Buchenwald | een naziconcentratiekamp tijdens de Tweede Wereldoorlog

Geschiedenis

De nazi's bouwden Buchenwald in juli 1937 op de Ettersberg (Etterberg) bij Weimar, Duitsland. Ze noemden het kamp Buchenwald, wat in het Engels "beukenbos" betekent. Op de hoofdpoort van het kamp schreven zij Jedem das Seine ("Ieder voor zich").

Tussen april 1938 en april 1945 werden ongeveer 238.380 mensen naar Buchenwald gestuurd. Onder deze gevangenen bevonden zich mensen uit vele verschillende landen. Er waren ook veel geallieerde krijgsgevangenen. Meer dan 56.000 gevangenen stierven in Buchenwald.

 

Mensen

Kampcommandanten

Karl-Otto Koch (1 augustus 1937-juli 1941)

De eerste commandant (kampleider) van Buchenwald was Karl-Otto Koch. Hij leidde het kamp van 1937 tot juli 1941. Zijn tweede vrouw, Ilse Koch, werd bekend als Die Hexe von Buchenwald ("de heks van Buchenwald") vanwege de verschrikkelijke manier waarop zij de gevangenen behandelde. Koch liet de gevangenen een dierentuin bouwen in Buchenwald, met een berenkuil (Bärenzwinger).

Uiteindelijk werd Koch zelf gevangen gezet in Buchenwald. Aanvankelijk beschuldigden twee nazi-functionarissen, Prins Waldeck en Dr. Morgen, Koch van het aanmoedigen van moord. Later werd Koch ook beschuldigd van corruptie, verduistering, zwarte handel en het gebruiken van de arbeiders van het kamp voor zijn eigen behoeften. Andere kampfunctionarissen werden ook aangeklaagd, waaronder Ilse Koch.

Karl Koch werd berecht en ter dood veroordeeld. Hij werd geëxecuteerd door een vuurpeloton op 5 april 1945. Dit was slechts één week voordat Amerikaanse soldaten arriveerden en Buchenwald overnamen.

Na de oorlog werd Ilse Koch veroordeeld tot vier jaar gevangenisstraf. Aanvankelijk werd haar straf ingekort tot twee jaar en werd ze vrijgelaten. Daarna werd ze echter opnieuw gearresteerd en door de nieuwe Duitse regering veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf. In september 1967 pleegde ze zelfmoord in de gevangenis.

Hermann Pister (1942-1945)

De tweede commandant van Buchenwald was Hermann Pister. Hij bestuurde het kamp van 1942 tot 1945, toen het werd overgenomen door Amerikaanse soldaten.

Na de oorlog werd Pister tijdens de processen van Neurenberg berecht en ter dood veroordeeld. In september 1948, voordat hij kon worden geëxecuteerd, stierf Pister echter aan een hartprobleem.

Soorten gevangenen

De nazi's stuurden gevangenen uit heel Europa en de Sovjet-Unie naar Buchenwald. Deze omvatten:

• Joden
• Poolse volk
• Slavische volkeren
• Mensen met psychische aandoeningen, verstandelijke beperkingen en lichamelijke handicaps
• Mensen die godsdiensten beleden die de nazi's niet bevielen, zoals Jehova's Getuigen
• Politieke gevangenen (mensen van verschillende politieke partijen, of mensen die andere politieke overtuigingen hadden dan de nazi's, zoals socialisten en communisten)
• Roma en Sinti
• Vrijmetselaars
• Lesbische, homoseksuele, biseksuele en transgender personen (LGBT)
• Krijgsgevangenen (vooral Sovjet krijgsgevangenen)
• Criminelen

Vrouwen in Buchenwald

In Buchenwald werden tussen de 500 en 1.000 vrouwelijke gevangenen vastgehouden. Eerst werden in 1941 twintig vrouwelijke politieke gevangenen vanuit concentratiekamp Ravensbrück naar Buchenwald gebracht. Zij werden gedwongen als seksslavinnen te werken in het bordeel van het kamp.

De meeste vrouwelijke gevangenen werden echter in 1944 en 1945 vanuit andere concentratiekampen naar Buchenwald gestuurd. Zij werden voornamelijk uit Auschwitz, Ravensbrück en Bergen Belsen gestuurd. Later werden alle vrouwelijke gevangenen naar de vele vrouwelijke satellietkampen van Buchenwald gestuurd (kleinere kampen rond Buchenwald).

Ilse Koch had de leiding over 22 andere vrouwelijke bewakers en honderden vrouwelijke gevangenen in het hoofdkamp. Meer dan 530 andere vrouwelijke bewakers werkten in de vele andere, kleinere kampen ("subkampen") van Buchenwald. Slechts 22 vrouwen dienden of trainden in het hoofdkamp Buchenwald, tegenover meer dan 15.500 mannen.

Geallieerde vliegeniers

Als de nazi's soldaten uit westerse geallieerde landen gevangen namen, stuurden ze hen bijna altijd naar krijgsgevangenkampen, niet naar concentratiekampen. Wel hielden zij een groep van 168 vliegeniers gedurende twee maanden vast in Buchenwald. Deze mannen kwamen uit de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Canada, Australië, Nieuw-Zeeland en Jamaica. Zij kwamen in Buchenwald aan op 20 augustus 1944.

De vliegtuigen van deze piloten waren neergestort in Frankrijk, dat door Nazi-Duitsland werd gecontroleerd. De piloten werden naar Buchenwald gestuurd, geen krijgsgevangenenkamp, omdat de nazi's zeiden dat ze spionnen en "terreurbommenwerpers" waren.

Na de oorlog herinnerde een vliegenier zich de aankomst in Buchenwald:

Toen we het kamp naderden en zagen wat er binnen was... kwam er een vreselijke, vreselijke angst en afschuw in ons hart. We dachten: wat is dit? Waar gaan we heen? Waarom zijn we hier? En toen we dichter bij het kamp kwamen en het begonnen te betreden en deze menselijke skeletten zagen rondlopen - oude mannen, jonge mannen, jongens, alleen maar huid en botten - dachten we: waar gaan we naartoe?

- De Canadese vliegenier Ed Carter

De vliegeniers werden op dezelfde manier behandeld en mishandeld als de andere gevangenen in Buchenwald. Twee vliegeniers stierven daar. Daarna, in oktober 1944, werden de piloten naar Stalag Luft III gestuurd, een regulier krijgsgevangenkamp. De piloten die ervan werden beschuldigd "terroristen" te zijn, zouden na 24 oktober in Buchenwald worden geëxecuteerd. Zij werden gered door officieren van de Luftwaffe (de Duitse luchtmacht), die Buchenwald bezochten. Toen ze terugkwamen in Berlijn, zorgden deze officieren ervoor dat de vliegeniers naar een regulier krijgsgevangenkamp werden gestuurd, en niet werden geëxecuteerd.

 

Aantal doden in Buchenwald

Doodsoorzaken

Het doel van de nazi's voor kampen als Buchenwald was Vernichtung durch Arbeit ("uitroeiing door arbeid"). Dit betekende dat gevangenen naar Buchenwald werden gestuurd om zich dood te werken.

Door de verschrikkelijke leefomstandigheden in het kamp kwamen ziekten veel voor en deze verspreidden zich snel. Gevangenen leden ook honger. Door deze combinatie van ziekte en honger werden veel gevangenen daadwerkelijk "doodgewerkt", zoals de nazi's hadden gepland. Veel andere gevangenen stierven echter door executies, experimenten van nazi-artsen en andere oorzaken.

In Buchenwald vonden ook standrechtelijke executies van Sovjet-krijgsgevangenen plaats (executies zonder proces). In 1941 en 1942 werden minstens 1.000 mannen uitgekozen om te worden gedood en naar Buchenwald gestuurd, waar ze onmiddellijk in het achterhoofd werden geschoten.

Nazi-artsen deden ook experimenten op gevangenen in Buchenwald. In 1942 en 1943 gebruikten zij bijvoorbeeld 729 gevangenen om een vaccin tegen tyfus te testen. Dit betekende dat de gevangenen het vaccin kregen en vervolgens opzettelijk tyfus kregen. 154 van deze gevangenen stierven. In een ander experiment wilden nazi-artsen zien hoeveel van een bepaald gif nodig was om iemand te doden. Zij gaven vier Russische krijgsgevangenen het gif. Toen de krijgsgevangenen niet stierven, werden zij "gewurgd in het crematorium" en vervolgens "ontleed" (uit elkaar gesneden om hun lichamen te bestuderen). Artsen verbrandden ook andere gevangenen zeer ernstig met witte fosfor om te testen of een medicijn zou helpen bij soortgelijke wonden veroorzaakt door bommen. Na afloop van de oorlog, tijdens de processen van Neurenberg, verdedigde een van deze artsen zich door te zeggen dat hij weliswaar arts was, maar ook een "wettelijk aangestelde beul" (wat betekent dat de wet hem toestond mensen te doden).

Aantal sterfgevallen

De SS hield bij hoeveel gevangenen naar het kamp kwamen en hoeveel er vertrokken. Er werd bijgehouden hoeveel gevangenen werden vrijgelaten, naar een ander kamp werden gestuurd of stierven. Deze gegevens zeggen dat 33.462 gevangenen in Buchenwald zijn gestorven. Het is echter mogelijk dat deze gegevens niet helemaal kloppen. Zo schreef de SS vóór 1944, wanneer zij gevangenen doodde, vaak op dat de gevangenen werden "overgedragen aan de Gestapo", niet dat zij werden gedood. Ook werden vanaf 1941 veel Sovjet-krijgsgevangenen geëxecuteerd in massamoorden. Deze krijgsgevangenen werden gedood zodra zij het kamp bereikten, en werden nooit toegevoegd aan de kampregisters. Dit betekent dat zij niet werden vermeld bij de 33.462 doden.

Een voormalige Buchenwald-gevangene, Armin Walter, telde het aantal mensen dat werd gedood door een schot in het achterhoofd. Walter's taak in Buchenwald was het opzetten en onderhouden van een radiosysteem op de plaats waar mensen werden geëxecuteerd. Hij telde het aantal mensen dat werd gedood en verborg de informatie. Hij zegt dat 8.483 Sovjet krijgsgevangenen werden doodgeschoten.

Wanneer al deze sterfgevallen worden opgeteld, bedraagt het totale aantal mensen dat in Buchenwald is gestorven ongeveer 56.545. Dit aantal omvat:

• Overlijdens volgens SS gegevens: 33,462
• Executies door schieten: 8,483
• Executies door ophanging: 1.100 (schatting)
• Doden tijdens evacuatietransporten (verplaatsing van gevangenen naar andere kampen per trein of gedwongen marsen): 13.500 (schatting)

Dit totaal van 56.545 doden betekent dat 24% van de gevangenen die naar Buchenwald werden gestuurd, stierf.

 
Het crematorium van Buchenwald  


Gevangenen uit Buchenwald wachten op hun executie in het bos bij het kamp, 26 april 1942  

Bevrijding

Op 4 april 1945 namen Amerikaanse soldaten Ohrdruf over, één van de kleinere kampen van Buchenwald. Ohrdruf was het eerste nazi-kamp dat werd bevrijd (overgenomen en bevrijd) door Amerikaanse soldaten.

Twee dagen later begonnen de nazi's te proberen Buchenwald te ontruimen. Ze lieten duizenden gevangenen gedwongen marcheren naar andere kampen die de Amerikanen nog niet hadden bereikt.

Een Poolse ingenieur genaamd Gwidon Damazyn, die sinds maart 1941 gevangen zat, had een geheime kortegolfradio opgezet. Op 8 april op het middaguur stuurden Damazyn en de Russische gevangene Konstantin Ivanovich Leonov een bericht in morsecode naar de geallieerden. Het bericht was geschreven door de leiders van de ondergrondse verzetsbeweging van de gevangenen (een groep gevangenen die in het geheim probeerden te vechten tegen de nazi's). Er stond in:

Op de geallieerden. Op het leger van generaal Patton. Dit is het concentratiekamp Buchenwald. SOS. We vragen om hulp. Ze willen ons evacueren. De SS wil ons vernietigen.

De tekst werd verschillende keren herhaald in het Engels, Duits en Russisch. Damazyn verzond de Engelse en Duitse berichten, en Leonov de Russische versie. Drie minuten nadat Damazyn het laatste bericht stuurde, antwoordde het hoofdkwartier van het Derde Amerikaanse Leger:

KZ Bu. Hou vol. Ik schiet te hulp. Staf van het Derde Leger.

Damazyn viel flauw nadat hij het bericht kreeg.

Nadat zij dit nieuws vernamen, vielen communistische gevangenen de wachttorens van het kamp aan en doodden de bewakers die nog in het kamp waren. Ze gebruikten wapens die ze sinds 1942 hadden verzameld (een machinegeweer en 91 geweren).

Amerikaanse soldaten kwamen op 11 april 1945 om 15.15 uur aan in Buchenwald (de klok bij de toegangspoort staat nu permanent op deze tijd). De soldaten kregen een heldenontvangst.

Later die dag namen Amerikaanse soldaten Langenstein over, een van de kleinere kampen van Buchenwald. Daar bevrijdden ze meer dan 21.000 gevangenen. Ook gaven ze de burgemeester van Langenstein opdracht voedsel en water naar het kamp te sturen en brachten ze met spoed medische voorraden van een Amerikaans veldhospitaal.

Op donderdag 12 april 1945 kwamen enkele journalisten aan in Buchenwald. Onder de journalisten bevond zich Edward R. Murrow, wiens radioverslag over het zien van Buchenwald werd uitgezonden op CBS en een van zijn beroemdste reportages werd:

Ik vroeg of ik een van de barakken mocht zien. Die was toevallig bezet door Tsjecho-Slowaken. Toen ik binnenkwam, verdrongen mannen zich en probeerden mij op hun schouders te tillen. Ze waren te zwak. Velen van hen konden niet uit bed komen. Men vertelde mij dat dit gebouw ooit 80 paarden had gestald. Er zaten 1.200 mannen in, vijf per bed. De stank was niet te beschrijven.

Ze hebben de dokter gebeld. We onderzochten zijn dossier. Er stonden alleen namen in het zwarte boekje, meer niet. Niets over wie deze mannen waren, wat ze hadden gedaan of gehoopt. Achter de namen van degenen die waren gestorven, stond een kruisje. Ik telde ze. Het waren er 242. 242 van de 1200, in één maand.

Toen we de binnenplaats opliepen, viel er een man dood neer. Twee anderen, ze moeten ouder dan 60 zijn geweest, kropen naar de latrine. Ik zag het, maar zal het niet beschrijven.

- Deel van Edward R. Murrow's Buchenwald reportage. 15 april 1945.

 
Buchenwald, 1945. Elie Wiesel staat op de tweede rij van onderen, zevende van links.  


VS-senator Alben W. Barkley (D-Kentucky) kijkt toe na de bevrijding van Buchenwald. Barkley werd later vicepresident van de Verenigde Staten onder Harry S. Truman.  

Sovjet Speciaal Kamp Nummer 2

Tussen 1945 en 10 februari 1950 werd het kamp beheerd door de Sovjet-Unie. Zij gebruikten het als een gevangenkamp met de naam Special Camp Number 2.

De Sovjet-Unie hield 28.455 gevangenen, waaronder 1.000 vrouwen, vast in Speciaal Kamp nummer 2. Volgens de Sovjetarchieven stierven 7.113 van deze gevangenen. Zij werden begraven in massagraven in de bossen rond het kamp. Hun families werd niet verteld dat ze waren gestorven.

Gevangenen in speciaal kamp nummer 2 waren onder andere:

• Mensen beschuldigd van tegen het stalinisme te zijn
• Personen die ervan worden beschuldigd lid te zijn van de nazipartij
• Mensen die niets misdaan hadden, maar verward werden met andere mensen die
• Mensen die door de Sovjets werden gearresteerd zonder echte misdaden te plegen (willekeurige arrestaties)

De NKVD (de Sovjet politieorganisatie die het kamp bestuurde) liet de gevangenen met niemand buiten het kamp praten. De NKVD probeerde ook niet te achterhalen of de gevangenen schuldig waren.

Op 6 januari 1950 besloot de Sovjet-minister van Binnenlandse Zaken, Sergej Nikiforovitsj Kruglov, dat het Oost-Duitse ministerie van Binnenlandse Zaken alle speciale NKVD-kampen zou overnemen, waaronder dat van Buchenwald.

 

Buchenwald wordt vernietigd

In oktober 1950 werd Buchenwald verwoest. De hoofdpoort, het crematorium, het ziekenhuisgebouw en twee wachttorens bleven staan. Alle gevangenenbarakken en andere gebouwen werden afgebroken. Veel ervan zijn herbouwd.

Enkele dagen nadat het kamp in 1945 was bevrijd, bouwden bevrijde gevangenen een monument ter ere van de mensen die in Buchenwald waren omgekomen. Het was gemaakt van hout en bedoeld als tijdelijk monument. Uiteindelijk werd het vervangen door een monument van roestvrij staal. Het oppervlak van dit monument wordt het hele jaar door op 37 °C gehouden, de temperatuur van de menselijke huid.

In 1958 werd ook een tweede monument gebouwd, vlakbij de plaats waar gevangenen in massagraven bij elkaar waren begraven.

Boeken over Buchenwald

Sommige mensen die de gevangenschap in Buchenwald overleefden, hebben geschreven over wat hen overkwam. Deze mensen zijn onder andere:

• Jorge Semprún, Quel beau dimanche! ("Wat een mooie zondag!")
• Ernst Wiechert, Der Totenwald ("Bos van de Doden")
• Léon Delarbre (schreef en tekende ook scènes van het leven in Buchenwald)
• Edmond Vandievoet, Ik ontsnapte uit een nazi-dodenkamp (Vandievoet was een van de weinige gevangenen die uit Buchenwald ontsnapten).
• Elie Wiesel, La Nuit (Nacht)

Bezoek van president Obama en bondskanselier Merkel

Op 5 juni 2009 bezochten de Amerikaanse president Barack Obama en de Duitse bondskanselier Angela Merkel Buchenwald. Elie Wiesel en Bertrand Herz, twee overlevenden van Buchenwald, gingen met hen mee. Tijdens het bezoek zei president Obama dat hij als kind verhalen over Buchenwald had gehoord van zijn oudoom, die deel uitmaakte van de 89e Infanteriedivisie. Deze divisie was de eerste groep Amerikaanse soldaten die het dwangarbeiderskamp Ohrdruf bereikte, een van de kleinere kampen van Buchenwald.

 
Buchenwald monument  

Foto's van Buchenwald

 

Gerelateerde pagina's

• Nazi-concentratiekampen
• De Holocaust
• Tweede Wereldoorlog