Tien geboden | een reeks regels of wetten

Tien Geboden in de Torah van het Oude Testament

De Tien Geboden in Deuteronomium Hoofdstuk 5: verzen 1-22 NKJV

5 En Mozes riep geheel Israël en zeide tot hen: "Hoor, o Israël, de inzettingen en oordelen die ik vandaag in uw gehoor spreek, opdat u ze leert en ze zorgvuldig in acht neemt. ² De Here, onze God, heeft in Horeb een verbond met ons gesloten. ³ De Heer sloot dit verbond niet met onze vaderen, maar met ons, zij die hier vandaag zijn, wij allen die leven. ⁴ De Heer sprak met u van aangezicht tot aangezicht op de berg vanuit het midden van het vuur. ⁵ Ik stond toen tussen de Heer en u in, om u het woord van de Heer te verkondigen; want u was bang vanwege het vuur, en u ging de berg niet op. Hij zei:

⁶ 'Ik ben de Heer, uw God, die u uit het land Egypte, uit het huis van slavernij, heeft gehaald.

⁷ Gij zult geen andere goden voor Mijn aangezicht hebben.

⁸ "Gij zult voor uzelf geen gesneden beeld maken - geen gelijkenis van wat boven in de hemel, of op de aarde beneden, of in het water onder de aarde is;⁹ gij zult u voor hen niet buigen, noch hen dienen. Want Ik, de Here, uw God, ben een jaloers God, die de ongerechtigheid der vaderen bezoekt op de kinderen tot in het derde en vierde geslacht van hen, die Mij haten,¹⁰ maar aan duizenden barmhartigheid betoont, aan hen, die Mij liefhebben en Mijn geboden onderhouden.

¹¹ "Gij zult de naam van de Heer, uw God, niet ijdel gebruiken, want de Heer zal hem niet onschuldig houden die zijn naam ijdel gebruikt.

¹² Neem de sabbatdag in acht en houd hem heilig, zoals de Here, uw God, u geboden heeft. ¹³ Zes dagen zult gij arbeiden en al uw werk doen,¹⁴ maar de zevende dag is de sabbat van de Here, uw God. Daarop zult gij geen werk doen: gij, noch uw zoon, noch uw dochter, noch uw mannelijke knecht, noch uw vrouwelijke knecht, noch uw os, noch uw ezel, noch een van uw runderen, noch uw vreemdeling, die binnen uw poorten is, opdat uw mannelijke knecht en uw vrouwelijke knecht evenzeer rusten als gij. ¹⁵ En gedenk, dat gij een slaaf waart in Egypteland, en dat de Here, uw God, u daaruit met een machtige hand en met een uitgestrekte arm gebracht heeft; daarom heeft de Here, uw God, u geboden den sabbatdag te houden.

¹⁶ 'Eer uw vader en uw moeder, zoals de Heer, uw God, u geboden heeft, opdat uw dagen lang mogen zijn en het u goed moge gaan in het land dat de Heer, uw God, u geeft.

¹⁷ Gij zult niet moorden.

¹⁸ Gij zult geen overspel plegen met iemands echtgenoot.

¹⁹ Gij zult niet stelen.

²⁰ Gij zult geen valse getuigenis afleggen tegen uw naaste.

²¹ "Gij zult de vrouw van uw naaste niet begeren; en gij zult niet begeren het huis van uw naaste, zijn akker, zijn mannelijke knecht, zijn vrouwelijke knecht, zijn os, zijn ezel, of alles wat van uw naaste is.

²² "Deze woorden sprak de Heer tot heel uw vergadering, op de berg vanuit het midden van het vuur, de wolk en de dikke duisternis, met luide stem; en Hij voegde er niets meer aan toe. En Hij schreef ze op twee stenen tafelen en gaf ze aan mij.

 

Verschillen in leer en interpretatie

Deze geboden zijn vertaald van oud-Hebreeuws naar basis-Engels, dus de gekozen woorden betekenen voor ons misschien niet precies wat ze voor de Hebreeërs betekenden. Er zijn verschillende interpretaties van deze geboden:

Afbeeldingen

De rooms-katholieke interpretatie van het gebod om "geen beeld of gelijkenis te maken van wat boven in de hemel is" betekent dat "gelijkenissen" mogen worden gebouwd en gebruikt, zolang het voorwerp niet als een afgod wordt aanbeden.

De Oosters-Orthodoxe Kerk heeft een zeer vergelijkbaar standpunt. De oosterse orthodoxie leert dat de incarnatie van een onzichtbare God als een zichtbaar mens, Jezus, het gebruik van platte beelden in de eredienst toelaat (zie Beeldenstorm).

De meeste andere christenen staan standbeelden van religieuze figuren toe, mits deze niet worden "vereerd". Ze zijn niet gebruikelijk in protestantse kerken, maar kunnen in de buurt of in musea staan. Historische figuren of bustes mogen worden gebruikt voor educatieve doeleinden. Gebrandschilderde ramen mogen afbeeldingen bevatten van geëerde historische of Bijbelse personen.

Het jodendom in zijn verschillende vormen neemt meestal een positie in ergens tussen de protestantse visie en die van de islam. In synagogen zouden geen beelden staan. Beelden van God zijn overal verboden.

De islam verbiedt elke afbeelding van Allah (God) of personen, inclusief Mohammad. Daarom zijn hun gebouwen meestal versierd met kalligrafie, maar nooit met afbeeldingen van levende wezens.

Jehovah's Getuigen bekritiseren het gebruik van al het bovenstaande, evenals het gebruik van het kruis.

De Amish verbieden elke vorm van afbeelding, zoals foto's.

Gods naam verkeerd gebruiken

Dit kan worden opgevat als vloeken of het gebruik van godslastering waarin de naam van God voorkomt. Veel talen kennen uitdrukkingen van woede of ontzetting waarin het woord "God" voorkomt. Bovendien "zweren" mensen vaak bij God om anderen ervan te overtuigen dat zij de waarheid spreken. Een andere overtreding kan zijn om te zeggen dat "God mij zei" iets te doen, terwijl Hij dat niet deed. De eigenlijke naam van God in het Oude Testament was YHWH, soms uitgesproken als Yahweh of Jehovah. Vrome Joden gebruiken deze naam niet en zelfs niet het woord God, dat zij vervangen door G_d. Dit is om te voorkomen dat Gods naam wordt gebruikt op een manier die dit gebod zou kunnen overtreden.

sabbatdag

Joden eren de sabbat (Shabbat) vanaf zonsondergang op vrijdag tot de verschijning van drie sterren aan de hemel op zaterdagavond, de zevende dag van de week op de Joodse kalender.

In het Nieuwe Testament deed Jezus dingen die het sabbatsgebod anders maakten dan de andere negen. Jezus leek de eisen ervan te verminderen, in tegenstelling tot sommige andere geboden waar hij ze sterker maakte. Jezus werd vaak bekritiseerd omdat hij op de sabbat genas of andere dingen deed. Hij zei dat "de sabbat is gemaakt voor de mens, en niet de mens voor de sabbat". Goed doen op de sabbat leek door Jezus te worden geprezen en gepraktiseerd. Op die manier negeerde hij enkele van de strikte interpretaties die in Zijn tijd gebruikelijk waren geworden.

De meeste christenen eren de sabbat op zondag om de opstanding van Jezus op de eerste dag van de week op de Joodse kalender te gedenken.

Sommige conservatieve christenen zijn "sabbatariërs" (de meeste daarvan volgen de gereformeerde tradities). Sabbatariërs denken dat de eerste dag van de week of de Dag des Heren de nieuwe sabbat is, omdat het 4e gebod nooit is opgeheven. Zij zeggen ook dat de sabbatwet werd gegeven toen de wereld werd gemaakt. Het kwam voordat de tien geboden werden gegeven.

Anderen geloven dat de sabbat als rustdag op zaterdag blijft en de zondag als dag van aanbidding, onder verwijzing naar Handelingen 20:7: de discipelen kwamen op de eerste dag van de week samen om het brood te breken en de prediking van de apostel Paulus aan te horen. Ook verscheen Jezus aan zijn volgelingen op de "eerste dag van de week" terwijl zij ondergedoken waren.

De Zevende-dags Adventistische Kerk, en sommige anderen, geloven dat de gewoonte om op zondag samen te komen voor aanbidding zijn oorsprong vindt in het heidendom, met name Sol Invictus en Mithraïsme (waarin de aanbidding van de zonnegod op zondag plaatsvond). Adventisten houden daarentegen de zaterdag als sabbat als herinnering aan Gods scheppingswerk, in de overtuiging dat geen van de tien geboden ooit kan worden vernietigd. Zevende-dags Sabbatariërs beweren dat de zevende dag Sabbat tot in de 2e en 3e eeuw door de meerderheid van de christelijke groepen werd gehouden, maar vanwege de tegenstand tegen het Jodendom na de Joods-Romeinse oorlogen werd de oorspronkelijke gewoonte geleidelijk vervangen door de zondag als dag van aanbidding.

Getrouwde relaties

Vals zijn in de gehuwde relatie", overspel genoemd, is wanneer een gehuwd persoon seksuele betrekkingen heeft met een ander dan zijn of haar echtgenoot. Seks hebben buiten het huwelijk is ontucht en is ook zonde. Het wordt op andere plaatsen in de Bijbel veroordeeld, maar niet specifiek in de Tien Geboden. Jezus leerde zijn publiek dat de uiterlijke daad van overspel niet losstaat van zonden in het hart: "Van binnenuit komen mensen, uit hun hart, slechte gedachten, onkuisheid, diefstal, moord, overspel, hebzucht, kwaadaardigheid, bedrog, losbandigheid, afgunst, godslastering, hoogmoed, dwaasheid. Al deze kwaden komen van binnenuit en ze verontreinigen." In het Nieuwe Testament zegt Jezus: "Maar Ik zeg u: Wie naar een vrouw kijkt om haar te begeren, heeft in zijn hart al overspel met haar gepleegd."

Moord of moord

Er zijn verschillende vertalingen van dit gebod; de Hebreeuwse woorden לא תרצח worden vertaald als "gij zult niet doden" of "gij zult niet moorden". Oudere protestantse vertalingen van de Bijbel, die gebaseerd zijn op de Vulgaat en rooms-katholieke vertalingen vertalen het meestal met "Gij zult niet doden". De katholieke kerk gelooft dat het in gevaar brengen van menselijk leven of veiligheid een doodzonde is die het vijfde gebod overtreedt. Bovendien gelooft de katholieke kerk niet in een verschil tussen moord en doodslag zoals de wet dat doet. Met uitzondering van doden uit zelfverdediging (een vorm van doodslag in de wetgeving van veel landen) en doden in een oorlog, is de katholieke kerk van mening dat alle andere vormen van doden of proberen te doden een schending van het vijfde gebod inhouden. Onveilig rijden kan ook leiden tot onbedoeld doden. Joodse en nieuwere protestantse versies gebruiken meestal "Gij zult niet moorden". Er zijn verschillende meningen over welke vertaling getrouwer is aan het origineel.

De vele voorbeelden in het Oude Testament van doden die door God zijn toegestaan, worden aangehaald ter verdediging van de opvatting dat "moord" nauwkeuriger is. Bovendien is het Hebreeuwse woord voor "doden" "הרג" - "harog", terwijl het Hebreeuwse woord voor "moord" "רצח" - "retzach" is, dat in de Tien Geboden "לא תרצח" - "lo tirtzach" staat.

Stelen van

Veel theologen (zoals de Duitse oudtestamenticus A. Alt: Das Verbot des Diebstahls im Dekalog (1953)) suggereren dat het gebod "gij zult niet stelen" oorspronkelijk bedoeld was tegen het stelen van mensen - ontvoeringen en slavernij. Dit zou hetzelfde zijn als de Joodse interpretatie van de uitspraak als "gij zult niet ontvoeren" (bijvoorbeeld zoals vermeld door Rashi). De burgerlijke wetten in de meeste landen geven een opsomming van vele vormen van stelen. Deze omvatten inbraak, verduistering, plundering, beroving, winkeldiefstal of fraude. De straffen hangen af van de waarde van het gestolen goed, en of er geweld is gebruikt om het te stelen.

Op sommige plaatsen stond op het stelen van paarden de doodstraf. Dat komt omdat het gevaar of zelfs de dood kon veroorzaken voor de eigenaar van het paard, die niet langer de noodzakelijke verplaatsingen kon doen. Stropen is het illegaal doden van wilde dieren. Vooral in de moderne tijd wordt geld vaak gestolen door bedrog of het bijhouden van een valse bank- of schuldadministratie. In de 21e eeuw kan dit met behulp van computers. Dit wordt "witteboordencriminaliteit" genoemd.

Sommige samenlevingen hebben geprobeerd te zeggen dat geen enkel eigendom "privé" is, maar dat alles toebehoort aan de hele samenleving. Als dit ooit in praktijk zou worden gebracht, zou het stelen onmogelijk maken, maar het is nergens volledig in praktijk gebracht.

Valse getuige

Onder "vals getuigen" valt ook het liegen in de rechtszaal, wat meineed wordt genoemd. Het vertellen van valse roddels die iemand schade berokkenen is vergelijkbaar. Sommigen denken dat dit gebod alle liegen omvat. Het is het bewust afleggen van een valse verklaring. Anderen staan een leugentje om bestwil toe. Volgens sommige Joodse leraren is niet alle liegen een valse getuigenis (meineed). Zij zeggen dat liegen soms "toelaatbaar of zelfs aanbevelenswaardig" is. Hieronder valt ook het veranderen van de waarheid om bescheiden te zijn of om iemand geen kwaad te doen. De heilige Augustinus geloofde dat sommige leugens kunnen worden vergeven, en dat er in feite gevallen zijn waarin liegen juist is. Hij zegt dat leugens die niemand kwetsen en iemand ten goede komen, vergeven kunnen worden. Deze moeten echter met grote voorzichtigheid worden gebruikt.

Verschillende nummering

De Bijbel nummert de geboden niet. Verschillende religieuze groepen hebben ze op verschillende manieren genummerd. De Joden, gevolgd door christelijke protestanten, eindigen het eerste gebod met "Gij zult geen andere goden hebben dan mij", zoals hierboven. Katholieken en Lutheranen eindigen het eerste gebod met "Ik zal mij door duizend generaties heen ontfermen over hen die mij liefhebben en mijn wetten onderhouden." en scheiden in hun laatste twee geboden het verlangen naar de vrouw van een man van het verlangen naar andere dingen die hij bezit.

De gebodenpassage in Exodus heeft meer dan tien belangrijke uitspraken, er zijn er 14 of 15 in totaal. Hoewel de Bijbel zelf de telling "10" geeft, met de Hebreeuwse uitdrukking ʻaseret had'varim-vertaald als de 10 woorden, uitspraken of dingen, komt deze uitdrukking niet voor in de passages die gewoonlijk worden voorgesteld als zijnde "de Tien Geboden". Verschillende godsdiensten delen de geboden anders in. De onderstaande tabel laat die verschillen zien.

Opmerkingen:

*	De rooms-katholieke kerk gebruikt de vertaling "doden" (minder specifiek dan "moord").
**	Sommige lutherse kerken gebruiken een iets andere verdeling van het negende en tiende gebod (9. Gij zult het huis van uw naaste niet begeren; 10. Gij zult de vrouw van uw naaste niet begeren, noch zijn arbeiders, noch zijn vee, noch iets dat van uw naaste is).
***	De Rooms-Katholieke Kerk combineert het oorspronkelijke 2e gebod met het 1e gebod Zij veranderen de nummers van het 3e tot 9e gebod in 2e tot 8e. Zij verdelen het 10e gebod in tweeën.

De Schepping van de Zon en de Maan is een fresco in de Sixtijnse Kapel. Het is gemaakt door Michelangelo. Het toont een beeld van God.  


Een glas-in-lood afbeelding van protestantse leiders, waaronder Maarten Luther  

Gebruik in Christelijke Aanbidding

In sommige kerken worden de Tien Geboden voorgelezen als onderdeel van de eredienst. Dit wordt gewoonlijk gevolgd door een gebed waarin om vergeving wordt gevraagd. Soms wordt in plaats van de langere lezing de door Jezus gegeven samenvatting van de wet gebruikt. Gij zult de Heer, de God, liefhebben met heel uw hart, en uw naaste als uzelf. Het eerste deel wordt geacht de eerste 5 geboden samen te vatten, en het laatste deel de laatste 5 geboden. Zo wordt de plicht tegenover zowel God als andere mensen aangegeven.

 

Andere religies

In het algemeen erkennen andere godsdiensten dan de genoemde (jodendom, christendom, islam) de Tien Geboden niet als ethische normen. Vele daarvan (boeddhisme, hindoeïsme, jaïnisme, enz.) hebben echter soortgelijke wetten of beginselen. In de atheïstische Sovjet-Unie was de Morele Code van de bouwer van het communisme een reeks regels die leken op de Tien Geboden.

 

De rituele Decaloog

Met de "Tien Geboden" wordt meestal de lijst bedoeld die genoemd wordt in Exodus 20 en Deuteronomium 5. Een andere reeks geboden wordt gegeven in Exodus 34. Een verhaal begint in Exodus 31:18. Daar worden de stenen met de geboden erop gemaakt. Exodus 32:19 vertelt hoe de stenen worden gebroken. De geboden in Exodus 34 worden soms "Rituele Decaloog" genoemd. Dat komt omdat het gaat om religieuze rituelen en niet om morele geboden.

Johann Wolfgang von Goethe en sommige anderen geloofden dat het boek Exodus een combinatie is van verschillende teksten. Deze mensen dachten dat de geboden in Exodus 20 en Deuteronomium 5 een latere reeks Tien Geboden laten zien. Zij zeggen dat de tien rituele geboden in Exodus 34 de oorspronkelijke Tien Geboden waren. Zij zeggen dat de morele geboden later kwamen.

 

Invloed

De geboden hebben de joodse ethiek en wetgeving beïnvloed en, via het jodendom en het christendom, de westerse ethiek en wetgeving sinds het Romeinse Rijk. Historisch gezien zijn monumenten met de geboden buiten de rechtbanken geplaatst. In het begin van de 21e eeuw zijn sommige monumenten aangevochten of verwijderd als een schending van de vrijheid van godsdienst.

Christenen verschillen enigszins van mening over het doel van de geboden. In de Bergrede verklaart Jezus dat Hij gekomen is om de Wet te "vervullen" in plaats van te vernietigen. Hij versterkt de geboden over moord en overspel. Hij zegt ook dat de gerechtigheid van Zijn volgelingen hoger moet zijn dan die van de "schriftgeleerden en farizeeën". Zij waren zeer streng in het naleven van de Tien Geboden.

De heilige Paulus zegt in zijn brief aan de Romeinse christenen dat het doel van de wet is ons te laten zien hoe zondig wij zijn. Zij fungeert als een "leermeester" om ons tot Christus te brengen voor verlossing. De leiders van de Reformatie zeiden dat dit betekent dat het houden van de Tien Geboden ons niet heilig kon maken in Gods ogen. Alleen het geloof in Jezus kon dat doen. Maar na het vinden van redding door geloof, zeiden de meeste hervormers dat we de wet moesten gehoorzamen. Sommige extreme hervormers zeiden dat we ze mochten overtreden, omdat alleen ons geloof van belang was, niet onze daden. Deze leer wordt "Antinomianisme" (tegen de wet) genoemd. Sommige moderne christenen zeggen dat tegenwoordig onze enige wet de wet van de liefde is. Anderen zeggen dat de "morele" wet van het Oude Testament nog steeds van toepassing is op christenen van vandaag. Zij zeggen dat alle Tien Geboden ergens in de boeken van het Nieuwe Testament worden herhaald.

 

Stenen monument van de Tien Geboden op het State Capitol in Austin, Texas.  

In de kunst

Films

Er zijn twee beroemde films geweest met de naam De Tien Geboden. Beide werden geregisseerd door Cecil B. DeMille. De eerste was een stomme film in 1923, en de tweede in 1956, met Charlton Heston in de rol van Mozes, was de best verdienende film van dat jaar.

In animatie

In de anime-serie Seven Deadly Sins, een Japanse manga en anime van mangaka Nakaba Suzuki, is er een groep personages die de Tien Geboden worden genoemd. Deze personen bezitten allemaal een titel en een bovennatuurlijke gave die naar elk gebod is genoemd.