Geschiedenis van Ierland | Ierland is nu verdeeld in de Republiek Ierland en Noord-Ierland

Prehistorie

Niemand weet precies wanneer de eerste mensen naar Ierland kwamen. Met behulp van radiometrische datering ontdekten wetenschappers dat een berenbot met messporen 12.500 jaar oud was. Waarschijnlijk woonden er toen al mensen in Ierland. Rond 7900 v. Chr. woonden er jager-verzamelaars (mensen die wilde planten en dieren aten) in Ierland. Deze tijd werd het Stenen Tijdperk genoemd. Rond 4000 voor Christus begonnen ze boerderijen te maken met dieren en planten. Ze maakten aardewerk, stenen werktuigen, houten huizen en grote graven. De Bronstijd begon rond 2500 voor Christus. Mensen leerden dingen te maken van metalen zoals brons, goud en koper, maar het waren meestal alleen rijke mensen die ze hadden. Men begon ook te weven en met leer te werken. Er werden grote ruimten gebouwd om metalen wapens in op te slaan. De IJzertijd begon rond 600 voor Christus of eerder, toen men ijzeren werktuigen begon te maken. Tijdens de ijzertijd kwamen er Kelten naar Ierland, die Keltische talen gingen spreken. De Kelten brachten hun kunststijl mee. Tussen 1 en 400 na Christus vielen Romeinse soldaten Ierland binnen, maar Ierland sloot zich niet aan bij het Romeinse Rijk. Ongeveer vijf koningen regeerden elk over een groot deel van Ierland.

 

Vroege middeleeuwen

In de jaren 300 na Christus werden het christendom en het schrift beide naar Ierland gebracht. Saint Patrick was beroemd vanwege de verspreiding van het christendom in Ierland in de jaren 400, maar hij was niet de eerste christen in Ierland. In de volgende 300-400 jaar werden meer Ieren christen. Christelijke monniken uit andere landen kwamen naar Ierse kloosters. Sommige kloosters groeiden uit tot steden. De belangrijkste gebouwen van 400-800 CE waren ronde forten (raths of ringforts) van aarde, met huizen erin. De meeste bossen werden gekapt om er boerderijen van te maken. Er waren enkele nieuwe koninkrijken in deze tijd. Het koninkrijk Uí Néill in Noord-Ierland nam het gebied genaamd Tara over, en regeerde vervolgens over alle andere koninkrijken. Zij werden de hoge koningen genoemd.

Tegen 800 was bijna iedereen christen. Ze werden Gaels genoemd en spraken het Gaelic. In 795 vielen de Vikingen, zeevaarders uit Scandinavië, binnen en roofden vele steden leeg. De Vikingen heersten over de Ierse koningen. Ze bouwden Dublin en andere steden en dorpen aan de kust. In 902 verdreven de christelijke Ierse legers de Vikingen, maar in 917 kwamen de Vikingen terug om een nieuw koninkrijk Dublin te stichten. Na verloop van tijd begonnen de Vikingen nieuwe koninkrijken. In de jaren 1000 en 1100 vertrokken de Vikingen of werden ze onderdeel van de Ierse cultuur.

Brian Boru, een koning van Munster, vocht tegen Leinster en werd hoge koning in het begin van de jaren 1000. Daarna kwamen de hoge koningen uit de vier provincies: Munster, Leinster, Ulster en Connacht. Elke provincie had ook zijn eigen koning.

 
Gallowglasses - Ierse krijgers wier voorouders Vikingen waren  

Normandische tijdperk

In de jaren 1100 was Ruaidrí Ua Conchobair de hoge koning. Hij dwong Diarmaid Mac Murchada, de koning van Leinster, zijn koninkrijk te verlaten. Diarmaid vroeg Henry II, een Normandische koning van Engeland, om hem te helpen zijn land terug te krijgen. Hendrik stemde toe, dus viel een leger van Normandische (en Welshe) ridders Ierland binnen in 1167. Richard de Clare, Strongbow genaamd, voerde de ridders aan. Hendrik vond de Normandische ridders en Strongbow te machtig, dus besloot hij Ierland over te nemen. Hij reisde naar Ierland met zijn eigen vloot in 1171. Hendrik veroverde Ierland en gaf het aan zijn jongste zoon John. Hendrik dacht dat John nooit koning van Engeland zou worden, dus maakte hij John heer van Ierland. Maar John werd koning van Engeland in 1199 nadat al zijn broers waren gestorven. Daarna werd Ierland geregeerd door de Engelse koning. Normandische heren uit Engeland begonnen meer van Ierland over te nemen. Zij woonden vooral aan de oost- en zuidkust, en sommige gebieden werden nog steeds geregeerd door Ierse koningen.

De Normandische heren bouwden nieuwe kastelen en steden in hun land. Veel mensen kwamen vanuit Engeland naar Ierland voor meer land. De Engelse, Normandische of Anglo-Normandische landheren verdeelden het land in gebieden die landhuizen werden genoemd. Ze plaatsten hekken rond boerderijen zodat iedereen wist wie de eigenaar was. Boerderijen werden beter gemaakt, zodat ze meer konden verbouwen op een kleiner oppervlak. De Anglo-Normandiërs plantten meer tarwe en hielden meer schapen. De bevolking groeide snel. In 1297 begonnen de Anglo-Normandiërs het Ierse parlement, een bijeenkomst om wetten te maken.

De Gaelische Ieren probeerden vaak de macht over te nemen van de Anglo-Normandiërs. In 1315 sloot Edward Bruce, een heer uit Schotland, een bondgenootschap met de Ieren om de Anglo-Normandiërs te bestrijden. In 1318 wonnen de Anglo-Normandiërs de oorlog. Maar de Anglo-Normandische heersers werden zwakker. Tegen 1500 controleerde Engeland slechts een klein deel van Oost-Ierland, de Pale genoemd. In de rest van Ierland spraken de mensen Iers en hadden ze een Ierse cultuur.

 
Ierland in 1450 met de landerijen van de inheemse Ieren (groen), de Anglo-Ierse (blauw) en de Engelse koning (donkergrijs).  

Modern Ierland

Ierland had een gouverneur (heerser) die geacht werd trouw te zijn aan de koning van Engeland. In de jaren 1530 kwam Thomas Fitzgerald, de gouverneur, in opstand tegen Engeland. Hierdoor wilde koning Hendrik VIII van Engeland meer macht. In 1541 riep hij zichzelf uit tot koning van Ierland in plaats van tot heer van Ierland. De Engelsen bouwden militaire forten in Ierland. Engelse kolonisten trokken naar gebieden in Ierland die plantages werden genoemd. Ze gebruikten Engelse wetten en namen veel van Ierland over. Tijdens de Negenjarige Oorlog in de jaren 1590 vochten Ierse soldaten uit Ulster tegen de Engelsen.

De meeste Ieren waren katholiek. De kolonisten waren meestal protestants. In Ulster, de grootste plantage, waren de kolonisten meestal Presbyterianen uit Schotland. In de andere provincies waren de kolonisten meestal Anglicanen uit Engeland. De Engelse koningen en het Engelse parlement wilden dat de Ieren anglicaans zouden zijn. Zij maakten de Kerk van Ierland, een tak van de Anglicaanse Kerk. De strafwetten van de jaren 1600 bestraften Ieren die de Kerk van Ierland niet volgden. De Anglicanen werden machtiger. Deze tijd werd de Protestantse Ascendantie genoemd. Dat was het einde van het Gaelische Ierland.

In de jaren 1700 waren de katholieke inwoners van Ierland arme boeren. Ze mochten geen land bezitten, en veel van het voedsel dat ze produceerden werd door Engeland overzee geëxporteerd. Hierdoor werden ze gedwongen om voornamelijk aardappelen te eten. Er waren opstanden tegen de landheren en de Engelse overheersing, maar die mislukten meestal. In 1801 voegden de Akten van Unie Ierland samen met Groot-Brittannië, waardoor het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Ierland (VK) ontstond. Het Ierse parlement werd onderdeel van het parlement van het Verenigd Koninkrijk in Londen.

In 1831 dwong de regering basisscholen om in het Engels les te geven, niet in het Iers. Kinderen werden gestraft als ze Iers spraken op school. Mensen moesten Engels spreken als ze een goede baan wilden. Van 1845-1849 doodde een ziekte de aardappelplanten, wat de Grote Hongersnood of Ierse Aardappelhongersnood veroorzaakte. Ongeveer een miljoen mensen stierven van de honger en nog eens een miljoen mensen verhuisden naar andere landen. De hongersnood trof de Ierssprekenden het meest, omdat zij arm waren. Meer mensen stapten over van het Iers naar het Engels. Sommigen zeggen dat de mensen verhongerden omdat de gewassen in Ierland werden verkocht aan andere landen. Deze gewassen hadden de mensen in Ierland kunnen voeden. Veel Ieren werden gedwongen hun land te verlaten omdat ze geen huur konden betalen aan de landheren. Sommigen moesten werken in fabrieken die door de regering waren opgezet, vanwege de Ierse Poor Laws. Van de jaren 1870 tot 1890 was er geweld tussen de Land League en de regering. De Land League wilde een lagere huur en ze wilden land kopen.

 
Bevolking van Ierland in groen. De bevolking daalde door de Grote Hongersnood en mensen die naar andere landen verhuisden.  

Inspanningen voor vrijheid

Eind 1800 en begin 1900 maakte de Britse regering het makkelijker voor Ieren om land te kopen. In 1886 probeerde de Liberale Partij een nieuw parlement voor Ierland te maken. Dit idee werd Home Rule genoemd. Het parlement stond Ierland echter geen Home Rule toe. Rond 1900 werden de Ieren verdeeld in Nationalisten, die Home Rule of onafhankelijkheid wilden, en Unionisten, die door Groot-Brittannië geregeerd wilden worden. Nationalisten waren meestal katholieken die op het platteland woonden. Unionisten waren meestal protestanten die in de steden woonden. De Unionisten waren bang dat ze hun rechten zouden verliezen als Ierland een eigen regering kreeg. In sommige delen van Ierland waren de meeste Unionisten rijk. Maar in Ulster waren veel Unionisten arbeiders die wilden dat de hogere klasse minder macht kreeg.

In 1912 probeerden sommige mensen in het parlement opnieuw Home Rule te krijgen. Ongeveer 500.000 Unionisten in Ulster tekenden een petitie tegen zelfbestuur, het zogenaamde Ulster Convenant. Zij vormden ook een leger, de Ulster Volunteers. De Ierse nationalisten vormden een leger, de Irish Volunteers. Tegen 1914 was de regering te bezorgd over de Eerste Wereldoorlog om na te denken over zelfbestuur. Zowel Nationalisten als Unionisten vochten in de Eerste Wereldoorlog in Britse militaire eenheden.

In 1916 was er een opstand van Ieren die onafhankelijk wilden zijn. Groot-Brittannië maakte er snel een eind aan, maar veel Ieren waren boos. Zij kozen Sinn Féin, een onafhankelijkheidspartij, voor de meeste Ierse zetels in het parlement. De leden van Sinn Féin weigerden naar Londen te gaan om deel uit te maken van het parlement. In plaats daarvan begonnen ze een nieuwe vergadering in Dublin, de Dáil Éireann (of Dáil). Sinn Féin zei dat Ierland nu onafhankelijk was. In 1918 organiseerden zij de Ierse vrijwilligers in het Ierse Republikeinse Leger (IRA). Van 1919-1921 voerde de IRA een oorlog tegen de Britten (Irish War of Independence) om een apart land te worden. In 1920 besloot de Britse regering Ierland te verdelen in Zuid-Ierland (The Provisional Government), dat ongeveer 5/6 van het eiland besloeg, en Noord-Ierland. De Dáil en Groot-Brittannië tekenden in 1922 een verdrag om van Zuid-Ierland de Ierse Vrijstaat te maken. Het was nog steeds verbonden met het Verenigd Koninkrijk, maar het had meer vrijheid. De IRA wilde echter volledig uit het Verenigd Koninkrijk stappen. Zij voerden een oorlog (Ierse Burgeroorlog) tegen de regering van de Ierse Vrijstaat. De IRA stopte met vechten in 1923.

 

Na deling

Noord-Ierland werd van 1922-1972 geregeerd door de Ulster Unionist Party. James Craig, de eerste premier, zei dat het een protestants land was. De Ierse Vrijstaat kreeg in 1937 een nieuwe grondwet, waarin de regering werd opgericht. In 1949 verliet Ierland het Britse Gemenebest en werd het de Republiek Ierland (soms gewoon Ierland genoemd). In 1969 nam het geweld in Noord-Ierland toe tussen de nationalistische katholieken en de unionistische protestanten. De Provisional IRA werd opgericht om de katholieken te verdedigen en Ierland te verenigen. Van 1969 tot 1998 werd er voortdurend gevochten (The Troubles) tussen de Provisional IRA en het Britse leger.

In 1998 keurden de Ierse kiezers het Akkoord van Belfast, of Goede-Vrijdagakkoord, goed, waarmee zij ermee instemden dat Noord-Ierland in het Verenigd Koninkrijk zou blijven. Noord-Ierland kon zich bij de Republiek Ierland aansluiten als meer dan de helft van de kiezers dat wilde. Het akkoord creëerde ook raden waar ministers uit beide delen van Ierland samenwerkten. Noord-Ierland kreeg in 1998 een nieuwe regering.

Gedurende het grootste deel van de 20e eeuw (1900-1999) was de Republiek Ierland voor meer dan 90% katholiek. Het volk en de regering waren sociaal conservatief. Echtscheiding, voorbehoedsmiddelen en abortussen waren tot het einde van de 20e eeuw niet toegestaan. In 1927 richtte de regering van de Republiek Ierland de Electricity Supply Board op om de elektriciteit te beheren. Tegen de jaren 1960 had 80% van de plattelandsgezinnen elektriciteit. In 2007 werd de interne elektriciteitsmarkt opgericht om heel Ierland van elektriciteit te voorzien.

De Republiek Ierland en het Verenigd Koninkrijk traden in 1973 toe tot de Europese Economische Gemeenschap, die later de Europese Unie (EU) werd. In de jaren negentig werd de Republiek Ierland onderdeel van de Europese interne markt. Mensen mogen reizen en dingen verkopen tussen landen in de Europese interne markt. Aan het eind van de 20e eeuw groeide de economie snel en veranderde van voornamelijk landbouw naar voornamelijk diensten en industrie. Het VK, inclusief Noord-Ierland, verlaat de Europese Unie in 2020, maar het VK en de Republiek Ierland zijn overeengekomen geen grenscontroles uit te voeren.

 
Het Ierse Republikeinse Leger bombardeerde het Grand Brighton Hotel in 1984, tijdens The Troubles.