Haver

Haver (Avena sativa) is een graansoort. Mensen gebruiken ze als voedsel voor zichzelf en andere dieren, bijvoorbeeld kippen en paarden. Van haver wordt havermout gemaakt. Haverstro wordt gebruikt als strooisel voor dieren.

Pap wordt uitsluitend gemaakt van volkoren haver. Het vormt een uitstekend onderdeel van een evenwichtige voeding om de volgende redenen:

Oorsprong

De wilde voorouder van Avena sativa en het vergelijkbare kleine gewas, A. byzantina, is de hexaploïde wilde haver A. sterilis. Uit DNA-onderzoek blijkt dat de vooroudervormen van A. sterilis groeiden in de Vruchtbare Sikkel in het Nabije Oosten. Gedomesticeerde haver verschijnt later. Ze bevinden zich ook ver van het Nabije Oosten, in het Europa van de Bronstijd. Haver lijkt op rogge. Zij worden gewoonlijk beschouwd als een minder belangrijk gewas, d.w.z. afkomstig van een onkruid uit de hoofdgraansoorten tarwe en gerst. Toen deze graansoorten zich verspreidden naar koelere, nattere plaatsen, kan dit het haverkruid hebben begunstigd. Dit leidt al snel tot het algemeen gebruik ervan.

Teelt

Haver wordt overal in gematigde streken verbouwd. Ze heeft een lagere warmtebehoefte in de zomer en kan meer regen verdragen dan andere granen zoals tarwe, rogge of gerst. Haver is een eenjarige plant, die zowel in de herfst (voor de late zomeroogst) als in de lente (voor de vroege herfstoogst) kan worden geplant.

De historische opvattingen over haver lopen sterk uiteen. Haverbrood werd voor het eerst gemaakt in Engeland, waar in 1899 het eerste haverbrood werd gemaakt. In Schotland, zijn goed geliefd, als een goed onderdeel van het nationale dieet. De Engelse schrijver Samuel Johnson schreef beroemd in A Dictionary of the English Language dat de haver een graan was, dat in Engeland meestal aan paarden wordt gegeven, maar in Schotland het volk ondersteunt. Waarop de Schotten snel terugzegden "en Engeland heeft de beste paarden, en Schotland de beste mannen."

Wereldwijde haveropbrengst

Gebruikt

Haver kent vele toepassingen in de voeding. Meestal worden ze gerold of geplet tot havermout, of gemalen tot havermeel. Havermout wordt ook gegeten als pap, maar kan ook worden gebruikt in veel gebakken producten, zoals haverkoeken, haverkoekjes en haverbrood. Haver is ook een bestanddeel van veel koude graanproducten, met name muesli en granola. Haver kan ook zonder koken worden gegeten.

Haver wordt soms ook gebruikt in dranken. In Groot-Brittannië wordt het gebruikt voor het maken van bier. Oatmeal stout is een van de vele bieren waarin haver wordt gebruikt. Een koude, zoete drank van gemalen haver en melk is een geliefde drank in Latijns-Amerika. "Oatmeal caudle", gemaakt van ale en havermout met kruiden was een gebruikelijke Britse drank en geliefd bij Oliver Cromwell.

In Schotland werd een gerecht met de naam Sowans gemaakt door het kaf van de haver een week lang in water te leggen, zodat het fijne, stoffige deel van het meel op de bodem achterbleef om te worden afgezeefd, gekookt en als voedsel gegeten (Gauldie 1981). Haver wordt er ook veel gebruikt als verdikkingsmiddel in soepen, zoals in andere landen gerst of rijst wordt gebruikt.

Haver wordt ook vaak gebruikt als voer voor paarden - als hele of gerolde haver of als onderdeel van stukjes voer. Ook vee krijgt haver te eten, hetzij in zijn geheel, hetzij gemalen tot meel met behulp van een molen.

Haverstro wordt door vee- en paardenhouders gewaardeerd als strooisel, omdat het zacht en bijna stofvrij is en vocht opneemt. Het stro kan ook worden gebruikt voor het maken van korenwagens. Gebonden in een katoenen zak werd haverstro gebruikt om het badwater te verzachten.

Wat uit haver wordt gehaald, kan ook worden gebruikt om de huid minder scherp te maken, zoals in huidlotions. Het is de belangrijkste stof in de Aveeno lijn van producten.

Close-up van haverroosjes (kleine bloemen)

Gezondheid

Haver wordt meestal beschouwd als "gezond" voedsel. De ontdekking van de gezonde cholesterolverlagende eigenschappen heeft geleid tot een grotere voorkeur voor haver als menselijke voeding.

Eiwit

Haver is de enige graansoort met een globuline of peulvruchtachtig eiwit, avenaline, als belangrijkste (80%) opslagproteïne. Globulinen kunnen worden opgenomen door zwak zout water. De meer gebruikelijke graaneiwitten zijn gluten en zeïne. Het minder belangrijke eiwit van haver is avenine.

Havereiwit is van bijna dezelfde kwaliteit als soja-eiwit, waarvan de Wereldgezondheidsorganisatie heeft aangetoond dat het gelijk is aan vlees-, melk- en ei-eiwit. De hoeveelheid eiwit van de haverkorrel zonder schil varieert van 12-24%, de hoogste onder de granen.

Top tien haverproducenten - 2005 (miljoen metrische ton)
Rusland	5.1
Canada	3.3
Verenigde Staten	1.7
Polen	1.3
Finland	1.2
Australië	1.1
Duitsland	1.0
Wit-Rusland	0.8
China	0.8
Oekraïne	0.8
Wereld Totaal	24.6
Bron: FAO