendom waren meer gehelleniseerd dan andere, maar geen enkele was een eiland op zich. Het is een vergissing om je voor te stellen dat het land Palestina een "zuivere" vorm van jodendom heeft behouden en dat de diaspora de thuisbasis was van overspelige of verwaterde vormen van jodendom. De term "Hellenistisch Jodendom" heeft dus alleen zin als chronologische indicator voor de periode van Alexander de Grote tot de Macabees of misschien tot de Romeinse veroveringen van de eerste eeuw voor Christus. Als beschrijvende term voor een bepaald type jodendom is het echter zinloos omdat alle jodendom van de hellenistische periode "hellenistisch" was. (Cohen 1987: 37)

Culturele strijd met het Hellenisme

Veel Joden woonden in de diaspora en de Joodse provincies Judea, Samaria en Galilea werden bevolkt door vele niet-Joden (die vaak interesse toonden in het Jodendom). Joden moesten leven met de waarden van het hellenisme en de hellenistische filosofie, die vaak direct in strijd waren met hun eigen waarden en tradities. In grote lijnen zag de hellenistische cultuur zichzelf als een beschaving, die beschaafde waarden en manieren bracht aan volkeren die zij als eilandbewoners of als achtergeblevenen of ontaarden beschouwden.

Zo werden er bijvoorbeeld badhuizen in Griekse stijl gebouwd in het zicht van de Tempel in Jeruzalem, en zelfs in die stad werd het gymnasium een centrum van het sociale, atletische en intellectuele leven. Veel Joden, waaronder enkele van de meer aristocratische priesters, omarmden deze instellingen, hoewel er vaak op Joden werd neergekeken vanwege hun besnijdenis, die Joden zagen als het teken van hun verbond met God, maar die de hellenistische cultuur beschouwde als een esthetische aantasting van het lichaam. Als gevolg daarvan begonnen sommige Joden de praktijk van de besnijdenis (en dus hun verbond met God) op te geven, terwijl anderen de Griekse overheersing in bedwang hielden.

Op het moment dat de Joden de culturele verschillen aan hun deur tegenkwamen, moesten ze het hoofd bieden aan een paradox in hun eigen traditie: hun Torah-wetten golden alleen voor hen, en voor de proselieten, maar hun God, zo geloofden ze, was de ene en enige God van allen. Deze situatie leidde tot nieuwe interpretaties van de Torah, waarvan sommige beïnvloed werden door het Helleense denken en als reactie op de niet-Joodse interesse in het Jodendom. Het was in deze periode dat veel concepten uit de vroege Griekse filosofie het Jodendom binnenkwamen of beïnvloedden, evenals debatten en sekten binnen de religie en cultuur van die tijd.

In 331 v.Chr. nam Alexander de Grote het PerzischeRijk over. Na zijn dood in 323 v. Chr. stortte zijn rijk in elkaar en werd de provincie Yehud onderdeel van het koninkrijk Egypte, geregeerd door de Ptolemeïsche dynastie. De Ptolemeïsche heerschappij was mild: Alexandrië werd de grootste Joodse stad ter wereld, en Ptolemaeus II Philadelphius van Egypte (281-246 v. Chr.) bevorderde de Joodse cultuur door de Septuagintvertaling van de Thora te sponsoren. In deze periode begonnen ook de Farizeeërs en andere Joodse Tweede Tempelpartijen zoals de Sadduceeën en de Essenen. Maar in het begin van de 2e eeuw v.Chr. viel Yehud onder de Seleucide Syrische heerser Antiochus IV Epiphanes (174-163 v.Chr.), die, in tegenstelling tot de tolerantie die de Ptolemiden aan de dag legden, probeerde de Joden volledig te helen. Zijn ontheiliging van de Tempel leidde tot een nationale opstand, die eindigde met de verdrijving van de Syriërs en de herinwijding van de Tempel onder de Makkabeeën.

Het door de Makkabeeën opgerichte koninkrijk was een bewuste poging om de in de bijbel beschreven Juda nieuw leven in te blazen: een Joodse monarchie die vanuit Jeruzalem regeerde en zich uitstrekte over alle gebieden die ooit door David en Salomo werden geregeerd. Om dit project uit te voeren veroverden de Hasmonische koningen de eenmalige Moabieten, Edomieten en Ammonieten (en bekeerden zich onder dwang tot het Judaïsme), evenals het verloren koninkrijk Israël.

Over het algemeen accepteerden de Joden een buitenlandse heerschappij toen ze alleen maar hulde moesten brengen en zich anders intern mochten regeren. Desalniettemin waren de Joden verdeeld over de voorstanders van de hel en de tegenstanders ervan, en waren ze verdeeld over de trouw aan de Ptolemieën of Seleuciden. Toen de Hogepriester Simon II in 175 v.Chr. stierf, brak er een conflict uit tussen aanhangers van zijn zoon Uias III (die zich tegen de hellewaan keerde en de Ptolemieën bevoordeelde) en zijn zoon Jason (die de hellewaan bevoordeelde en de Seleuciden bevoordeelde). Er volgde een periode van politieke intriges, waarbij priesters zoals Menelaos de koning omkochten om het Hogepriesterschap te winnen, en beschuldigingen van moord op concurrerende mededingers voor de titel. Het resultaat was een korte burgeroorlog.

Enorme aantallen Joden stroomden naar de kant van Jason, en in 167 v.Chr. viel de Seleucide koning Antiochus IV Judea binnen, ging de Tempel binnen en ontdaan van geld en ceremoniële voorwerpen. Jason vluchtte naar Egypte en Antiochus legde een programma van gedwongen heling op, waarbij hij van de Joden eiste dat zij hun eigen wetten en gebruiken zouden opgeven onder bedreiging van de slacht. Op dat moment namen Mattathias en zijn vijf zonen, John, Eleazar, Simon, Jonathan en Judah Maccabee, priesters van de Hasmon-familie die in het plattelandsdorpje Modein wonen (uitgesproken als "Mo-Ah-Dein"), de leiding van een bloedige en uiteindelijk succesvolle opstand tegen de Seleuciden op zich.

Judah bevrijdde Jeruzalem in 165 v.Chr. en herstelde de Tempel. Er werd verder gevochten en Judah en zijn broer Jonathan werden gedood. In 141 v.Chr. bevestigde een vergadering van priesters en anderen Simon als hogepriester en leider, waarmee de Hasmoneese dynastie in feite werd opgericht. Toen Simon werd gedood in 135 BCE, nam zijn zoon (en Judah's neef) John Hyrcanus zijn plaats in als hogepriester en koning.

Het Hasmoneese koninkrijk

Na het verslaan van de Seleucid krachten, richtte John Hyrcanus een nieuwe monarchie op in de vorm van de priesterlijke Hasmoneese dynastie in 152 v.C. - en maakte zo priesters tot zowel politieke als religieuze autoriteiten. Hoewel de Hasmonen in de volksmond werden gezien als helden en leiders voor het verzet tegen de Seleuciden, vonden sommigen dat hun heerschappij de religieuze legitimiteit ontbeerde die de afstamming van de Davidistische dynastie van de Eerste Tempelperiode met zich meebracht.

Sadducees, Essenes, en Farizeeërs

De kloof tussen de priesters en de wijzen groeide tijdens de hellenistische periode, toen de Joden te maken kregen met nieuwe politieke en culturele strijd. Rond deze tijd ontstond de Sadduceeënpartij als de partij van de priesters en de geallieerde elites (de naam Sadducee komt van Zadok, de hogepriester van de eerste Tempel).

De Essenen waren een andere vroege mystiek-godsdienstige beweging, die ofwel de door Seleuciden benoemde hogepriesters, ofwel de Hasmoneese hogepriesters als foutief zouden hebben afgewezen. Maar zij verwierpen al snel de Tweede Tempel met het argument dat de Essene gemeenschap zelf de nieuwe Tempel was en dat de gehoorzaamheid aan de wet een nieuwe vorm van opoffering vertegenwoordigde.

Hoewel hun gebrek aan zorg voor de Tweede Tempel de Essenen vervreemdde van de grote Jodenmassa, werd hun idee dat het heilige buiten de Tempel kon bestaan gedeeld door een andere groep, de Farizeeën ("separatisten"), gevestigd binnen de gemeenschap van schriftgeleerden en wijzen. De betekenis van de naam is echter onduidelijk.

In de Hasmoneese periode functioneerden de Sadduceeën en Farizeeërs vooral als politieke partijen (de Essenen waren niet zo politiek georiënteerd). De politieke verschillen tussen de Sadduceeën en Farizeeërs werden duidelijk toen de Farizeeërs eisten dat de Hasmoneese koning Alexander Jannai zou kiezen tussen koning zijn en Hogepriester zijn op de traditionele manier. Deze eis leidde tot een korte burgeroorlog die eindigde met een bloedige onderdrukking van de Farizeeërs, hoewel de koning op zijn sterfbed opriep tot een verzoening tussen de twee partijen. Alexander werd opgevolgd door zijn weduwe, wiens broer een vooraanstaande Farizeeër was. Na haar dood zocht haar oudste zoon, Hyrcanus II, steun bij de Farizeeër, en haar jongere zoon, Aristobulus, zocht steun bij de Sadducees.

In 64 v.Chr. nam de Romeinse generaal Pompeius Jeruzalem over en maakte het joodse koninkrijk tot klant van Rome. In 57-55 v. Chr. splitste Aulus Gabinius, proconsul van Syrië, het in Galilea, Samaria & Judea, met 5 districten Sanhedrin/Synedrion (rechtszittingen). In 40-39 v.Chr. werd Herodes de Grote door de Romeinse Senaat tot koning van de Joden benoemd, maar in 6 v.Chr. werd zijn opvolger Herodes Archelaus, de etnarch van Judea, door keizer Augustus afgezet en zijn gebieden geannexeerd als provincie Iudaea onder direct Romeins bestuur: dit betekende het einde van Juda als een zelfs theoretisch onafhankelijk koninkrijk.

De omvang van het Hasmoneese koninkrijk


Provincie Iudaea en omgeving in de 1e eeuw

Religie

Israël en Juda erfden de religie van het late eerste millennium Kanaän, en de Kanaänitische religie had op haar beurt haar wortels in de religie van het tweede millennium Oegarit. In het 2e millennium werd het polytheïsme uitgedrukt in de concepten van de goddelijke raad en de goddelijke familie.

Gerelateerde pagina's

Tijdsperiodes in de regio Palestina Bijbel Bijbelse archeologie Kanaän Jood Israëlieten Verenigde Monarchie Chronologie van de Bijbel Hebreeuwse Bijbel Joodse diaspora Yehud Medinata Geschiedenis van Levant Geschiedenis van Israël Israëliet Oude Testament Tenach Thora Tijdlijn van het christendom	Opmerkelijke mensen Abraham Isaac Jacob Jozef Benjamin Mozes Aaron Joshua Gideon Deborah Simson Samuel	Koningen van Israël
		Hoofd: Lijst van de koningen van IsraëlSaul , Ish-bosheth, David, Solomon, Jeroboam, Nadab, Baasha, Elah, Zimri, Omri, Ahab, Ahaziah, Jehoram, Jehu, Elisa, Jehoahaz, Jehoash, Jeroboam II, Zachariah, Shallum, Menahem, Pekahiah, Pekah, Hoshea.
		Koningen van Juda
		Hoofd: Lijst van de koningen van Juda Rehoboam, Abijam, Asa, Jehoshaphat, Jehoram, Ahaziah, Athaliah, Jehoash, Amaziah, Uzziah, Jotham, Ahaz, Hezekiah, Manasseh, Amon, Josiah, Jehoahaz, Jehoiakim, Jeconiah, Zedekiah.