Mandalay (stad) | stad in Myanmar
Mandalay (/ˌmændəˈleɪ/ of /ˈmændəleɪ/; Birmaans: ᝫᝨᝧᝮᝡ; MLCTS: manta.le: [màɴdəlé]) is een stad in Myanmar. Er is maar één stad in Myanmar met meer inwoners dan Mandalay. Het ligt 716 km ten noorden van Yangon. Mandalay ligt aan de oostkant van de Irrawaddy-rivier. In 2014 woonden er 1.225.553 mensen.
Naam
De naam "Mandalay" komt van de nabijgelegen heuvel die Mandalay Hill heet. "Mandalay" kan afkomstig zijn uit de Pali taal. Sommige mensen denken dat de naam "Mandalay" afkomstig is van het Pali woord mandala. Andere mensen denken dat de naam afkomstig is van de berg Mindara. Mindara is een berg in de hindoeïstische mythologie.
De oorspronkelijke naam van de stad was Yadanabon (ရတနာပုံ, [jədənàbòʊɴ]). Deze naam kwam van het Pali woord Ratanapūra (ရတနပူရ). "Ratanapūra" betekent "Stad van edelstenen". De stad had ook een andere naam: Lay Kyun Aung Myei (လေးကျွန်းအောင်မြေ, [lé dʑʊ́ɴ àʊɴ mjè]). Dit betekent "Zegevierend Land over de Vier Eilanden".
Geschiedenis
Vroege geschiedenis
Mandalay werd gesticht door koning Mindon. Hij begon de stad op 13 februari 1857. Hij bouwde Mandalay als de nieuwe hoofdstad van het Koninkrijk Birma.
De stad Mindon was 66 km2 groot. Er waren rivieren aan elke kant. Het had 144 vierkante blokken in een raster. In het midden stond een paleis dat 16 vierkante blokken groot was.
Het paleis had vier muren die elk 203 m lang waren. Rond de muren lag een gracht van 64 m breed en 4,6 m diep. Elke muur had torens voor wachters. Deze torens waren om de 169 m geplaatst. Elke toren had een gouden spits. Elke zijde had drie poorten en vijf bruggen over de gracht.
De koning bouwde ook enkele andere gebouwen in de stad. Deze gebouwen waren de Kuthodaw Pagode, de Pahtan-haw Shwe Thein upasampada hal, de Thudamma "Goede Dharma" zayats (IPA: [zəjaʔ]), en een bibliotheek voor de Pāli Canon. Een zayat is een gebouw waar het boeddhisme wordt onderwezen.
In juni 1857 verhuisde de koning het koninklijk paleis naar Mandalay. Het paleis had in Amarapura gestaan. Het gebouw werd uit elkaar gehaald. Elk stuk werd door olifanten verplaatst naar Mandalay. Op 23 mei 1859 werd het paleis weer in elkaar gezet en voltooid. Het paleis staat nu onderaan de Mandalay heuvel.
Mandalay was 26 jaar lang de hoofdstad. Het was de laatste koninklijke hoofdstad van de Konbaung-dynastie. (De Konbaung-dynastie waren de laatste heersers van het Koninkrijk Birma voordat het werd overgenomen door het Britse Rijk). Op 28 november 1885 veroverden de Britten Birma. Dit beëindigde de Derde Engels-Birmese Oorlog. Koning Thibaw Min en koningin Supayalat werden in ballingschap gestuurd.
Mandalay in Brits Birma (1885-1948)
Mandalay was nog steeds een belangrijke stad in Brits Birma. De stad Rangoon werd de hoofdstad van Birma.
De Britten wilden van Mandalay een belangrijke handelsstad maken. Ze wilden het niet belangrijk maken voor politiek, onderwijs of andere redenen. Mandalay werd in 1889 per spoor verbonden met Yangon. Het eerste college in Mandalay werd pas in 1925 gebouwd.
Het koninklijk paleis werd geplunderd door de Britten. Alle schatten werden gestolen. Sommige schatten zijn te zien in het Victoria and Albert Museum. De Britten veranderden de naam van het paleis in Fort Dufferin. Britse soldaten gebruikten het paleis als kazerne (een plek om te kamperen).
Mandalay was de belangrijkste stad voor de Birmese cultuur in de tijd dat de Britten het voor het zeggen hadden. Het was ook de belangrijkste plaats voor de boeddhistische leer. Het Birmese volk zag Mandalay als een symbool. Tussen de Eerste en Tweede Wereldoorlog waren er in Mandalay veel protesten tegen de Britten.
In de tijd dat de Britten het voor het zeggen hadden, verhuisden veel mensen vanuit India naar Mandalay. (India was ook een Britse kolonie.) Van 1904 tot 1905 heerste er een plaag. Ongeveer een derde van de inwoners van Mandalay vertrok om aan de ziekte te ontkomen.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Mandalay gebombardeerd door de Japanners. De Britten verplaatsten al hun vliegtuigen naar India. Mandalay had geen verdediging tegen de Japanse luchtaanvallen. Op 3 april 1942 bombardeerde de Imperial Japanese Army Air Service de stad. Driekwart (3/5) van de huizen werd verwoest. Meer dan 2.000 burgers (mensen die geen militairen zijn) werden gedood.
De Japanners vielen spoedig Birma binnen. Het Keizerlijke Japanse Leger nam de stad Mandalay over. Zij hadden de leiding van mei 1942 tot maart 1945. De citadel van het paleis werd een bevoorradingsdepot. (Een bevoorradingsdepot is een gebouw waar voorraden zoals voedsel en machines worden opgeslagen).
De geallieerden bombardeerden de stad nadat de Japanners haar hadden ingenomen. Een groot deel van het paleis werd verwoest. Alleen de koninklijke munt en de wachttoren werden niet verwoest. Het paleis werd in de jaren negentig herbouwd.
Mandalay vandaag (1948 - nu)
In 1948 verlieten de Britten Birma. Mandalay was nog steeds de belangrijkste stad voor cultuur, onderwijs en handel in Opper-Birma.
Tot de jaren negentig gingen de meeste studenten naar de universiteit in Mandalay. Tot 1991 waren er slechts drie universiteiten in Opper-Birma: Mandalay University, The University of Medicine, Mandalay, en de Defense Services Academy. Al deze universiteiten bevinden zich in Mandalay. Alleen enkele andere steden hadden scholen die "Degree Colleges" werden genoemd. Dit waren kleine scholen die deel uitmaakten van de Mandalay Universiteit. Deze colleges hadden klassen in een klein aantal vakken.
Van 1962 tot 1988 stond Ne Win aan het hoofd van de regering. Hij was zeer isolationistisch. Dit betekent dat hij niet wilde dat Myanmar deel uitmaakte van de wereldhandel of het toerisme. In de jaren tachtig was Mandalay de op één na grootste stad van Myanmar. Het zag eruit als een stad met lage gebouwen, stoffige straten, en meer fietsen dan auto's.
In de jaren tachtig waren er twee grote branden. In mei 1981 verwoestte een brand meer dan 6.000 gebouwen. 36.000 mensen werden dakloos. Op 24 maart 1984 was er weer een brand. Deze brand verwoestte 2.700 gebouwen. Nog eens 23.000 mensen werden dakloos.
Branden zijn nog steeds een groot probleem. In februari 2008 was er weer een grote brand in Mandalay. De Yadanabon Markt werd verwoest. Dit was de op één na grootste markt van de stad. In februari 2009 vernietigde een brand 320 huizen. Meer dan 1600 mensen werden dakloos.
De branden in de jaren tachtig hebben veel gebouwen verwoest. Hierdoor kwam veel land leeg te staan. Veel Chinezen in Birma kochten dit land. Veel van deze mensen kwamen uit Yunnan in China. Veel Chinezen kwamen in de jaren 1990 naar Opper-Birma en Mandalay vanuit Yunnan en Sichuan. 250.000 tot 350.000 mensen uit Yunnan kwamen in de jaren 1990 naar Mandalay. Tegenwoordig is ongeveer 30% tot 40% van de bevolking van Mandalay Chinees. De autochtone Birmezen klagen dat Mandalay nu een deel van China is geworden.
De Chinezen hebben de afgebrande delen van de stad herbouwd. Ze bouwden flatgebouwen, hotels en winkelcentra. Zij hielpen Mandalay weer een belangrijke stad te maken voor handel en commercie. Het verbindt nu de handel voor Opper-Birma, Neder-Birma, China en India.
Mandalay is in de loop der tijd veel groter geworden. Het omvat nu wat vroeger Amarapura was. (Amarapura was de vroegere hoofdstad van koning Mindon, voordat hij deze naar Mandalay verplaatste). Mandalay vierde zijn 150e verjaardag op 15 mei 2009 om 4:31:36 uur.
Mandalay grootstedelijk gebied gezien vanaf de satelliet
Een straatbeeld in Mandalay tijdens de Britse koloniale tijd. Deze straat ligt in Mandalay's Chinatown buurt.
Kaart van Mandalay, 1911
Een toren in de muren van het Mandalay Paleis.
Het Mandalay Palace terrein.
Belangrijke plaatsen
Er zijn veel belangrijke plaatsen en gebouwen in Mandalay.
Mandalay Paleis
Het koninklijk paleis in Mandalay is een zeer belangrijk gebouw. Veel ervan is tijdens de Tweede Wereldoorlog afgebrand. De koninklijke munt en de wachttoren zijn niet afgebrand. De rest van de gebouwen werd herbouwd.
De naam van het Mandalay Paleis in het Birmaans is Mya Nan San Kyaw (မြနန်းစံကျော် [mja̰ nán sàn tɕɔ̀]; "Het beroemde Koninklijk Paleis van Smaragd"). Het wordt ook ရွှေနန်းတော်ကြီး ([ʃwè nán dɔ̀ dʑí]) genoemd, of het "Grote Gouden Koninklijke Paleis".
Tegenwoordig is het paleis een belangrijk symbool van Mandalay. Veel toeristen en bezoekers komen om het te zien.
Atumashi klooster
Het Atumashi-klooster is een boeddhistisch klooster. Een klooster is een gebouw waar monniken (heilige mannen) wonen, werken en bidden. Deze plaats is een kyaung, een speciaal soort klooster. De naam betekent "onnavolgbare vihara".
Het klooster brandde af in 1890. Alleen de sokkel (onderste platform) brandde niet af. De regering besloot het klooster te herbouwen. De bouw begon op 2 mei 1995. In juni 1996 was de bouw voltooid.
Mandalay Hill
Mandalay Hill is een grote heuvel in Mandalay. Het is een heilige heuvel. Er bestaat een legende over de heuvel. De Boeddha bezocht de heuvel en deed een voorspelling. Hij zei dat op een dag een grote stad zou worden gebouwd op de bodem van de heuvel.
De heuvel is 230 meter hoog. Er loopt een weg naar de top. Er zijn veel tempels, kloosters en pagodes op de heuvel gebouwd.
Kuthowdaw Pagode
De Kuthodaw Pagode is een zeer grote pagode. Hij werd gebouwd door koning Mindon in 1857. Hij was ontworpen om te lijken op de Shwezigon Pagode in Nyaung U.
Er zijn 729 rotsen rond de pagode. Elke rots is glad en er staat iets op geschreven. Het schrift zijn de woorden van de Tipiṭaka. (De Tipiṭaka zijn de Buhhdistische heilige boeken.) Deze stenen rotsen zijn het "grootste boek ter wereld".
Mahamuni Boeddha Tempel
De Mahamuni Boeddha Tempel is een van de belangrijkste boeddhistische tempels. Het heeft een belangrijk Boeddhabeeld. Het beeld werd gemaakt tijdens het leven van de Gautama Boeddha. De Gauthama Boeddha omhelsde het beeld zeven keer. Hierdoor kwam het beeld tot leven.
Boeddhisten geloven dat het beeld daardoor leeft. Zij noemen het de Mahamuni Sacred Living Image. Dit maakt de Mahamuni-tempel tot de heiligste pagode in Mandalay.
De tempel werd gebouwd door koning Bodawpaya in 1784. De Boeddha zit. Hij is 384 centimeter hoog.
Andere plaatsen
Onderaan Mandalay Hill staat de Kyauktawgyi Pagode. Deze werd gebouwd door koning Mindon van 1853 tot 1878. Hij werd uitgehouwen uit één groot blok marmer. Er omheen staan 80 arahanten.
De Yadanabon Zoological Garden is een kleine dierentuin in Mandalay. Hij ligt tussen het paleis en Mandalay Hill. Het is de enige dierentuin ter wereld met Birmese dakschildpadden.
Het Shwenandaw-klooster (Birmaans: ရွှေနန်းတော်ကျောင်း; MLCTS: hrwe. nan: taw kyaung:, IPA: [ʃwènándɔ̀ tʃáun]; lit. "Gouden Paleisklooster") is een belangrijk boeddhistisch klooster. Het werd gebouwd door koning Thibaw Min in 1880. Het is gemaakt van teakhout, een houtsoort. Binnenin bevinden zich veel houtsnijwerken op de muren en daken. Het houtsnijwerk toont boeddhistische mythen.
Het Shwenandaw klooster.
Mahamuni Tempel
Kuthodaw Pagode. Hier ligt het grootste boek ter wereld.
Er zijn veel belangrijke religieuze plaatsen op Mandalay Hill.
Het Atumashi-klooster werd opnieuw gebouwd nadat het was afgebrand.
Het Mandalay Palace.
Mensen
In 2007 schatten de Verenigde Naties (VN) dat er ongeveer 1 miljoen mensen in Mandalay woonden. In 2014 telde de regering van Myanmar alle mensen in het land voor een volkstelling. Zij stelden vast dat er toen 1.225.133 mensen in Mandalay woonden. De VN denkt dat er in 2025 1,5 miljoen mensen in Mandalay zullen wonen.
Mandalay is altijd een belangrijke stad geweest voor de Bamar-bevolking. De meeste mensen die in Mandalay hebben gewoond zijn Birmanen. Veel Chinezen zijn naar Mandalay verhuisd. De Chinezen komen al 20 jaar. Nu zijn er meer Chinezen dan Birmanen in Mandalay.
Tegenwoordig is 40-50% van de mensen in Mandalay Chinees. Ongeveer 30% van de mensen in Mandalay is Yunnanees. De rest van de mensen in Mandalay zijn waarschijnlijk Birmanen. Er zijn ook veel Birmese Indiërs in Mandalay. (Dit zijn Indiërs die in Myanmar wonen).
De mensen in Mandalay spreken Birmaans. Veel mensen spreken ook het Standaard Chinees. Het Chinees wordt veel gebruikt op markten zoals Zegyo Market. Mensen met veel geld en opleiding spreken ook Engels.
Plaats
Mandalay ligt in het land Myanmar. Het ligt aan de Irrawaddy-rivier. De coördinaten zijn 21,98° Noord, 96,08° Oost.
De stad ligt 79 meter boven de zeespiegel. Het is in dezelfde tijdzone als de rest van Mandalay: Myanmar Standard Time (MST), UTC+6:30.
Mandalay ligt op een tektonische breuk. Dit betekent dat er onder de stad twee tektonische platen samenkomen. (Een tektonische plaat is een groot stuk aarde.) De tektonische breuk onder Mandalay heet de Sagaing-breuk. Het is waar de Indiaplaat en de Soenda-plaat samenkomen.
Veel aardbevingen vinden plaats op tektonische breuken. De grootste aardbeving in Mandalay vond plaats in 1956. Dat was een aardbeving van magnitude 7. Die aardbeving bracht veel meer schade toe aan de stad Sagaing, die vlakbij ligt. Het wordt nu de "Grote Sagaing-beving" genoemd.
Weer
Mandalay heeft een tropisch savanneklimaat. Dit betekent dat de stad een nat en een droog seizoen kent. Tijdens het natte seizoen valt er veel regen. Tijdens het droge seizoen valt er weinig regen. Het natte seizoen loopt van mei tot oktober. Het droge seizoen loopt van november tot april.
De koudste maand is januari. De gemiddelde temperatuur is 21 °C (70 °F). De warmste maand is april. Dan is de gemiddelde temperatuur 31 °C.
Het is erg warm in april en mei. De meeste dagen is het warmer dan 35 °C. Op sommige dagen is het warmer dan 40 °C.
De heetste temperatuur ooit in Mandalay was 45,6 °C (114,1 °F). De koudste temperatuur ooit was 5,6 °C (42,1 °F).
Klimaatgegevens voor Mandalay (1961-1990) | |||||||||||||
Maand | Jan | Feb | Mar | Apr | Mei | Jun | Jul | Aug | Sep | Okt | Nov | Dec | Jaar |
Gemiddelde hoogte °C (°F) | 28.6 | 32.1 | 35.8 | 38.4 | 36.8 | 34.2 | 34.3 | 32.3 | 33.1 | 32.2 | 30.2 | 28.2 | 33.0 |
Daggemiddelde °C (°F) | 21.0 | 23.5 | 27.8 | 31.4 | 31.3 | 30.0 | 30.1 | 28.8 | 29.0 | 27.9 | 24.8 | 21.5 | 27.3 |
Gemiddelde diepte °C (°F) | 13.3 | 14.9 | 19.7 | 24.4 | 25.8 | 25.8 | 25.8 | 25.2 | 24.9 | 23.5 | 19.4 | 14.8 | 21.5 |
Gemiddelde neerslag mm (inches) | 4 | 2 | 1 | 40 | 138 | 116 | 83 | 136 | 150 | 125 | 38 | 6 | 839 |
Gemiddelde regendagen | 0.4 | 0.4 | 0.4 | 3.3 | 8.3 | 7.2 | 5.9 | 8.7 | 8.1 | 6.8 | 2.8 | 0.7 | 53.0 |
Gemiddelde relatieve vochtigheid (%) | 68 | 58 | 49 | 50 | 66 | 73 | 71 | 76 | 76 | 77 | 74 | 72 | 68 |
Gemiddeld aantal uren zonneschijn per maand | 309 | 280 | 301 | 291 | 267 | 208 | 182 | 168 | 215 | 223 | 269 | 278 | 2,991 |
Bron 1: World Meteoroglogical Organization, Weatherbase (recordhoogtes en -laagtes). | |||||||||||||
Bron 2: Deens Meteorologisch Instituut (zon en relatieve vochtigheid) |
Mandalay schriftelijk
Er zijn enkele belangrijke boeken en gedichten die over Mandalay gaan. Sommige daarvan zijn beroemd.
Rudyard Kipling schreef een gedicht genaamd "Mandalay." Hij schreef het in 1890. In dit gedicht staat een beroemd gezegde: "op weg naar Mandalay."
In 1907 schreef Oley Speaks een lied met de woorden van het gedicht. Hij noemde het lied "Op weg naar Mandalay". Het lied is zeer beroemd. Frank Sinatra zong het lied en noemde het Come Fly with Me.
George Orwell schreef een roman genaamd Burmese Days. Hij schreef het in 1934. Orwell maakte deel uit van de Indiase Keizerlijke Politie. Hij was gestationeerd in Mandalay. De roman gaat over zijn ervaringen (wat hij deed en zag). Hij schreef ook enkele non-fictie essays en korte verhalen. Enkele daarvan zijn "A Hanging" (1931) en "Shooting an Elephant" (1936).
Tweelingsteden
Mandalay heeft drie zustersteden:
- Cirebon, Indonesië
- Kunming, China
- Phnom Penh, Cambodja
Vragen en antwoorden
V: Wat is de naam van de stad in Myanmar?
A: De stad in Myanmar heet Mandalay.
V: Hoe ver ligt Mandalay van Yangon?
A: Mandalay ligt 716 km ten noorden van Yangon.
V: Waar ligt Mandalay ten opzichte van de Irrawaddy-rivier?
A: Mandalay ligt aan de oostkant van de Irrawaddy-rivier.
V: Hoeveel inwoners telde Mandalay in 2014?
A: In 2014 woonden er 1.225.553 mensen in Mandalay.
V: Is er een andere stad in Myanmar met meer inwoners dan Mandalay?
A: Ja, er is één andere stad in Myanmar met meer inwoners dan Mandalay.